Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Arambre

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Iste articlo tracta sobre o metal yelemento d'a tabla periodica. Pa o filos de metal como material se veigafilo d'arambre.
Arambre
NíquelArambreZinc
-

Cu

Ag
Información cheneral
Nombre,simbolo,numeroArambre, Cu, 29
Serie quimicaMetals de transición
Grupo,periodo,bloque114,d
ColorArambre metalico
Peso atomico63.546(3) g·mol−1
Configuración electronica[Ar] 3d10 4s1
Electrons por capa2, 8, 18, 1
Propiedaz fisicas
FaseSolido
Densidat (at.a.)8.96g·cm−3
Densidat en liquido en op.f.8.02 g·cm−3
Punto de fusión1357.77 K
(1084.62 °C, 1984.32 °F)
Punto d'ebullición2835K
(2562 °C, 4643 °F)
Entalpía de fusión13.26kJ·mol−1
Entalpía de vaporización300.4kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) 24.440 J·mol−1·K−1
Presión de vapor
P/Pa1101001 k10 k100 k
atT/K150916611850208924042834
Propiedaz atomicas
Estructura cristalinaCubica centrata en as caras
0.3610 nm
Estaus d'oxidación+1,+2, +3, +4
Electronegatividat1.90 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización
(mas)
1ª: 745.5kJ·mol−1
2ª: 1957.9 kJ·mol−1
3ª: 3555 kJ·mol−1
Radio atomico128pm
Radio atomico (calc.)145 pm
Radio covalent138 pm
Radio de van der Waals140 pm
Atra información
Ordenación magneticaDiamagnetico
Resistividat electrica(20 °C) 16.78 nΩ·m
Conductividat termal(300 K) 401 W·m−1·K−1
Dilatación(25 °C) 16.5 µm·m−1·K−1
Velocidat d'o sonito(t.a.) 3810 m·s−1
Modulo d'elasticidat110 - 128 GPa
Mod. elast. transversal48 GPa
Modulo de compresión140 GPa
Coeficient de Poisson0.34
Dureza Mohs3.0
Dureza Vickers369 MPa
Dureza Brinell874 MPa
Numero CAS7440-50-8
Isotopos mas estables
isoANVidaMDED(MeV)PD
63Cu69.15%63Cu yeestable con 34neutrons
65Cu30.85%65Cu yeestable con 36neutrons

L'arambre[1][nota 1],alambre[1][nota 2] (d'olatín medievalaeramen) ucobre[1] (d'olatíncuprum) ye unelemento quimico denumero atomico 29. Ye un d'osmetals mas importants. Se tracta d'unmetal de transición de coloración royenca y brillo metalico que, chunto con l'archent y l'oro, fa parti d'o ditogrupo 11 d'a tabla periodica, caracterizato porque son os millors conductorselectricos. Gracias a la suya altaconductividat electrica,ductilitat ymaleabilidat, s'ha convertito en o material mas emplegato ta fabricarcordons electricos y atros componentselectricos yelectronicos.

L'arambre fa parti d'una cantidat muit alta d'aliacions que por un regular presentan millors propiedaz mecanicas, encara que tienen una conductividat electrica menor. As mas importants son conoixitas con o nombre debronces ylatons. D'atra man, l'arambre ye un metal duradero porque se puet reciclar un numero cuasi ilimitato de vegatas sin que pierda as suyas propiedaz mecanicas.

Arambre

Estió un d'os primers metals en estar emplegatos por o ser humán ya en aprehistoria. L'arambre y a suya aliación con l'estanyo, obronce, adquirioron tanta importancia que os historiadors han nombratoEdat de l'arambre yEdat de Bronce a dos periodos de l'antigüidat. Encara que o suyo uso perdió importancia relativa con o desarrollo d'asiderurchia, l'arambre y as suyas aliacions continoron estando emplegatos ta fer obchectos tan diversos commonedas,campanas ycanyons. A partir d'osieglo XIX, concretament a partir de1831, anyo en que Faraday inventó ochenerador electrico, l'arambre se convertió atra vegata en un metal estratechico, en estar amateria primera prencipal de cordons y instalacions electricas.

L'arambre tien un important papel biolochico en o proceso defotosintesi d'as plantas, encara que no fa parti d'a composición d'aclorofila. L'arambre contrebuye a la formación deglobulos royos y a o mantenimiento d'osvasos sanguinios,niervos,sistema immunolochico yosio y por tanto ye unoligoelemento esencial ta a vida humana.[2]

L'arambre ye o tercer metal mas emplegato en omundo, por dezaga de l'acero y l'aluminio. A producción mundial d'arambre refinato s'estimó en 15,8 Mt en 2006, con un deficit de 10,7% debant d'a demanda mundial prochectata de 17,7 Mt.[3]

Denominacions

[editar |modificar o codigo]

A forma tradicional enaragonés ta decir a iste elemento yearambre. Encara se puet trobar una ampla zona dendeGraus,Campo,Benás yFonz dicaSobrarbe yAnsó a on que se fa servir ista parola, encara que muitas vegatas referita no a o propio elemento sino a un filo metalico en cheneral. Ista forma se puet leyer tamién tanto en textos medievals como modernos, asinas en oVidal Mayor apareixe"arampne". En l'aria catalanofona d'Aragón, en lugars comoPeralta de la Sal se cuaterna a forma"aram" y en as zonas mugants con avall de Lierp"arame".[4]

Actualment a forma mas conoixita y transdialectal ta o nombre d'iste elemento yecobre, de seguras debito a lacastellanización, habendo-se rechistrato tamién a forma"crobe" comometatesi d'a forma castellana en lugars comoEpila yTaust.[4]

Se veiga tamién

[editar |modificar o codigo]

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]

Notas

[editar |modificar o codigo]
  1. Con as variantsaram yarame
  2. Con a variant palatalizadaallambre

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. 1,01,11,2(an)Diccionario aragonés-castellano-catalán.Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de2024 (accesible vía web).
  2. (es) Enciclopedia de Ciencia y Técnica. Tomo 4 Cobre. Varios autores. Salvat Editores S.A (1984)ISBN 84-345-4490-3
  3. (es)Informes sobre producción mundial d'arambre refinato. Cochilco Chile.
  4. 4,04,1Francho Rodés Orquín."Proposa d'una metodolochía lesicolochica de l'aragonés estándar ta zenzias esperimentals con un eixemplo: a tabla periodica d'os elementos" Luenga & Fablas 8-9 (2004-2005) ISSN 1137-8328
Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Arambre&oldid=2336219"
Categorías:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp