Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Actualment, a teoría mas estendillata sobre a etimolochía d'Aquitania diz que l'orichen ye a parola enlatínaqua (augua enaragonés, y que o suyo nombre sería asinaso país d'as auguas, en razón d'a suya abundancia en recursos hidrolochicos, encara que tamién se relaciona con o nombre d'a ciudat d'Aquæ, que ye l'actualDacs, en o departamento d'asLandas.
Sindembargo, cal parar cuenta que o toponimo ye prou amanato a o nombre d'os suyos antigos pobladors antes que no i plegasen os romanos, que yeran ditosauscitans, d'a ciudat eponima d'Aush, en l'actual departamento d'oGers. Antiparte, en ixe nombre ye present a misma radiz que en unatro pueblo prerromano que se trobaba a o sud d'osPerinés, os actualsbascos (eusk- enbasco) y mesmo de l'actual ciudat aragonesa deUesca, estando asinas posible una relación de parentesco entre ixos tres pueblos. No se conoix exactament o sentito u significato d'a radizeusk- uausc- (que antiparte ye tamién present en o nombre d'aGascunya, l'antigaWasconiamedieval.
CuanPompeyo tornó taRoma dimpués d'una guerra civil enHispania fundó en a muga entre Aquitania y aGallia Narbonensis a ciudat deLugdunum Convenarum, en l'actualSaint Bertrand deComencha, seguntes o modelo d'oppidum ydunum galo. Mientres a conquiesta romana d'aGalia porChulio César, se deciba asinas a lo territorio a lo sud d'aGarona, habitato por un pueblo dechinetz que o mesmo Chulio César considerabaibers. O mesmo toponimo puede derivar d'a palabra latina tachinet: "equites".
O lugartenient de César, Licinio Graso, conquerió Aquitania. Augusto la chusmetió definitivament dimpués de diferents campanyas entre o37 aC y o27 aC. En a organización administrativa d'Augusto as mugas d'Aquitania se levoron ta loLoira y osmonts Cevennes, metendo-ieBerry y as rechions altas d'oMacizo Central. As ciudaz importants yeranAvaricum (Burch),Limonum (Piteus),Burdigala (Bordeus) yElusa (Eusa). A mas gran parte d'o territorio correspondeba a os territorios d'os galos y no pas d'os aquitanos orichinals.
En os zaguers sieglos de dominio romano apareixen chitos de rebelión contra l'autoridat romana, osbagaudas, que nunca no estioron acotolatos de tot. O movimiento bagauda plegó ta o norte d'Hispania dende Aquitania. L'emperadorDioclecián reorganizó l'administración y dividió Aquitania en tres partis:Aquitania Prima (oriental),Aquitania Secunda (occidental) yNovempopulania. A zaguera correspondeba con l'Aquitania prerromana. As capitals d'as tres partes estioronBurch,Bordeus y Eusa (Ausch).
En l'Altera Edat Meya o territorio que se deciba Aquitania yera lo que correspondeba a Aquitania Prima y Aquitania Secunda, sin Novempopulania. Novempopulania yera en poder d'a población menos romanizata, ditos bagaudas y que con o tiempo tamién serán conoixitos chenericament comobascons. O territorio que se dirá Aquitania incluirá a ciudat deTolosa. Ista Aquitania estió en primerías entregata a losvisigodos, que plegoron en o418; osfrancos deClodoveu I en508 derrotoron a os visigodos y els empentoron taHispania.
Belsbretons aliaus d'osfrancos s'establioron en a zona d'orío Garona. Dimpués d'a muerte de Clodoveu (511) o reino franco se dividió en cuatre parz seguntes o costumbre franco:Neustria,Austrasia,Borgonya y Aquitania. Aquitania yera a menos chermanizata d'as cuatre.
O sud deGalia, una zona muitoromanizata, teneba amás poca influencia franca, fueras d'a cuenca d'aRoina. Os territorios entre aLoira y os Pireneus yeran una especie de protectorau militar franco. Osmerovinchios no teneban soque una autoridat nominal sobre Aquitania. Os patricios galorromanos autoctonos, alavez duques como Eudes, Hunaud y Waïfre, son qui dirichen Aquitania de verdat. Os bascons d'a Novempopulania tampoco no yeran chusmesos a garra autoridat franca, pero os merovinchios creyoron a entidat ditaDucau de Wasconia en601-602; Wasconia será l'orichen d'o toponimo actualGascunya.
ConCarlos Magno s'introducioron poblacionsfrancas ta ocupar puestos en l'administración a lo costato d'os duques locals d'orichen galorromano. Deportó a bels aquitanos de Wasconia taBorgonya y establió en cuenta d'ellos aburgundios yfrancos. En o806 se fixoron as mugas d'o futuro reino d'Aquitania: aLoira, o corso baixo d'oRoine, aMediterrania y osPireneus.
