Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Debito a que ye lichero, a la suyaconductividat electrica, resistencia a lacorrosión y baixopunto de fusión fan que sía un material ideyal ta muitas aplicacions, especialment l'aeronautica; manimenos, a gran cantidat d'enerchía que s'aprecisa ta la obtención d'ometal a partir d'osoxidos dificulta a suya mayor utilización; encara que se puet compensar en parti por o baixo coste en reciclar-lo, a suya larga vita útil y a estabilidat d'o suyo pre.
O primer lingote fabricato enEspanya estió en l'anyo 1927 en a empresaAluminio Español S.A., en a localidat aragonesa deSamianigo.[1]
En osieglo XIX con o desarrollo d'a fisica y quimica s'identificó l'elemento present en l'alum y o britanicoSir Humprey Davy proposó a denominación d'aluminium en l'anyo1809.
L'aluminio ye unmetal lichero, tovo pero resistent y d'aspecto griso archent. A suyadensidat ye alto u baixo un tercio d'a de l'acero u de l'arambre, ye muitmaleable ydúctil y apto ta estarmecanizato y ta afundición . A causa d'a suya altacalor d'oxidación se forma a escape, en presencia d'aire, una fina capa superficial d'oxido d'aluminio (Al2O3) impermeable y adherent que atura o proceso d'oxidación proporcionant-le resistencia a la corrosión y durabilidat. Ista capa protectora, puet estar enamplata porelectrolisi en presencia d'oxalatos.
L'aluminio, tien caracteristicasanfotericas, ye decir que se disuelve en acidos, formando sals d'aluminio y en bases fuertes, formando aluminatos con l'anión [Al(OH)4]-, liberandohidrocheno.
A extracción de l'aluminio se fa dende omineral ditobauxita, que recibe o suyo nombre d'o nombre enfrancés d'a localidatoccitana deBaus (Les Baux en francés), que ye o puesto a on se fació a suya primera extracción. Actualment os prencipales chacimientos d'iste mineral se trobal en os países d'amar Caribe,Australia,Brasil yAfrica en estar en ixos lugars a on a extracción de l'aluminio dende a bauxita se fa con mas facilidat. A bauxita ye un mineral rico en aluminio, d'entre un 20% y un 30% d'a suyamasa, frente a o 10% u 20% que tienen os silicatos aluminicos d'archilas y carbons. Ye un aglomerato de cuantos compuestos que contiencaolinita,cuarz, oxidos defierro y titania, y a on l'aluminio se i presenta en cuantas formas hidroxidas como agibbsita Al (OH)3, aboehmita AlOOH y odiasporo AlOOH.
A obtención de l' aluminio se fa en dos fases: aa extracción de l'alumina dende a bauxita (proceso Bayer) y a extracción de l'aluminio dende ista zaguera porelectrolisi. Cuatre toneladas de bauxita producen dos toneladas d'alumina y, en zagueras, nomás que una d'aluminio. O proceso Bayer prencipia con o triturato d'a bauxita y con o suyo lavato con una solución calient d'hidroxido de sodio a alta presión ytemperatura. A sosa disuelve os compuestos de l'aluminio, que en trobar-se en un meyo muitbasico, s'hidratan:
Os materiales no aluminicos se deseparan pordecantación. A solución caustica de l'aluminio se refreda dimpués ta recristalizar o hidroxido y deseparar-lo d'a sosa, que se recupera ta poder tornar a fer-la servir. Ta rematar, se calcina o hidroxido d'aluminio a temperaturas amanatas a 1000 °C, ta formar l'alumina.
L'oxido de aluminio que s'ha obteniu d'ixa maneta tien un punto de fusión muit alto (2000 °C) que fa imposible someter-lo a un proceso d'electrolisi. Ta evitar-lo, se disuelve en un banyo decriolita, obtenindo asinas una mezclaeutectica con un punto de fusión de 900 °C. Contino se fa a electrolisis, en sumerchindo en acuba unselectrodos decarbono (tanto l'ánodo como ocátodo), preparatos en horizontal. Ta cada tonelada d'aluminio cal entre 17 y 20MWh d'enerchía, y consume en o proceso 460kg decarbonio, que ye asinas entre un 25% y un 30% d'o pre final d'o producto, cosa que fa que l'aluminio sía asinas uno d'os metals mas caros d'obtener. De feito, se son buscando procesos alternativos menos costosos que o proceso electrolítico.[2] L'aluminio obtenito tien una pureza de entre o 99,5% y o 99,9%, estando as impurezas mas que mas defierro ysilicio principalmente.[3] Dende as cubas pasa a o furno, a on se purifica por meyo de l'adición d'unfundent u se fa l'aliación con atros metals ta obtener materials con propiedaz especificas. Dimpués se vierte en moldes u s'en fan lingoz u chapas.
Ya sía considerando a cantidat u a valura d'o metal emplegato, l'uso de l'aluminio sobrepuya a o de cualsiquier atro fueras de l'acero, y ye un material important en a-saber-las actividazeconomicas. L'aluminio puro ye tovo y fráchil, pero as suyasaliacions con chicotas cantidaz d'arambre,manganés,silicio,magnesio y atros elementos presentan una gran variedat de caracteristicas adecuatas a las mas diversas aplicacions. Istas chicotas aliacions constituyen o component prencipal de muitos components d'osavions ycodetes, en que o peso ye un factor critico.
Cuan s'evapora aluminio en ovueito, forma un revestimento que reflecta tanto a luz visible com a infrarroya. Amás a capa d'oxido que se forma impide o deterioramiento d'o recubrimiento, por ista razón s'ha emplegato ta revestir os mirallos detelescopios, en substitución de l'archent.
Dada a suya gran reactividat quimica, finament polvorizato s'usa comocombustible solido de codetes; en bels explosivos, comoanodo de sacrificio y en procesos d'aluminotermia ta a obtención de metals.
Biens de consumo; aines de cocina, ferramientas, etc.
Transmisión electrica. Encara que a suyaconductividat electrica ye nomás d'o 60% de la d'ocoure a suya mayor lichereza permite una mayor deseparación entre as torres d'alta tensión, disminuindo os costes d'a infraestructura.
Recipients criochenicos (dica -200°C), ya que no presenta temperatura de transición dedúctil afráchil como l'acero, y la tenacidat de l'aluminio contina estando buena a baixas temperaturas.
Material de calderería; radiadors,...
Tamién s'emplegan compuestos d'aluminio en:
As sals d'aluminio d'os acidos grasos (p.eix. o estearato d'aluminio) fan parti d'onapalm.
Iste metal ha estato considerato mientres muitos anyos como innocuo ta ossers humans. Debito a ista suposición s'han fabricato de forma masiva ainas d'aluminio ta cocinar alimentos, envases ta alimentos, y papel d'aluminio ta o embalache d'alimentos frescos. Manimenos, o suyoimpacto sobre os sistemas biolochicos ha estato obchecto de muita controversia en as decadas pasatas y una profusa investigación ha contrimostrato que puet producir efectos adversos enplantas,animals acuaticos y sers humans.[4]
A exposición a l'aluminio por un regular no ye perchudiciosa, pero a exposición a altos nivels puet causar serios problemas ta la salut. A exposición a l'aluminio se produce prencipalment cuan:
Se consumenmerecinas que contienen altos nivels d'aluminio.
S'inhala polvo d'aluminio que sía en a zona de treballo.
Se vive a on se quita u procesa aluminio.
Se colocan vacunas que contienen aluminio.
Cualsiquier persona se puet intoxicar con aluminio u os suyos derivatos, pero bellas personas son mas propensas a desembolicar toxicidat por l'aluminio.[5]
↑(es)William F. Smith (1998),Fundamentos de la Ciencia e Ingeniería de Materiales, Madrid: Editorial Mc Graw Hill.ISBN 84-481-1429-9.
↑(es)Aluminio ¿culpable o inocente? Revista Química Viva Vol2 Nº 1 abril de 2003. Articlo cientifico elaborato por Alcira Nesse, Graciela Garbossa, Gladys Pérez, Daniela Vittori, Nicolás Pregi. Laboratorio de Análisis Biológicos, Departamento de Química Biológica, facultad de Ciencias Exactas y Naturales,Universidad de Buenos Aires.