 | Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Agullana | ||
| Municipio deCatalunya | ||
| ||
 | ||
| Entidat •Estau •Comunidat •Provincia •Comarca | Municipio Espanya CatalunyaChirona Alto Empordán | |
| Superficie | 27,72km² | |
| Población •Total •Densidat | 909 hab. (2013) 30,34 hab/km² | |
| Altaria • Meyana | 166 m. | |
| Distancia • 60km | entaChirona | |
| Alcalde | Josep Jovell Pujulà | |
| Codigo postal | 17707 | |
| Chentilicio | agullanenc / agullanenca (encatalán) | |
| Coordenadas | ||
| Web oficial | ||
Agullana ye unmunicipiocatalán d'aprovincia deChirona, en acomarca de l'Alto Empordán. A suyapoblación ye de 909 habitants en unasuperficie de 27,52km² y unadensidat de 30,34 hab/km².
O nuclio prencipal d'Agullana se troba en a boca d'oTorrent del Gou enta lorío Guilla, 5Km mes ta l'este d'a coneixita población deLa Jonquera, puesto de mugas per a parte catalana conFrancia.
Os limites d'o municipio incluyen bel trampo d'amugahispano-francesa per alto lo lumo d'asierra de l'Albera, a on que ye muga enta la par d'oVallespir (historico condau catalán que fue adhibito aFrancia dimpués d'o siello d'Os Pireneus de1659). Fica linias tamién con os municipios deLa Jonquera per l'este,Capmany per lo sud-este,Darnius per lo sud-ueste, yLa Vajol per lo sud sud-ueste.
A mes gran parte d'o municipio el cubren selvas nuevas depins ylecinas como gosa a fer-se per as zonas costeras cuan que en ye desapareixita la selva orichinal. O cautivo dezureras que s'ha feto en habe decadas, ta quitar-nezuro, bi ye, manimenos, diz que cosa nueva que no en heba habito enantes. l'Agricultuera local yeba feto de siempre producción d'oliveras, yvin en as "feixes" (AFI: ['feiʃɶs], asinas en dicen d'asfaixas enocatalán de Chirona) y altros cautivars de subsistencia.
O municipio d'Agullana el forman dos lugars: Agullana y l'Estrada. Agullana tien 667 habitants, y l'Estrada en agrupa 40 d'os altros. A resta d'as personas dica sumar ixes 756 habitadors se troban per aspardinas (masos en catalán) esparditas per a redolada.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1497-1553:fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
En o puesto a on que huei ye lo municipio d'Agullana se sabe que bi heba habito chent ya en a prehistoria, mercés que mos i han quedau as trazas d'ixes pobladors.
A man d'o lugar de l'Estrada se pueden veyer encara dosdolmens y dosmenhirs eneoliticos, amás d'unanecropolis, ochacimiento deCan Bec de Baix, d'os tiempos d'acultura d'os Campos d'Urnas.
En a epoca romana no se'n sabe cosa de garra poblacions ni asentamientos en o puesto an que huei se troba Agullana. Existe manimenos una teoría que diz que lo nombre Agullana yeper se un toponimolatín, pus leva inscrito lo sufixo-ana que alavez s'emplegaba prou. Avalando ixa teoría existe en o termin municipal una empedrata romana, de bels metros conservata nomás, que diz que talment podría haber-se feto parte d'una población uvilla romana que ta part d'alavez bi hese existito.
Manimenos, a presencia d'altras vías d'epocas antigas en a redolada pareix que fa d'ir que ixo no significás cosa. Mesmo, perque a man meridional d'a Sierra de l'Albera ye prou baixa y se puet franqueyar per an que se quiere (de revés que pasa per a resta d'o Pireneo) d'ixo diz que yera parte per a on que se pasaba mutismo enantes.
.JPG)
Agullana amaneix per a primera vegata en un documento d'obispe PerRotger d'Ampurias, qui en decióECCLESIAM SANCTA MARIAE DE AGULIANA d'a ilesia suya en afaceyando-la ta lasieu canoniga deChirona, en l'anyo1019. Ésta ye la primer vez, tamién, que se'n sabe cosa d'a ilesia que ye o molimento prencipal d'o lugar.
Se'n fayoron expresions posteriors, cal de siempre vinclato encara, con ovezcondau de Rocabertí, pos diz que yeba ta part d'alavez la un que controlaba ixa parte d'o que enantes heba estato lo condau d'Ampurias. mientres que lo condau d'Ampurias existió, o vizcondau de Rocabertí s'heba dito siemprevezcondau de Peralada, fendo parte d'o condau en calidat depagus, ixo ye, puesto u castellanía que pagabapeitas a lo conte que en yera prencipal. Rocabertí yera l'apellito d'a casa vizcontal que con os tiempos se fayó tamién sinonimo d'o condau.
En a epoca delo rei Chuanlo Cazataire, cuan que los subditos d'o conte d'Armenyac (qui yeba, tamién, suegro d'o rei) invadioron lo Empordán y tot o norte d'el que huei ye laprovincia de Chirona, d'o1389 dica lo1390, os castiellos d'os cuals en yera poblato lo pais fayoron buena aduya en la esfensa d'os lugars, anque la presencia d'o reditocastiello de Rocabertí, en a par d'a collata d'oPortell (encatalánel Coll del Portell) en La Jonquera diz que no bi estió guaire cabal ta privar-ne y la invasión se fayó mesmo que si no bi hese estato.
A posición d'o lugar d'Agullana a'l canto la collatadel Portell el fayó que fuese, como tamién en fuon altros lugars en l'altra man de l'Albera, puesto de contino ta que bi acampasen as tropasespanyolas yfrancesas mientres os conflictos que las dos nacions tenioron a sobén en osieglo XVII. Anque, ni sisquiera en aGuerra d'osSegadors, se'n sabe que Agullana tenese garra particularidat, ye d'esperar-se que la violencia y las tensions d'os qui aguardan en tierra de guerras causasen mesmas baixas astí que en cualsiquier altro puesto en a linia con Francia. Esto se preba perque o libro d'a Parroquia guarda a-saber-los rechistros de defuncions violentas escaixitos en a epoca d'as grans guerras franco-espanyolas d'o XVII, especialment mientres os asaltos d'uno u altro bando en os que lo lugar (u la suya redolada) quedó baixo lo dominio alternativo de franceses u espanyols y alavez os altros el querioron recuperar.
Zaga que se firmás lotractau d'os Pireneus (1659), l'anexión aFrancia de tot lo sector que queda en a man norte d'a Sierra de l'Albera, como tamién a tierra d'o Rosellón, fayó que la linia d'entreEspanya y lo pais galo quedás per ixes puestos, fendo-se d'alavez ta debant cabalment important controlar os pasos prencipals d'o pais. Asinas, a par d'alavez mos trobamos que la presencia de tropas se feba cada vegada mes contina en a zona, adubindo-se-ie la epoca de mes gran presencia militar d'entre lo9 de noviembre de1673 y lo17 de setiembre de1678, con una calendata especialisma en o1675 que lovirrei deCatalunya espritó una invasión de loRosellón a traviés d'El Portell con 8000 infants y 2500 hombres en a caballería, que marchoron deLa Jonquera t'allá, mirando de reconquerir tot el que s'heba perdito en a firma d'o tractau, y que amanatos en fuon a conseguir-lo anque de ultimas fracasoron.
En osieglo XVIII, pasata la epoca mas fura d'ixas guerras, o municipio diz que emprencipió a fer como en altros puestos de loEmpordán, introducindo lo cautivo d'azurera uárbol corchero, que enCatalunya en dicenSurera.
Ozuro se fayó con os anyos la primer producción d'o municipio, y encara huei, ye uno d'os productos con mes tradición enradigata en lo Empordán. Diz que la presencia en o lugar d'un gremio d'estivadors (encatalán,traginers) y teixedors delinars tamién contrebuyó que ixa industria i prosperás.
A prosperidat d'os inversors d'o "zuro", beluns d'os cuals s'heban levato los suyos negocios enta altras poblacions comoFigueras,Palafrugell uChirona, potenció la construcción d'edificios residencials y d'ocio, a l'estilo d'ixa poca.
.JPG)
.JPG)
Edificios residencials como loChalet d'os Gomis (Can Perellada),Can Vidal y laCasa Estela (en a plaza d'o lugar) en son buens eixemplos. Altros edificios d'emplego civil que se bi fayoron son as Escuelas Nacionals, ditas en a localidat "Els Hermanos" pus las sufragoron dos chirmans d'o lugar a prencipios d'osieglo XX, l'Asilo Gomis y lo emblematico CaféLa Concordia.
L'arquitecto Josep Azemar i Pont, arquitecto municipal deFigueras dende1889, estió l'encargato d'odisenyo y construcción de beluns d'estes edificios d'Agullana que huei son destacatos. Oprochecto d'aCasa estela el escomenzó en l'anyo1908, en o zamflón d'a Plaza Mayor, y diz que el emplegó mes luego tamién como modelo ta os edificiós que fue fendo per altras localidazcherundinas como Figueras uOlot en os anyos posteriors.
As formas rectilinias d'a casa, en chunto con os barannatos de fierro esviellato en os balcons, fan d'ir de como ye de representativo l'estilo d'ixa casa d'o que luego se fayó estilo propio de l'autor ampordanés.
Azemar fayó tamién osprochectos d'as Escuelas Nacionals, d'entre1910 y1913, sofragatos per os chirmans y industrials Vidal, naturals d'a localidat, que s'esnevinioron oprochecto arquitectonico de naturaleza civil mes prencipal en o lugar en os suyos anyos.
O Café La Concordia, feito deprochecto en o1912, luego estió lo primer local d'ocio establito en Agullana, y anque las suyas trazas son simples, tamién s'ha d'encaber en a epoca modenista d'a localidat.
As fabricas, textils y de tapas de zuro, que bi habió en oXIX y prencipios d'osieglo XX, dioron fayena a la mes gran parte d'a población local d'ixes anyos. Ixo, y tamién que la localidat estás o puesto de naixencia de bel industrial ampordanés como s'ha dito que bi metioron a saber-los diners en fer-se casas residencials y en chunto reformar a estructura d'o lugar, l'aganó a Agullana lo malnombre de "El Petit Madrid" (lo chicot Madrid) en a comarca, nombre que encara recuerdan huei beluns d'os güelos que bi son vivindo.
| Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011[1] |
| Convergència i Unió | - | 7 | 7 | 7 | 4 | 2 | 1 | 2 | 2 |
| Esquerra Republicana de Catalunya | - | - | - | - | 3 | 3 | 5 | 4 | 5 |
| Independients | 7 | - | - | - | - | 2 | - | - | - |
| PSC | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - |
| Total | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 |
Fuent:MUNICAT, en a pachina web d'aGeneralitat de Catalunya.
| Lechislatura | Nombre | Partiu politico |
|---|---|---|
| 1979–1983 | ||
| 1983–1987 | ||
| 1987–1991 | ||
| 1991–1995 | ||
| 1995–1999 | ||
| 1999–2003 | ||
| 2003–2007 | Esquerra Republicana de Catalunya | |
| 2007–2011 | Alfons Quera i Carré | Esquerra Republicana de Catalunya |
Se veigan as imáchens deCommons sobreAgullana.
.svg)
