Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dr Verdauigsapparat vom Mensch
AsVerdauig oderDigestion bezäichnet mä, wenn dNaarig imVerdauigsdrakt mit Hilf voVerdauigsenzym für e Körper verwärtbar gmacht wird. Dur chemischi Spaltig (gnauer:Hydrolyse) entstöön us hochmolekulareChoolehüdrat,Fett undÄiwiss niidermolekulari Verbindige (z. B.Mono- undDisaccharid,Fettsüüre,Aminosüüre,Di- undTripeptid), wo zum Däil inEnergii umgwandlet bzw. sust bi dr Brodukzioon vo nöijer Körpersubstanz iigsetzt wärde, wenn dr lääbig Organismus si noch eme chemische Umbau in die verschiidenste Zällstruktuure iibaut.
E Hufe Näärstoff, wo mit dr Naarig ufgnoo wärde, si nit wasserlöslig. Si chönne dorum nit us em Dünndarm in dr Urin und in dLümfe ufgnoo wärde. DieNährstoff wärde wasserlöslig, wenn si in chliineri Grundbaustäi ufdäilt wärde.DEnzym, wo in de Verdauigsseft enthalte si,katalüsiere e Hufe verschidnigi Spaltigsreakzioone um e Vilfachs. Eso cha d Naarig, wo ufgnoo worde isch, in relativ churzer Ziit verdaut wärde.
Zum Verdauigsapparat ghööre s Muul, wo d Naarig ufnimmt, mit de Zeen mechanisch verchliineret, und mitSpöiz glitschig macht, so dass si denn über dSpiisrööre (Ösophagus) in drMaage cha beförderet wärde.
Dört wird dr Brei lengeri Zit aagsammlet, und d Sterki wird dur d Amylase witer verdaut. D Zälle vo dr Maagewand broduziereSalzsüüri, wo in ere halbe bis ganze Stund dr ganz Maageninhalt suur macht, und eso Chrankhetserreger abdöödet und Proteindenaturiert. D Salzsüüri macht us em EnzymPepsinogen sPepsin, wo Protein in chliineriPeptid spaltet. D Muskle vom Maage mische mit drPeristaltik drNaarigsbrei (Chymus) und druckt en dur ePförtner (M. sphincter pylori) schliesslig in Zwölffingerdarm (Duodenum).
Im Dünndarm findet denn d Resorpzioon vo de Näärstoffbaustäi statt. Jetz, wo d Näärstoff (Choolehüdrat, Fett und Äiwiss) in iiri Äinzelbestanddäil usenanderbäinlet si, wärde die über d Dünndarmzottle ins Bluet und in d Lümfe resorbiert (übergläitet). Dr grösst Däil vo de energiiriiche Stoff wird doo für en Organismus baraatgmacht.
ImDickdarm (Intestinum crassum, Colon) wärde no 19 Brozänt vom Wasser, wo im Naarigsbrei vorhande isch, resorbiert. Stoff, wo weder dur d Verdauigsenzüm vom Dünndarm no dur dMikroorganisme im Dickdarm chönnefermentiert wärde, chömme in Mastdarm.
ImMastdarm findet kä Verdauig me statt. EmSchissdrägg (med. Fäzes), wo dört no übrig isch, wird no mee Flüssigkäit entzoge, bis dass er über enAnus usgschiide wird.
Christian und Astrid Hick:Intensivkurs Physiologie. Urban & Fischer, Münche / Jena 2005,ISBN 3-437-41892-0, S. 154–167.
Giulia Enders; Jill Enders (Illustratione):Darm mit Charme. Alles über ein unterschätztes Organ. Ullstein, Berlin 2014,ISBN 978-3-550-08041-8 (Daschebuech) /ISBN 978-3-550-08108-8 (bunde).
Mary Roach:Schluck. Auf Entdeckungsreise durch unseren Verdauungstrakt. DVA, Münche 2014 (Originalditel:Gulp, übersetzt vo dr Katrin Behringer),ISBN 978-3-421-04640-6.
