| Eigeschaftä |
|---|
|
| Allgemeins |
|---|
| Namä,Symbol,Ornigszahl | Suurstoff, O, 8 |
| Serii | Nödmetall |
| Gruppä,Periodä,Block | 16 (VIA),2,p |
| Usgseh | farblos |
| Massäaateil a däErdhülä | 49,4 % |
| Atomars |
|---|
| Atommassä | 15,9994 |
| Atomradius (berächnät) | 60 (48)pm |
| Kovaläntä Radius | 73 pm |
| van der Waals-Radius | 152 pm |
| Elektronäkonfiguration | [He]2s22p4 |
| Elektronä pro Energiiniveau | 2, 6 |
| 1.Ionisierigsenergii | 1313,9 kJ/mol |
| 2. Ionisierigsenergii | 3388,3 kJ/mol |
| 3. Ionisierigsenergii | 5300,5 kJ/mol |
| 4. Ionisierigsenergii | 7469,2 kJ/mol |
| Physikalischäs |
|---|
| Aggregatszuästand | gasförmig (Rumtämperatur) |
| Modifikationä | - |
| Kristallstruktur | kubisch |
| Dichti (Mohshärti) | 1,429kg/m3 (-) |
| Magnetismus | PM |
| Schmelzpunkt | 54,40K (-218,75 °C) |
| Südepunkt | 90,18 K (-182,97 °C) |
| Molars Volumä | 17,36 · 10-6m3/mol |
| Verdampfigswärmi | 3,4099kJ/mol |
| Schmelzwärmi | 0,22259 kJ/mol |
| Dampfdruck | - |
| Schallgschwindigkeit | 317,5m/s bei 293 K |
| Spezifischi Wärmikapazität | 920J/(kg · K) |
| Elektrischi Leitfähigkeit | - |
| Wärmileitfähigkeit | 0,02674W/(m · K) |
| Chemischäs |
|---|
| Oxidationszuäständ | -2, -1, 0, +1, +2 |
| Normalpotential | 1,23V (½O2 + 2H+ + 2e- → H2O) |
| Elektronegativität | 3,44 (Pauling-Skala) |
| Isotop |
|---|
| Isotop | NH | t1/2 | ZM | ZEMeV | ZP |
|---|
| 14O | {syn.} | 70,606 s | ε | 5,143 | 14N | | 15O | {syn.} | 122,24 s | ε | 2,754 | 15N | | 16O | 99,762 % | O ischstabil mit 8Neutronä | | 17O | 0,038 % | O isch stabil mit 9 Neutrone | | 18O | 0,2 % | O isch stabil mit 10 Neutronä | | 19O | {syn.} | 26,91 s | β- | 4,820 | 19F | | 20O | {syn.} | 13,51 s | β- | 3,814 | 20F |
|
| NMR-Eigäschaftä |
|---|
| 16O | 17O | 18O |
|---|
| Chärnspin | 0 | 5/2 | 0 | | gamma /rad/T | _,_ · 10_ | -3,628 · 107 | _,_ · 10_ | | Empfindlichkeit | _,_ | _,_ | _,_ | | Larmorfrequenz beiB = 4,7T | _,_MHz | _,_MHz | _,_MHz |
|
Sowiit möglich und gebrüchlich, werdädSI-Einheitä verwändät.
Wänn nöd anders vermärkt,
gältäd di angäbänä Datä biNormalbedingigä. |
|---|
Suurstoff isch äschemischäs Elemänt us ämPeriodäsystem mit äm Symbol O und dä Ordnigszahl 8. I däNatur chunt er als metastabilsMolekül, bstehänd us zwei Suurstoffatom vor, als dri-atomigs, instabils Molekül (Ozon) un als Oxid in vilä chemischä Verbindigä.
Zum erschtä mal isch Suurstoff vomschwedischäApitegerCarl Wilhelm Scheele im Jahr 1772 dur's erhitzä voBruunstei mit konsäntriärtärSchwäfelsüüri härgstellt wordä. Völlig unabhängig däfo hät au dÄngländerJoseph Priestley churz drufäbä dä Suurstoff entdeckt. D Funktion vom Suurstoff bi dä verbrännig hät däfranzösischChemikärAntoine Lavoisier 1775 entdeckt.Dä Nammä Suurstoff chunt dahär, will mär früänär gmeint hät, dass jediSüüri Suurstoff enthaltät. Diä Theori isch hüt aber widerleit. S Symbol O stammt vom griächischä Oxygenium vo griech. oxýs „scharf, spitzig, suur“ und genese „erzügä“, au da erchänt mär wieder d Theorie, dass jedi Süüri Suurstoff enthaltät.
Anderst wiäWasserstoff unHelium, wo bimUrknall entstandä sin, entstoht dä Suurstoff imUniversum nur dur thermonukleari Reaktionä inSternä (Kernfusion) in dä Phase vum Heliumbrennä oder durch radioaktivä Zerfall vu schwererä Elementä. Dä in dä Sternä entstandä Suurstoff glangt no dur däSternäwind oder bi ereSupernova-Explosion wiider in dä interstellarä Ruum, wo er bi dä Bildig vu nöiä Sternä oder au Plantä Igang findät.
Suurstoff sich bi normalä Bedingigä äs farb-, gruch- und gschmacklösäs Gas. Er chunt i dä Luft zu mit ärä Konzentration vo zirka 21% vor und isch s dritt hüfigstä Elemänt imWältall. Hüfig chunt dä Suurstoff au chemisch bundä, zum Bispil i sogenanntäOxüd vor, so au im Sand wo nüt andersch isch alsSiliziumdioxüd. Dä Suurstoff sich sehr reaktionsfreudig und förderät verbrännigä, wobi di ebä erwähntä Oxüd entstönd.
Äs git au no die wäniger stabili,allotopy Form vom Suurstoff, sOzon, wo än eidütigä, schafäGruch hät. Äs bestäht us drü Suurstoffatom wo zämä äs Molekül bildäd und chunt vorallem i däStratosphära vor. S Ozon isch für eusMänschä und fürPflanzä starchgiftig und entstaht imSummer au alsUmwältgift.
Hüt wird Suurstoff voralläm durchdestillation vo flüssigerLuft gwunä. ImLabor chan er äber au zum Bispil durkatalytischi zersetzig voWasserstoffperoxid härgstellt werdä. Sehr schöniSchuälversüäch sind s erhitzä voQuäcksilber(II)-oxüd und delektrolüsä voWasser, wobi jewiils Suurstoff entstaht.
Bi däPhotosynthesä vo dä Pflanzä fallt Suurstoff als Abfallprodukt a.
Suurstoff isch für dä Mänsch sehr wichtig, er brucht ihn für dAtmig. Z'vill Suurstoff chan für dä Mänsch aber au giftig si. Für dMedizin chann mär reinä Suurstoff iGasfläschä chaufä.
I däTächnik würd dä Suurstoff überal det verwändät, wo mär heissiTämparaturä erreichä müäss, als zum Bispil i Hochöffä zurIsä-Gwünig oder bi dä verbrännig voRagetätribstoff. Userdäm isch er au i dä chemischäIndustrie sehr wichtig, zum Bispil bi där Härstellig voSchwäfelsüüri oder voSalpetersüüri.
Klassischerwiis wiist mär Suurstoff mit dä sogenantä Glimmspanprob na. Däbi wir äs glühänds Holzstäbli id Prob inäghebät. Wänn's äFlammä git so hät's wahrschindlich vill Suurstoff i dä Prob. Hützutag gits au villi technischi Methodä zum Suurstoff nazwissä und sogar dKonzentration z mässä, zum Bispil di biAutos verwändätiLambda-Sondä.
- Holleman-Wiberg:Lehrbuch der Anorganischen Chemie, 102. Auflage, de Gruyter, Berlin 2007,ISBN 978-3-11-017770-1, S. 497–540.
- Ralf Steudel:Chemie der Nichtmetalle, de Gruyter, Berlin 1998,ISBN 3-11-012322-3.
- N.N. Greenwood, A. Earnshaw:Chemie der Elemente, 1. Auflage, VCH Verlagsgesellschaft, Weinheim 1988,ISBN 3-527-26169-9, S. 775–839.
- Hans Breuer:dtv-Atlas Chemie, Band 1, 9. Auflage, dtv-Verlag, 2000,ISBN 3-423-03217-0.
- Nick Lane:Oxygen - the molecule that made the world, Oxford Univ. Press, Oxford 2003,ISBN 0-19-860783-0.
- Glenn J. MacPherson:Oxygen in the solar system, Mineralogical Society of America, Chantilly 2008,ISBN 978-0-939950-80-5.
