Rømer het vu 1662 bis 1671Astronomi bimErasmus Bartholin z'Kopenhagen studiert un het ab 1672 bimG. D. Cassini an dèParisèrStèrnwartè gschafft. Mit dè Bobachtig vu dèJupitèrmönd isch èr amLängègradprojèkt bedeiligt gsi. Er het e Mikrometèr fèr Fèrnrohr èntwicklèt un mechanischi Modèll fèr Planetèumlaif baut (Jovilabium(1677) ,Saturnarium(1678),Lunarium(1680)). Anno 1681 isch èr keniglichè Astronom unProfessor an dèUniversität Kopenhagen worrè. 1682 het er d'Doochtèr vum Bartholin ghirotèt. Um 1700 het èr ä gnaus Mèssinstrument fèrStèrnörtèr èntwicklèt, dèMeridianchrais. Mit ihm het èr dur d'Mèssig vuStèrnparallaxè vumSirius dè schlüssig Bwiis fèr s'Modèll vumSunnèsystem vumKopernikus èrbringè wellè. Doch des isch èrst 1837 imF. W. Bessel glungè. Um 1700 het Dänemark uf im Rømer si Vorschlag hi dègregorianisch Kalèndèr igfüehrt. 1702 het èr s'èrstThèrmometèr mit zwei Fixpunktè baut, wo dr Fahrenheit noch èmè Bsuèch bi ihm wittèrèntwicklèt het (Rømer-Skala). 1705 isch èr Burgèmaistèr in Kopèhagè worrè. Sini Grätè sin bim großè Brand anno 1728 zèrstört worrè.
Uf d'Vèrmuètig, dass d'Liechtgschwindigkait nit unèndli gross isch, isch èr 1676 dur Uregèlmäßigkaitè bim Umlauf vu dè viergrossè Jupitermönd chu, Sälli Mond hetGalilei 1610 èntdeckt un ihr Umlaufzittè bstimmt. Rømer het bloß dè innèrst MondIo vèrfolgt. Er het dè Zittpunkt bstimmt, zuè dèm Io in dè Schattè vumJupitèr itrèttè bzw. rustrèttè isch. Wènn sich d'Erde uf ihrèr Johrsbahn um d'Sunnè im Jupitèr gnähèrèt het, sin d'Vèrfinstrigè vu dè Mond 1000 bis 1400 Sekundè frièhèr iträttè, als wènn si sich èntfèrnt het.Rømer het dodrüs d'Leechtgschwindigkait zuè 214.000 - 300.000 km/s èrmittlèt (brèchnet mit 1.000 bzw. mit 1.400 s vèrfrièhtè Vèrfinsterig vum Mond). Sälli Ussag isch in vilè Physikbüèchèr z'läsè, abèr si ischfalsch:
Rømer het in sinèr Arbèt imJournal des Scavans (S.233-236, 1676) bloß d'Laufzitt vum Leecht mit 22 min. fèr dè Erdbahndurmèsser agä. Fèr ihn isch's wichtig gsi, z'zaigè, dass sich s'Leecht nit augèblickli, sundèrn mit èndlichèr Gschwindigkait usbraitèt. Als Mitarbaitèr vuCassini hätt èr ä Nähèrigswèrt fèr diè Strecki agä chännè, het des abèr nit gmacht (luèg Litèratur). Domals war dè Nochwiis vu èrè èndlichè Leechtgschwindigkait wichtigèr wiè dè Zahlèwèrt. Diè èndlich Leechtgschwindigkait isch bal au vuIsaac Newton,John Flamsteed,Edmund Halley unChristiaan Huygens akzepteert worrè.Giovanni Domenico Cassini isch dègègè no lang dè Asicht vuDescartes gfolgt, dass sich Leecht augèblickli usbraitèt.
Wil diè dri andèrè galileischè Monde Europa, Ganymed un Kallisto sehr viil langsamèr umlaufè, sin d' Vèrfinstrigè bloß sehr ugnau zittlich z'bestimmè, dorum sin si vu Rømer nit brucksichtigt worrè. Si zaigè natürlich im Prinzip dèsèlb Vèrlängerigs- un Vèrkürzigsseffekt wiè dè Mond Io.
D'Leechtgschwindigkait isch èrstmols 1678 vuChristiaan Huygens zuè etwa 214 000 km/s brèchnèt worrè, indèm èr d'Laufzittagabè vu Rømer un dè Erdbahndurmèssèr vu Cassini vèrwèndèt het (èrschiinè inAbhandlig vum Leecht, 1790). Huygens hrt diè èndlich Leechtgschwindigkait fèr siWèllèmodèll vum Leecht un zuè dè Erklärig vu dèDoppèlbrèchig bruucht.Trotzdèm wèrrè in modèrnè Physikbüèchèr Rømer au noch sehr undèrschidlichi Leechtgschwindigkaitè zuègschribè.
Carl B. Boyer:Early estimates of the velocity of light, in:Isis, 33 (1941), S. 24-40
Albert van Helden:Roemer and the speed of light, in:Journal for the History of Astronomy, 14 (1983), S. 137-141
Andrzej K. Wroblewski:De Mora Luminis, in:American Journal of Physics 53 (1985), S. 620-630
August Ziggelaar:Ole Roemer. Short life story of a danish astronomer, in: Jim Hunt (Hrsg.):Cosmos, an educatonal challenge. Proceedings of the GIREP-conference 1986, European Space Agency, Paris 1986, S. 121-128
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Ole_Rømer“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione ischdo z finde.
