Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
S Wabbe vo dr Chrone vo Aragon.
DChrone vo Aragon (span.Corona de Aragón, katalan.Corona d'Aragó) isch e historischs Staatsgebild gsi, wo vo 1137 bis zum Ändi vomMiddelalter bestand het. Es het sich im Lauf vo dr Zit vo de ursprünglige KärngebietAragón im ängere Sinn undKatalonie uf e groosse Däil vom Middelmeerruum usdeent.
Noch ere churze Zit wo d Maure d Regioon bsetzt ghaa häi, häi 812 dFranke D'il vom Gebiet erooberet. DrKarl dr Grooss het d Groofschaft Aragon iigrichdet und wo dr Groofe usgstorbe si, isch im 10. Joorhundert Aragon an dr Käänig vo Navarra gfalle. Under emRamiro I. isch Aragon e sälbständigs Köönigriich worde und dä het sis Riich uf Chöste vo de Maure vergröösseret. 1118 häi d Aragonier Saragossa erooberet und zur Hauptstadt gmacht. 1162 het dr GroofAlfons I. Katalonie übernoo und isch 1164 au Köönig vo Aragon worde. S Köönigriich isch witer gwaggse und isch noch Katalonie s zwäite wichdige christlige Köönigriich uf dr Iberische Halbinsle gsi. 1283 häi d Stönd vo Aragon im Köönig s Generalprivilegium vo Saragossa abdrotzt, wo sie königligi Gwalt iigschränkt het und spööter no erwiiteret worden isch. Aragon het sich uf Italie (Sizilie, Sardinie), uf Griecheland (s Herzogdum Athen) und anderi Gebiet im Middelmeerrum usbrätet. Es isch drbii in Komflikt mit Frankriich, Genua und andere verwigglet.
D Länder vo dr Chrone Aragon (hellblaui Gebiet: nume churz oder indiräkt under dr aragonesische Herrschaft)
DrJohann II. (1458–1479) het über e groosse Däil vom nordöstlige Spanie, über Sardinie und Sizilie gherrscht und isch au Köönig vo Navarra gsi. Si Soon, drFerdinand II. het 1469 dIsabella vo Kastilie ghürootet. Wo die 1504 gstorbe isch und dJohanna, wo as waansinnig gulte het, s Köönigriich gerbt het, het dr Ferdinand 1506 au dört d Chroone übernoo. DHabsburger häi sich in die spanischi Köönigsfamilie iighürootet und 1516 het drKaiser Karl V. noch em Dood vom Ferdinand die bäide Chroone veräinigt und isch dr erst spanisch Köönig worde. Aragon het sini alte Freihäite chönne verdäidige, het sä aber verloore, wo s die östriichische Habsburger imspanische Erbfolgchrieg (1701–1714) understützt het.
.svg)
