SAncien Régime (französisch: «alti Regierigsform») isch allgemein d Zit in ganzEuropa vor drfranzösische Revolution bzw. vor deNapoleonische Chrieg; im spezielle und ursprünglig aber dRegierigsform vo deBourbone, wo zFrankriich gherrscht hai.
Hüte wird dr Begriff Ancien Régime nit nume uf Frankriich bezoge, sondern allgemein für emonarchischs Regierigssystem bruucht, wo sich überläbt het und dr Zit nüm aabasst isch. So bezeichnet me z. B. hüfig au die monarchisch Regierig voPortugal vor 1910 oder d Regierig vom letzteZar, emNikolaus II. voRussland bis 1917, als Ancien Régime .
In dr Gschichtswüsseschaft het sich dr BegriffAncien Régime spötestens mit em französische Publizist und PolitikerAlexis de Tocqueville und siim EssayL'ancien régime et la Révolution (1856) duregsetzt.
In siim ängere Sinne wird mit dr geschichtlige Bezeichnung «Ancien Régime» d Regierigsform vo deBourbonen bezeichnet, wo Frankriichabsolutistisch beherrscht hai. Si si 1589 mit em KönigHenri IV. zum erste Mol uf e Dron cho und hai guet 200 Johre ohni Underbrächig regiert.
Die drei Johr zwüsche 1789, em Afang vo drFranzösische Revolution, und 1792, em Johr wo s Ancien Régime vollständig besiitigt worden isch, gälte asÜbergangszit, wo die uniigschränkti Herrschaft vom König scho broche gsi isch, dMonarchii as Regierigsform aber immer no bestande het. DieErsti Republik z Frankriich isch erst am 21. Septämber 1792 proklamiert worde, am Dag noch em Siig vo de französische Revolutionsdruppe gege dieanti-revolutionäre Koalitionär in drSchlacht vo Valmy. Zu däm Zitpunkt isch dr KönigLouis XVI. scho sit sächs Wuche verhaftet gsi.
S eidgenössische Ancien Régime het uf dr einte Siite us em Bund bestande und uf dr andere us de kantonale Regierigssystem. Die Alti Eidgenosseschaft isch e lockere Staatebund gsi, wo us vollkomme autonomeLand- und Stadtort bestande het. Siis einzige 'Regierigsorgan', dDagsatzig, het sich vor allem um d Verwaltig vo deGmeine Herrschafte kümmeret, het d Soldverdräg mit de fremde Monarche usghandlet und d Verhandlige mit em Usland gfüehrt in Aaglägeheite, wo d Eidgenosseschaft as Ganzes aagange si. In de Landort isch d Landsgmeind, d Versammlig vo alle männlige Landbewohner mit Bürgerrächt dr oberst Souverän gsi. D Stadtort hingege si vo dr Bürgerschaft vo dr Stadt regiert worde, ihri Landbevölkerig isch dr Stadt Underdan gsi, und zum Deil isch dLiibeigeschaft no in Chraft gsi. D Herreschichte, wo bim Regiere öbbis z säge gha hai, hai in Zumftstedt wieBasel,Züri undSchaffhuuse us de stedtische Oligarche bestande, inPatriziat wieBärn,Solodurn,Freiburg undLuzärn us dr lokale Aristokrateschicht. Die Gmeine Herrschafte si Underdane uf dr Ebeni vom Staatebund gsi und ihri Iiwohner hai keini politische Rächt gha. Au Zuewanderer ohni Bürgerrächt, siigs in deStadt- oder in deLandort, hai asHindersasse kei Stimm gha.
Politisch si die alte Ort erstarrt. Si hai ufghört neui Bürger ufzneh und hai d Forderige vo de benochdeiligte Schichte mit Gwalt underdruggt. Im 18. Johrhundert het s z Gämf sit 1707 Unruehe ge, in däm Johr hai sich d Toggeburger gegn e Fürstabt vo Sanggalle erhobe; Glarus het vo 1719 bis 1722 dr Wärdebärgerufstand erläbt, dr Major Davel het 1723 brobiert d Waadt vo Bärn z befreie, 1749 isch d Henzi-Verschwörig gege d BärnerPatrizier azettlet worde, 1755 het Uri dr Livinerufstand underdruggt und 1781 Freiburg dr Chenaux-Ufstand und denn Unruehe in dr Stadt sälber und 1782 isch z Gämf e Revolution usbroche.
Mit dene Zueständ het die zentralistischiHelvetischi Republik welle ufruume. Si het Gliichberächdigung wenigstens vo de männlige Bürger iigfüehrt und dr Underdanestatus abgschafft, d Meinigs- und Glaubensfreiheit garantiert und d Politik demokratisiert. D Bürger vo de alte Ort hai aber nit nume ihri heissgliebti kantonali Autonomii verlore, sondern au ihr Iikomme us de Underdanegebiet, e bedütendi Iibuess für die kantonale Staatsschetz. Das het in wiite Kreis die neui Verfassig verhasst gmacht. Drzue isch cho, ass d Helvetik, wie d Eidgenosseschaft zur Zit vom Ancien Régime, äng an Frankriich bunde gsi isch und sich nit het chönne vo dr französische Bervormundig befreie.
Dr Begriff, wo hüte as Bezeichnig für e vorrevolutionäre Absolutismus en ehnder negative Biigschmack het, isch vor de revolutionäre Umwälzige ursprünglig ehnder positiv bsetzt gsi als Erinnerig an die «gueti alti Zit». DrTalleyrand het emol gsait, ass dä wo s Ancien Régime nüme erläbt haig, d Süessi vom Läbe («la douceur de la vie») nit wurd kenne.
Obrigkeite hai em Ancien Régime hüfig nochdruurt mit Sprüch wie«wo drHerr non e Herr gsi isch und drChnächt e Chnächt», und gmeint gsi drmit isch d Zit vom französischeAbsolutismus vor drFranzösische Revolution.
- Alexandre de Tocqueville:L'ancien régime et la révolution. 7. Uflag. Michel Lèvy Frère, Paris 1866, online biLibrary of Liberty.
