Suid-Ndebele is baie nou verband aanSwazi. In Suid-Afrika is daar dialektiese verskille tussen die taal in die noorde en die suide van die ouTransvaal, bv. in Noord-Transvaalse Ndebele word die taalNrebele genoem, en daar is verdere dialektiese verskille tussen Suid- enNoord-Ndebele. Die laasgenoemde staan ook bekend asMatabele, is nader verwant aanZoeloe en word in Suid-Afrika,Zimbabwe enBotswana gepraat.
In die onlangse geskiedenis word Suid-Ndebele erg gemarginaliseer: tot en met die stigting van die NdebeleBantoestan,KwaNdebele, was mense ontmoedig om die taal in die openbaar te gebruik. Meeste sprekers verkies om Zoeloe te praat, grootliks te danke daaraan dat laasgenoemde taal in skole aangebied word. Deesdae vaar die taal beter, en geniet beter beskerming omrede sy status as amptelike taal in Suid-Afrika.
↑(en) Webb, Vic. 2002. "Language in South Africa: the role of language in national transformation, reconstruction and development."Impact: Studies in language and society, 14:78
