Landkuns, aardwerke (terme deur Robert Smithson geskep) of aardkuns is 'n kunsbeweging waarin landskappe en kunswerke onlosmaaklik verbind is. Hierdiekunswerke word in die natuur geskep en bestaan uit 'n kombinasie van natuurlike materiale soosgrond, rotse (bodemrots, rotsblokke, klippe), organiese mediums (stompe, takke,blare) en water, sowel as vervaardigde materiale soosbeton,metaal, teer of minerale pigmente. In plaas daarvan dat beeldhouwerke in 'n landskap opgerig word, vorm die landskap deel van die wyse waarop die werke geskep word. Daar word dikwels van grondverskuiwingstoerusting gebruik gemaak. Die werke word gewoonlik op afgeleë plekke, ver van bewoonde gebiede aangetref waar dit deur wind en weerverweer word. Baie van die eerste werke wat in die woestyne van Nevada, New-Mexiko, Utah of Arizona geskep is, wasefemeries van aard en bestaan vandag slegs as video-opnames offotografiese dokumente.
Landkuns is 'n protes teen "die waargenome kunsmatigheid, plastiese estetika en meedoënlose kommersialisering" van kuns inAmerika in die laat 1960's.[1] Voorstanders van landkuns hetmuseums of galerye as agtergrond van kunsaktiwiteite verwerp en kolossale landskapsprojekte ontwikkel wat die beperkings van tradisionele vervoerbare beeldhouwerke en die kommersiële kunsmark geïgnoreer het. Landkuns is deurminimale kuns enkonseptuele kuns geïnspireer, sowel as moderne bewegings soos De Stijl,kubisme, minimalisme en die werk van Constantin Brâncuși en Joseph Beuys. Baie van die kunstenaars wat met landkuns geassosieer word, was by minimale kuns en konseptuele kuns betrokke. Isamu Noguchi se 1941-ontwerp virContoured Playground in New York word soms as 'n belangrike vroeë landkunswerk vertolk, al het die kunstenaar sy werk nooit "landkuns" genoem nie, maar bloot "beeldhou". Sy invloed op kontemporêre kuns,landskapsargitektuur en omgewingsbeeldhou kan vandag in baie werke gesien word.
Alan Sonfist het in 1965 met 'n alternatiewe benadering tot werk met die natuur enkultuur na vore gekom deur historiese natuur en volhoubare kuns weer na New York toe terug te bring. Sy inspirerendste werk isTime Landscape, 'n inheemse woud wat hy in die stad New York aangeplant het. Hy het ook verskeie anderTime Landscapes geskep, onder andereCircles of Timein Florence, Italië, wat die historiese gebruik van die land dokumenteer, en onlangs by die deCordova Sculpture Park and Museum buite Boston. Volgens die kritikus Barbara Rose het die kommodifisering en geïsoleerdheid van galerygebonde kuns hom ontnugter. In 1967 het die kunskritikus Grace Glueck in die New York Times verklaar dat die eerste aardwerk deur Douglas Leichter en Richard Saba aan die Skowhegan School of Painting and Sculpture geskep is. Die skielike verskyning van landkuns in 1968 kan aan 'n geslag kunstenaars, hoofsaaklik in hulle laat twintigerjare, se reaksie op die verhoogde politieke aktivisme en die verrysende omgewings- en vrouebevrydingsoperasies toegeskryf word.
Die beweging het in Oktober 1968 met die groepuitstalling "Earth Works"[2] by die Dwan-galery in New York begin. In Februarie 1969 was Willoughby Sharp kurator van die "Earth Art"-uitstalling by die Andrew Dickson White Museum of Art by die Cornell Universiteit,Ithaca, New York. Die kunstenaars het ingesluit Walter De Maria, Jan Dibbets, Hans Haacke, Michael Heizer, Neil Jenney, Richard Long, David Medalla, Robert Morris, Dennis Oppenheim, Robert Smithson en Gunther Uecker. Die uitstalling is deur Thomas W. Leavitt georganiseer. Gordon Matta-Clark, wat op daardie tydstip in Ithaca gewoon het, is deur Sharp genooi om die kunstenaars met die installasie van hulle werke vir die uitstalling te help.
Die Amerikaner Robert Smithson is waarskynlik die bekendste kunstenaar wat in hierdie genre gewerk het. Sy 1968-essay "The Sedimentation of the Mind: Earth Projects" het as kritiese raamwerk gedien vir die beweging as 'n reaksie opModernisme se losmaking van maatskaplike kwessies. Sy bekendste werk, en waarskynlik die beroemdste landkunswerk, is die Spiral Jetty (1970). Daarvoor het Smithson rots, grond enalge gebruik om 'n lang (460 meter) spiraalvormige pier in Great Salt Lake inUtah te bou. Hoeveel van die werk, indien enige, sigbaar is, hang af van die wisselende watervlakke. Die werk was in stadiums al heeltemal onder water. Smithson se Gravel Mirror with Cracks and Dust (1968) is 'n voorbeeld van landkuns wat wel in 'n galery uitgestal word. Dit bestaan uit 'n hoop gruis langs 'n galerymuur wat gedeeltelik met spieëls bedek is. In sy eenvoud en konsentrasie op die materiale self, openbaar dié en ander landkunswerke 'n verwantskap met minimalisme. Daar is ook ooreenkomste met Arte Povera in die gebruik van materiale wat tradisioneel as "onkunstig" of "waardeloos" beskou is. Die Italianer, Germano Celant, stigter van Arte Povera, was een van die eerste kurators wat landkuns voorgestaan het.[3]
"Landkunstenaars" is oor die algemeen Amerikaners en ander prominente kunstenaars op hierdie terrein sluit in Carl Andre, Alice Aycock, Walter De Maria, Hans Haacke, Michael Heizer, Nancy Holt, Ana Mendieta, Dennis Oppenheim, Andrew Rogers, Charles Ross, Robert Smithson, Alan Sonfist en James Turrell. Turrell het in 1972 aan waarskynlik die grootste landkuns-kunswerk begin werk. Dit het die omvorming van die landskap rondom die uitgewerkte Roden Crater-vulkaan inArizona behels. Die prominentste nie-Amerikaanse landkunstenaars is waarskynlik die Britse Chris Drury, Andy Goldsworthy, Peter Hutchinson, Richard Long en die Australiër Andrew Rogers.[4] In 1973 het Jacek Tylicki begin om skilderdoeke of papiervelle in die natuurlike omgewing te los om die natuur die geleentheid te gee om self kuns te skep.
Sommige projekte deur die kunstenaars Christo en Jeanne-Claude (wat bekendheid verwerf het deur monumente, geboue en landskappe met lap toe te draai) is ook as landkuns beskou, al stem die kunstenaars self nie daarmee saam nie.[5]Joseph Beuys se konsep van "maatskaplike beeldhouwerk" het "landkuns" beïnvloed, en sy "7000 Eichen"-projek van 1982 wat die aanplant van 7 000 eikebome behels het, toon baie ooreenkomste met "Landkuns"-prosesse. Rogers se "Rhythms of Life”-projek is die grootste kontemporêre landkunsonderneming ter wêreld en bestaan uit 'n ketting van klipstandbeelde of geogliewe op uiteenlopende, eksotiese plekke regoor die wêreld – 12 terreine – van onder seevlak en tot by hoogtes van 4,300 m. Daar is tot drie geogliewe (met groottes wisselend tot 40,000 vk/m) op elkeen van hierdie plekke.
Eduardo Sanguinetti, die Latyns-Amerikaanse filosoof en landargitek, se "Sculptures in Earth" (1979) is in natuurlike ruimtes geplaas en het funksioneel geraak namate plante en diere hulle tuiste op daardie spesifieke plek in die La Pampa-woestyn gemaak het. In Sanguinetti se essay "Alter Ego" (1986) het hy geskryf: "Spontane aktiwiteit in die natuur... In die natuur is daar 'n soort spontane aktiwiteit. Hierdie konsep bestaan nie by die gekultiveerde mens nie, en as dit in kinders voorkom, is dit soos 'n vae herinnering aan die primitiewe verstand. Die oorlewing van 'n bewustheid van die bonatuurlike in die natuur moet dus in alle landkuns-kunswerke die element wees wat 'Alles verlewendig'."[6][7]
Die Amerikaanse landkunstenaars se duur projekte is hoofsaaklik deur welgestelde kunsbeskermers en privaatstigtings gefinansier. Met die skielike ekonomiese afswaai van die middel 1970's is die meeste van hierdie befondsing gestaak. Met die dood van Robert Smithson in 'n vliegtuigongeluk in 1973 het die beweging een van sy heel belangrikste leiers verloor en begin doodloop. Charles Ross werk steeds aan die Star Axis-projek waarmee hy in 1971 begin het. Michael Heizer gaan voort met sy werk aanCity,en James Turrel werk steeds aan die Roden Crator-projek. In die meeste opsigte is "landkuns" vandag deel van hoofstroom openbare kuns, en in baie gevalle word die term "landkuns" misbruik om enige soort kuns in die natuur te etiketteer, selfs al is daar nie 'n konseptuele verband met dieavant-garde werke deur die pioniers van landkuns nie.
