Nederland se vier grootste stede is Amsterdam,Rotterdam,Den Haag enUtrecht.[11] Amsterdam is die land se mees bevolkte stad en amptelike hoofstad,[12] terwyl Den Haag dieStategeneraal, dieKabinet en die Hooggeregshof huisves.[13] Die Rotterdamse hawe is die besigste beide inEuropa en buite Asië, net ná dieVolksrepubliek China enSingapoer.[14] Die AmsterdamseLughawe Schiphol is die belangrikste in Nederland en die derde besigste in Europa net náLonden seHeathrow enParys seCharles de Gaulle. Nederland is 'n stigtingslid van dieEuropese Unie, Eurosone, G10,NAVO,OESO enWHO, maar ook deel van dieSchengengebied en die trilateraleBenelux. Dit huisves 'n aantal interregeringsorganisasies en internasionale howe, waarvan die meeste in Den Haag, wat vervolgens die "wetlike hoofstad van die wêreld" genoem word.[15]
Nederland beteken letterlik "Lae Lande" en verwys na sy lae hoogte en plat topografie, waarvan net sowat 50% 1 meter bo seevlak geleë is, en naastenby 26% benede seevlak.[16] Die meeste gebiede benede seevlak, bekend as polders, is tydens landherwinning verkry wat in die 14de eeu begin het.[17] In die omgangstaal of informeel word na Nederland asHolland verwys.[8] Met 'n bevolking van sowat 17,8 miljoen in 2023 op 'n oppervlakte van omtrent 41 500 km² — waarvan die landoppervlakte omtrent 33 600 km² — maak van Nederland met 'n bevolkingsdigtheid van 429/km² (totaal) en 529/km² (land) die twaalfde digsbevolkte land in die wêreld en die vyfde digsbevolkte in Europa. Nogtans is Nederland die wêreld se tweede belangrikste uitvoerder vanvoedsel enlandbouprodukte (na dieVerenigde State), danksy sy vrugbare grond, gematigde klimaat, intensiewe landbou en vindingrykheid.[18][19][20]
Nederland handhaaf sedert 1848 'n unitêre parlementêregrondwetlike monargie. Die land beskik oor 'n tradisie vanVerzuiling en 'n lang geskiedenis van sosiale verdraagsaamheid; hulle hetaborsie,prostitusie engenadedood gewettig en 'n liberaledwelmbeleid. Nederland het in 1870 diedoodstraf in die burgerlike reg afgeskaf, hoewel dit eers heeltemal verwyder is totdat 'n nuwe grondwet in 1983 goedgekeur is. Nederland het reeds in 1917 die stemreg vir vroue ingevoer en in 2001 die eerste land geword omselfdegeslaghuwelike te wettig. Sygemengde mark binne 'ngevorderde ekonomie het die elfde hoogste per kapita-inkoms wêreldwyd.[5] Nederland beklee wêreldwyd die eerste plekke watpersvryheid,[21] ekonomiese vryheid,[22]menslike ontwikkeling, lewenskwaliteit engeluk betref.[23][24] In 2019 het Nederland die tiende grootste ekonomie volgens BBP per capita gehad,[5] die tiende plek van menslike ontwikkeling[6] en die vyfde plek op die Wêreldgelukindeks beklee.[25]
Mense verwys dikwels na Nederland as Holland — die naam van die ou provinsieHolland en die gesamentlike naam van die twee huidige provinsiesNoord- enZuid-Holland, maar Holland is net 'n deel van Nederland, soosEngeland net 'n deel van dieVerenigde Koninkryk is.
DieLeo Belgicus ("Belgieseleeu") deur Famiano Strada in 1647Die Lae Lande tussen 1556 en 1648
Beide die streek Lae Lande (bestaande uit België, Nederland enLuxemburg) en die land Nederland het dieselfdetoponiem. Plekname metNeder (oflage),Nieder,Nether (oflow) enNedre (inGermaanse tale) enBas ofInferior (inRomaanse tale) word dwarsdeur Europa gebruik. Hulle word soms in 'ndeiktiese verhouding tot 'n hoër grond wat vervolgensUpper,Boven,Oben,Superior ofHaut genoem word, geplaas. In die geval van die Lae Lande/Nederland is die geografiese ligging van dielaer streek min of meer stroomaf en naby die see. Die geografiese ligging van die boonste streek het oor die tyd heen egter aansienlik verander, afhangende van die ligging van die ekonomiese en militêre mag wat die Lae Lande oorheers het. DieRomeine het tussen die Romeinse provinsies stroomafGermania Inferior (hedendaags dele van België en Nederland) en stroomopGermania Superior (hedendaags dele van Duitsland) onderskei. Die benaming "laag" vir die streek het in die 10de eeu weer verskyn, toe die Hertogdom Neder-Lotharinge die meeste van hierdie gebied beslaan het.[26][27] Maar hierdie keer is die ooreenstemmende "boonste" streek Opper-Lotharinge in die hedendaagse Noord-Frankryk geleë.
Die hertoë vanBoergondië, wat die Lae Lande in die 15de eeu beheer het, het die termles pays de par deçà ("die lande hier") vir die Lae Lande in teenoorstelling vanles pays de par delà ("die lande daar") vir hul oorspronklike tuisland Boergondië in die hedendaagse sentraal-oostelike Frankryk gebruik.[28] OnderHabsburgse heerskap hetLes pays de par deçà inpays d'embas ("land hieronder") verander,[29] 'n deiktiese uitdrukking in verhouding tot ander Habsburgse besittings soosHongarye enOostenryk. Dit is in Nederlandse kontemporêre amptelike dokumente asNeder-landen vertaal.[30] Vanuit 'n streeksoogpunt wasNiderlant in die laatMiddeleeue ook die gebied tussen die riviereMaas enRyn. Die gebiedOberland ("Hoogland") was in hierdie deiktiese konteks die gebied rondomKeulen.
Vanaf die middel-16de eeu het die "Lae Lande" en "Nederland" hul oorspronklike deiktiese betekenis verloor. Albei was nesVlaandere waarskynlik die mees gebruikte benamings 'npars pro toto vir die Lae Lande, veral in die Romaanse tale van Europa. DieTagtigjarige Oorlog (1568–1648) het die Lae Lande in 'n onafhanklike noordelikeNederlandse Republiek (of verlatyns asBelgica Foederata, "Federale Nederland", die voorloper van Nederland) en 'n SpaansbeheerdeSuidelike Nederlande (verlatyns asBelgica Regia, "Koninklike Nederland", die voorloper van België) verdeel. Die Lae Lande verwys nou in sy geheel na die drie lande Nederland, België en Luxemburg, alhoewel dié term in die meeste Romaanse tale na Nederland verwys. Dit word sinoniem met die meer neutrale en geopolitiese termBenelux gebruik.
In sokker word die Nederlandse nasionale span gewoonlik "Holland" genoem; hier hemde by die Amsterdamse Lughawe Schiphol
In verskeie tale, insluitendeAfrikaans, word na Nederland soms asHolland verwys. Die streek Holland bestaan uit Noord- en Zuid-Holland, twee van die nasie se twaalf provinsies, voorheen 'n enkele provinsie, nog vroeër, die County Holland, 'n oorblyfsel van die ontbinde Friese Koninkryk. Na die agteruitgang van beide die Hertogdom Brabant en die County Vlaandere het Holland die ekonomies en polities leidende county in die Lane Lande geword. Die klem op Holland tydens die stigting van die Nederlandse Republiek, die Tagtigjarige Oorlog en die Anglo-Nederlandse oorloë van die 16de, 17de en 18de eeue het van Holland diepars pro toto van die hele land gemaak, wat nou as informeel[31] of selfs inkorrek beskou word.[32][33] Die gebruik van die term Holland vir die hele Nederland word deur die meeste Nederlanders verwerp.[verwysing benodig] Nogtans word die naam "Holland" vir dieNederlandse nasionale sokkerspan, insluitende in Nederland gebruik,[34] en die Nederlandse regering se internasionale webwerwe vir beidetoerisme en handel lui "holland.com" en "hollandtradeandinvest.com".[35][36] In 2020 het die Nederlandse regering egter aangekondig dat hulle in die toekoms net as "Nederland" sal optree.[37]
Nederland in 5500 v.C.Bronstydperkkulture in Nederland
Met die einde van die laasteYstydperk het die huidige tydperk begin, dieHoloseen (9700 v.C. – hede). Gedurende hierdie tydperk het die temperatuur en daarmee saam die seevlak gestyg, wat tot die oorstroming van die Noordseebeken gelei het. Die moerasagtige rivierdelta wat later Nederland genoem sou word, was egter nog min aantreklik en die bewoning daarvan bly aanvanklik beperk op aangepastejagter-versamelaars. VanuitSuidwes-Asië het tussen 8000 en 6700 jaar geledelandbou oor die hele Europa begin versprei. Aangesien die deltagebied 'n randgebied was, het dieNeolitikum relatief laat begin en was veral beperk op die hoër loessgronde. Nedersettings het begin vorm, maar stede, soos hulle in die sentrum van dieOu Wêreld begin vorm het, was nog heeltemal onbekend.
Die voorgeskiedenis van die huidige Nederland is gekenmerk deur die see en riviere wat die laagliggende gebied gereeld oorspoel het. Die oudste menslike oorblyfsels (Neanderdaller) is in hoërliggende gebiede gevind, nabyMaastricht, en volgens ramings sowat 250 000 jaar oud.[38] Aan die einde van die Weichsel-Ystydperk het dieNomadiese laat Neopaleolitiese Hamburg-beskawing (ca. 13 000–10 000 v.C.) in die gebied beginrendiere met spere jaag, maar die latere Ahrensburg-beskawing (ca. 11 200–9500 v.C.) het van pyl en boog gebruik gemaak. Van die Mesolitiese Maglemose-beskawing (ca. 8000 v.C.) is die wêreldwyd oudstekano inDrenthe gevind.[39]
Die inheemse laat Mesolitiese jagter-versamelaars van die Swifterbantbeskawing (ca. 5600 v.C.) was verbind aan die Suid-Skandinawiese Ertebølle-beskawing en sterk geheg aan riviere en oop water.[40] Tussen 4800 en 4500 v.C. het die Swifterbant-mense van die naburige Bandkeramiese beskawing die gebruik vanveetelt begin oorneem, en vanaf 4300 tot 4000 v.C. die gebruik vanlandbou.[41] Die Tregterbekerbeskawing (ca. 4300–2800 v.C.), wat verwant was aan die Swifterbantbeskawing, het dolmen, groot steengraafmonunente in Drenthe, opgerig. Daar was 'n vinnige en gladde oorgang van die Tregterbekerlandboubeskawing na die pastoralistiese Pan-Europese Toubekerbeskawing (ca. 2950 v.C.). In die suidweste het die Seine-Oise-Marne-beskawing — wat verwant was aan die Vlaardingenbeskawing (ca. 2600 v.C.), 'n skynbaar meer primitiewe beskawing van jagter-versamelaars — tot in die Neolitiese tydperk voortbestaan, voordat hulle ook deur die Toubekerbeskawing vervang is.
Vir die daaropvolgende Klokbekerbeskawing (2700–2100 v.C.) is verskeie oorsprongsgebiede vermoed, insluitende dieIberiese Skiereiland, Nederland enSentraal-Europa.[42] Hulle het metaalwerk inkoper,goud en laterbrons ingevoer en internasionale handelsroetes geopen wat nog nie voorheen gesien is nie, soos die ontdekking van koperartefakte weerspieël, aangesien dié metal normaalweg nie in Nederlandse bodem aangetref word nie. Uit die groot aantal vondse van skaars bronsartefakte in Drenthe blyk dit, dat dié stad in die bronstydperk (2000–800 v.C.) 'n belangrike handelsentrum was. Die Klokbekerbeskawing het plaaslik ontwikkel in die Doringdraadbekerbeskawing (2100–1800 v.C.) en later die Elpbeskawing (ca. 1800–800 v.C.),[43] 'n argeologiese beskawing uit die Midde-Bronstydperk met erdewerk van 'n lae gehalte as 'n kenmerk. Die aanvanklike fase van die Elpbeskawing is gekenmerk deur grafheuwels (1800–1200 v.C.) wat baie ooreenstemmings toon met kontemporêre grafheuwels vanNoord-Duitsland en Skandinawië en glo verwant was aan die Grafheuwelbeskawing in Sentraal-Europa. In die daaropvolgende fase is, na aanleiding van die Urnveldbeskawing (1200–800 v.C.) se gebruike, dooies veras, hul as in urne geplaas en op velde begrawe. Die suidelike gebiede is daarna deur die verwante Hilversumbeskawing (1800–800 v.C.) gekenmerk, wat blykbaar van die vorige Doringdraadbekerbeskawing kulturele bande met Brittanje geërf het.
Kelte, Germaanse stamme en Romeine (800 v.C.–410 n.C.)
Kaart van die diachroniese uitbreiding van Keltiese stamme in Europa volgens 19de eeuse hipoteses:
Kerngebied van die Hallstatt-beskawing (6de eeu v.C.)
Grootste Keltiese magsuitbreiding in die 3de eeu v.C.
Lusitaanse gebied van Iberië waar die presiese Keltiese invloed nie duidelik is nie
"Ses Keltiese nasies" wat ook tans nog met 'n beduidende aantal sprekers van Keltiese tale spog
Huidige Keltiese taalgebied
Germaanse stamme in Nederland tydens die Romeinse tydDie Ryngrens rondom 70 n.C.
Vanaf 800 v.C. het dieYstertydperk-Keltiese Hallstatt-beskawing invloedryk geword en die Hilversumbeskawing vervang. Ystererts het 'n mate van welvaart meegebring en was dwarsdeur die land beskikbaar, insluitende moerasyster.Smede het met brons en yster van nedersetting tot nedersetting gereis en goedere op aanvraag versinsel. Die Vorstengraf van Oss (700 v.C.) is gevind in 'n grafheuwel, die grootste van sy aard in Wes-Europa en het 'n ysterswaard met 'n inlegsel van goud en koraal bevat. Deur die invoering van nuwe tegnologieë vir metaalverwerking kon voedsel meer doeltrefend versamel word, wat tot die stigting van 'n elite gelei het wat hulself met anderer sake besig gehou het. Die belangrikste spesialisasie was dié van spirituele leiers wat gevare kon raaksien of selfs kon afwend. Daarrondom het sentra van toenemende welvaart ontstaan, aanvanklik om die gode tevrede te stel. Ter beskerming is tydelike krygers as 'n soort weermag aangestel, wat egter gaandeweg meer mag verkry het. Relatief egalitêre samelewings het op die manier adellik met 'n aristokratiese bestuur geword. Dit was onder andere van toepassing op die Kelte, vir wie die latere Nederland 'n randgebied was en die aansluitende Tène-beskawing (ca. 450 v.C. tot en met die Romeinse tydperk in die eerste eeu v.C.). Aangetrokke deur die Keltiese welvaart het in die tweede eeue v.C. Germane — waarvan die onderskeid met die Kelte nie baie duidelik is nie — na weste getrek.
Die verslegtende klimaat in Skandinawië rondom 850 v.C. het in 650 v.C. verder vererger en glo die migrasie van Germaanse stamme uit die noorde aangehits. Teen die tyd was die migrasie afgesluit en rondom 250 v.C. het 'n aantal algemene kulturele en taalkundige groepe ontstaan.[44][45] Die Noordsee-Germaanse Ingaewone het die noordelike deel van die Lae Lande bevolk. Hulle sou later in die Frisii en die vroeë Sakse ontwikkel.[45] 'n Tweede groep, die Weser-Ryn-Germane (of Istwaeone), het langs die Middel-Ryn enWeser uitgebrei en die Lae Lande suid van die groot riviere bevolk. Dié groep het stamme bevat wat later in die Saliese Franke sou ontwikkel.[45] DieKeltiese La Tène-beskawing het oor 'n wyer gebied uitgebrei, insluitende die suidelike dele van die Lae Lande. Sommige geleerdes het al gespekuleer dat dalk 'n derde etniese identiteit en taalgroep, nòg Germaans nòg Kelties, in Nederland tot die Romeinse verowering bestaan het, die Ystertydperk-Noordwesblokbeskawing,[46][47] wat uiteindelik deur die Kelte in die suide en die Germaanse volke uit die ooste opgeneem is.
Die eerste skrywer wat die kus vanHolland enVlaandere beskryf het, was dieGriekseaardrykskundigePitheas, wat in ca. 325 v.C. beskryf het dat in hierdie gebiede "meer mense in die stryd teen water omkom as in die stryd teen mense."[48] Tydens dieGalliese Oorloë tussen 57 tot 53 v.C. is die gebied suid en wes van die Ryn deur Romeinse troepe onderJulius Caesar verower.[47] Met die aankoms van die Romeine het die Protohistorie van die Lae Lande begin. Caesar beskryf twee belangrike Keltiese stamme wat in die hedendaagse Suid-Nederland was: die Menapii en die Eburone. Hy beskryf ook hoe hy twee Germaanse stamme in die gebeid van die Betuwe vernietig het in wat nou dieslag van Kessel genoem kan word. Ná aanvanklike pogings om die Ryk tot aan dieElbe uit te brei, het vanaf 47 n.C. die Ryn die permanente noordelike grens, oftewel Limes, van dieRomeinse Ryk geword. Noemenswaardige stede het langs dieLimes Germanicus ontstaan:Nijmegen enVoorburg. Oorspronklik deel vanGallia Belgica het die gebied suid van die Limes deel van dieRomeinse provinsieGermania Inferior geword. Die gebied noord van die Ryn, bevolk deur die Frisii, het buite die Romeinse Ryk gebly (maar nie buite sy teenwoordigheid en gesag nie), terwyl die Germaanse grensstamme Batawiërs en Cananefates in die Romeinsekavallerie gedien het.[49] Die Batawiërs het tydens die Bataafse rebellie in dievierkeiserjaar van 68/69 n.C. teen die Romeine in opstand gekom, maar hulle is eindelik verslaan. Gedurende die daaropvolgende twee eeue, tot rondom 250, was dit vreedsaam in die Rynprovinsies. Met die opname in die Romeinse Ryk het 'n tydperk van ekonomiese groei en 'n sterk bevolkingstoename begin, diePax Romana ("Romeinse vrede"). Deur die uitbreiding van die padnetwerk en die skeepvaart het die mobiliteit en daarmee saam die handel toegeneem, ondersteun deur die toenemende beskikbaarheid van muntgeld. DieRomeinse pantheon is bekendgestel, maar voordat dieChristendom die oorheersende godsdiens geword het, was daar veral 'n mengelmoes vanHeidense kultusse. Die Batawiërs het later met ander stamme gemeng en die Konfederasie van die Saliese Franke gevorm, wie se identiteit in die eerste helfte van die derde eeu verskyn het.[50] Die Saliese Franke verskyn in Romeinse tekste as beide bondgenote en vyande. In die vierde eeu is hulle deur die Konfederasie van die Sakse uit die ooste gedwing om oor die Ryn in Romeinse gebied te beweeg. Vanaf hul nuwe tuiste inWes-Vlaandere en Suid-Nederland het hulle dieEngelse Kanaal oorgesteek. Romeinse troepe het vrede in die gebied herstel, maar hulle het die Franke nie verdryf nie; die Franke is tot in die bewind van keiserJulianus (358) gevrees, toe die Saliese Franke toegelaat is om hulle asfoederati ("bondgenote") inToxandrië te vestig.[50] Daar is vermoed dat ná verslegtende klimaatstoestande en die Romeinse ontrekking uit die gebied die Frisii aslaeti ("krygsgevangenes") in ca. 296 verdwyn en die kusgebied vir die volgende twee eeue grootliks onbevolk agtergelaat het.[51] Onlangse opgrawings in Kennemerland toon egter duidelike bewyse vir 'n permanente bewoning.[52][53]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is:Frankiese Ryk.
Rorik van Dorestad,Wikingherser inFriesland ('n romantiese 1912-uitbeelding)Die uitbreiding van die Frankiese magsgebied (481 tot 870 n.C.)Franke, Friese en Sakse (710's n.C.)
Die Germaanse druk op die Limes het egter toegeneem. Die Volksverhuising, wat sowat twee eeue geduur het, het 'n tydperk van instabiliteit ingelui. In 406 is die Ryngrens oorgesteek. Daarop het 'n tydperk van agteruitgang gevolg, waarvan die Romeinse Ryk nie meer kon herstel nie en die fragmentasie van Europa wat tot op hede te siene is, het begin. Die bevolking en handel het afgeneem; geld het in onbruik verval. Nadat die Romeinse regering in die gebied in duie gestort het, het die Franke hul gebiede in talle koninkryke uitgebrei. Teen die 490's hetClovis I al hierdie gebiede in die Suidelike Nederlande verower, in een Frankiese Ryk verenig en vanaf daar sy veroweringe inGallië voortgesit. Tydens hierdie uitbreiding het die Franke suid migreer en eindelik dieVulgêrlatyn van die plaaslike bevolking oorgeneem.[45] Die kulturele kloof het met die feit toegeneem, dat Franke ook in hul oorspronklike tuisland in die noorde (d.w.s. Suid-Nederland en Vlaandere) aangebly het, en Ou Frankies bly praat het, wat teen die negende eeu inOudnederlands sou ontwikkel.[45] 'n Nederlands-Franse taalgrens het vervolgens ontstaan.[45][54]
Noord van die Franke het die klimatiese toestande verbeter en gedurende die Volksverhuising het Sakse en die nou verwanteAngele,Jute en Frisii hulle in die kusgebiede gevestig.[55] Baie het naEngeland aanbeweeg en bekend geword asAngelsakse, maar na diegene wat aangebly het, is asFriese verwys en hul tale wordFries genoem, na die land wat voorheen deur Frisii bevolk is.[55] Fries is eens langs die hele Suidkus van die Noordsee gebesig, en dit is onder die lewende tale van die kontinentale Europa steeds die taal wat die naaste verwant is aanEngels. Teen die sewende eeu het 'n Friese koninkryk (650–734) onder die konings Aldgillis en Redbad met sy sentrum inUtrecht verskyn,[55][56] terwylDorestad 'n bloeiende handelssentrum was.[57][58] Tussen 600 en ongeveer 719 het die Friese en Franke dikwels oor hierdie stede in oorlog gekom. In 734 is die Friese in die Slag van die Boarn ná 'n reeks oorloë eindelik verslaan. Met die goedkeuring deur die Franke het die Angelsaksiese sendeling Willibrord die Friese gekersten. Hy het die Aartsbisdom van Utrecht gestig en die eerste biskop van die Friese geword. In 754 is sy opvolger,Sint Bonifatius, egter deur die Friese inDokkum vermoor.
KeiserKarel die Grote (768–814) het na die Friese in die noorde eindelik ook die Sakse in die ooste verslaan; waarop 'n tweede kerstening plaasgevind het. In die volgende eeue sou die Christendom aan die omstandighede aanpas en die samelewing volledig deurdring. Onder Karel die Grote was die Lae Lande nie meer 'n randgebied nie; dit het egter naby die sentrum van die Frankiese Ryk geleë. Die Frankiese Karolingiese Ryk het homself op die Romeinse Ryk geskoei en 'n groot deel van Wes-Europa beheer. In 843 is dit egter in drie dele verdeel: Oos-, Middel- en Wes-Frankiese Ryk. Die grootste deel van die hedendaagse Nederland het deel gevorm van die Middel-Frankiese Ryk, 'n swak koninkryk onderhewig aan talle afskortings en anneksasiepogings deur sy sterker bure. Dit het vanFriesland in die noorde tot die Koninkryk Italië in die suide gestrek. Rondom 850 hetLotarius I van die Middel-Frankiese Ryk die Wiking Rorik van Dorestad as heerser oor die grootste deel van Friesland erken.[59] Toe die Middel-Frankiese Ryk in 855 opgedeel is, is die land noord van dieAlpe aanLotarius II oorhandig en het vervolgens bekend gestaan asLotaringe. Ná sy afsterwe in 869 is Lotaringe in Bo- en Benede-Lotaringe verdeel; laasgenoemde het die Lae Lande ingesluit wat in 870 as 't ware deel gevorm het van die Oos-Frankiese Ryk, hoewel dit effektief onder beheer was van Wikings, wat toegeslaan het op die grotendeels weerlose Friese en Frankiese dorpe langs die Friese kus en riviere. Rondom 879 het 'n ander Wiking-veldtog onder Godfrid, hertog van Friesland die Friese eilande binnegeval. Die veldtogte deur die Wikings het die gesag van die Franse en Duitse here in die gebied laat krimp. Weerstand teen die Wikings, al dan nie, is ontbied deur plaaslike adellikes, wie se mag vervolgens toegeneem het, en wat tot die opbreking van Benede-Lotaringe in verskeie halfonafhanklike state gelei het. Een van hierdie plaaslike adellikes was Gerolf van Holland, wat die gesag in Friesland oorgeneem het nadat hy gehelp het om Godfrid te vermoor en die Wikingherskap beëindig het.
'n Middeleeuse graf van die Brabantiese ridder Arnold van der Sluijs
DieHeilige Romeinse Ryk (die opvolger van Oos-Francië en toe Lotaringe) het gedurende die 10de en 11de eeu die grootste deel van die Lae Lande beheer, maar was nie in staat om politieke eenheid te bewerkstellig nie. Magtige plaaslike adellikes het hul stede, graafskappe en hertogdomme in privaat koninkryke omgeskep en min sin van verpligting teenoor die keiser gehad.Holland,Hainaut,Vlaandere,Gelre,Brabant enUtrecht was in 'n toestand van 'n byna voortdurende oorlog of het paradoksaal genoeg personele unies gevorm. Die taal en kultuur van die grootste deel van die bevolking wat in die Graafskap Holland gebly het, was oorspronklik Fries. Toe die Frankiese vestiging vanaf Vlaandere en Brabant gevorder het, het die gebied vinnigOudnederlands geword. Die res vanFrisië in die noorde (nouFriesland enGroningen) het sy onafhanklikheid bewaar en oor sy eie instellings beskik (gesamentlik die "Friese vryheid" genoem), wat gegrief het op die instelling van die feodale stelsel.
Rondom 1000 n.C., as gevolg van 'n aantal landboulike ontwikkelinge, het die ekonomie spoedig begin groei, en die hoër produktiwiteit het landbouers in staat gestel om meer land te bewerk of om handelaars te word. Stede het rondomkloosters enkastele gegroei, en 'n merkantiele middelklas het in hierdie stedelike gebiede begin ontwikkel, veral in Vlaandere en later ook in Brabant. Ryk stede het ook sekere voorregte van die monarg vir hulleself begin koop. In praktyk het dit beteken datBrugge enAntwerpen kwasi-onafhanklike republieke in hul eie regte geword het wat later in van die belangrikste stede en hawens van Europa sou ontwikkel.
Rondom 1100 n.C. het landbouers uit Vlaandere en Utrecht onbewoonde moerasagtige land in die Westelike Nederland begin dreineer en bewerk wat die opkoms van die Graafskap Holland as magssentrum teweeg gebring het. Gedurende die Hoekse en Kabeljause twiste (Nederlands:Hoekse en Kabeljauwse twisten) tussen 1350 en 1490 is oor die titel Graaf van Holland gebaklei. Die Kabeljause faksie het uit die meer progressiewe stede bestaan, terwyl die Hoekse faksie deur konserwatiewe adellikes gevorm is. Hierdie adellikes het hertogFilips die Goeie van Boergondië — wat ook graaf van Vlaandere was — genooi om Holland te verower.
Boergondiese, Habsburgse en Spaanse Nederlande (1384–1581)
In 1433 is die meeste van die Keiserlike en Franse leengoedere in die hedendaagse Nederland en België in 'n personele unie onder Filips die Goeie, Hertog van Boergondië, verenig. DieHuis van Boergondië en hul Habsburgse erfgename sou die Lae Lande vanaf 1384 tot 1581 beheers. Voor die Boergondiese unie het die Nederlanders hulself met hul stad, waarin hulle gebly het, of hul plaaslike hertogdom of graafskap geïdentifiseer. Die Boergondiese tydperk het die pad na nasieskap gebaan. Die nuwe heersers het Nederlandse handelsbelange verdedig, wat toe spoedig ontwikkel het. Die vloot van die Graafskap Holland het die vloot van dieHansebond herhaaldelik verslaan.Amsterdam het gegroei en gedurende die 15de eeu die primêre handelshawe in Europa virgraan uit dieBaltiese lande geword. Amsterdam het graan aan die belangrikste stede in België, Noord-Frankryk en Engeland verskaf. Hierdie handel was noodsaaklik, aangesien Holland homself nie langer aan graan kon voorsien nie. Gronddreinering het dieveen van die voormaligevleilande laat afneem tot 'n vlak wat te laag was om dreinering te handhaaf.
Onder die HabsburgerKarel V, keiser van die Heilige Romeinse Ryk en Koning van Spanje, is alle leengoedere in die huidige Nederland verenig in die Sewentien Provinsies, wat ook die grootste deel van die huidige België, Luxemburg en bykomende gebiede in die huidige Frankryk en Duitsland ingesluit het (met uitsondering van die Prinsbisdom Luik). Gedurende hierdie periode het dieProtestantisme in Nederland sterk opgekom. Dit was vir die seun van Karel V,Filips II, 'n strengkatoliek, onverteerbaar. Die Spaanseinkwisisie het meedoënloos in die Nederlande geheers met onthoofdinge en brandstapels om die ketters uit te roei. Dit het groot ontevredenheid in Nederland veroorsaak en tot 'n opstand gelei. StadhouerWillem van Oranje het probeer om Filips II te oortuig om die inkwisisie te staak en vir godsdiensvryheid gepleit. Filips II het egter 'n Spaanse leër gestuur om die opstand te onderdruk. Willem van Oranje het teen sy wil leier van die opstand geword, wat in 1568 tot dieTagtigjarige Oorlog sou ontwikkel. Die opstand het nes godsdienstige ook politieke en ekonomiese oorsake gehad.[60] Die vlak van felheid aan albei kante kan met die berig van 'n Nederlandse kronis verduidelik word:[61]
Daar is meer as een keer gesien hoe mans hul eie broers ophang wat in die geledere van die vyand gevange geneem is … 'n Spanjaard het in hul oë opgehou om mens te wees. By een geleentheid het 'n sjirurg by Veer die hart van 'n Spaanse gevangene uitgesny, dit aan die voorkant van 'n vaartuig vasgespyker en die inwoners gevra om hul tande daarin te kom vasmaak, wat baie met groot tevredenheid gedoen het.
Die aanvoerder van die Spaanse leër, Fernando Álvarez de Toledo, het genadeloos gepoog om die Protestantse beweging in die Nederlande te onderdruk. Nederlanders is deur die "Bloedraad" en sy Spaanse soldate "lewend verbrand, gewurg, onthoof of begrawe". Afgesnyde koppe en onthoofde lyke is langs strate en paaie vertoon om die bevolking tot onderdanigheid te terroriseer. De Toledo het met die regstelling van 18 600 mense gespog,[62][63] maar hierdie syfer sluit nie diegene in wat deur oorlogvoering en hongersnood omgekom het nie.
Die eerste groot belegging was De Toledo se poging omHaarlem te verower en daarmee Holland in twee te sny. Dit het vanaf Desember 1572 tot die volgendesomer geduur, toe Haarlemers op 13 Julie eindelik oorgegee het met die belofte dat die stad van plundering gespaar sou bly. Dit was 'n bepaling wat De Toledo nie kon eerbied nie, toe sy soldate, kwaad van die verskuldigde betaling en die ellendige omstandighede wat hulle gedurende die lang, koue maande van die veldtog verduur het, gemuit het.[64] Op 4 November 1576 het Spaanse tercio's Antwerpen verower en dit aan die ergste plundering in die Nederlandse geskiedenis onderwerp. Die burgers het verset, maar hulle is oorwin; seweduisend van hulle is afgemaai; duisend geboue is afgebrand; mans, vrouens en kinders is in 'n bloedwaan doodgemaak deur soldate wat skreeSantiago! España! A sangre, a carne, a fuego, a sacco! ("Sint James! Spanje! Tot bloed, tot die vleis, tot vuur, tot brand!)[65]
As gevolg van die Brandstigting van Antwerpen het afgevaardigdes uit die Rooms-Katolieke Brabant, Protestantse Holland en Zeeland inGent ooreengekom om hulle by Utrecht en Willem van Oranje te skaar, alle Spaanse soldate uit Nederland te dryf en 'n nuwe regering vir die Nederlande te vorm. Juan van Oostenryk, die nuwe Spaanse goewerneur, is aanvanklik gedwing om toe te gee, maar hy het binne maande tot aktiewe vyandighede teruggekeer. Toe die gevegte hervat is, het die Nederlanders by koninginElizabeth I van Engeland vir hulp gevra, maar sy het aanvanklik by haar verpligtinge teenoor die Spanjaarde uit die Verdrag van Bristol in 1574 gestaan. Die resultaat was dat in 1578 die volgende grootskaalse geveg inGembloers plaasgevind het, wat die Spaanse magte maklik gewen en minstens 10 000 rebelle doodgemaak het, terwyl die Spaanse min verliese gely het.[66] Ná die nederlaag van Gembloers het die suidelike van die Sewentien provinsies (vandag in Noord-Frankryk en België) hulself van die rebelle in die noorde gedistansieer en met die Unie van Arras in 1579 hul lojaliteit teenoor Filipps II van Spanje beklemtoon. In reaksie daarop het die noordelike van die Sewentien provinsies die Unie van Utrecht (ook in 1579) gesluit en hulself verplig om mekaar te ondersteun in hul verdediging teen die Spaanse leër.[67] Die Unie van Utrecht word beskou as die grondslag van die moderne Nederland, alhoewel die staatsvorm nog herhaaldelik sou verander.
In 1579 het Spaanse troepeMaastricht afgebrand, meer as 10 000 burgerlikes vermoor en sodoende die rebellie verder aangehits.[68] Op 26 Julie 1581 het die noordelike provinsies seStategeneraal die Wet van afswering (Plakkaat van Verlatinghe) goedgekeur, waarin hulle hul onafhanklikheid verklaar en Filips II as heersende monarg in die noordelike provinsies amptelik afgesit het.[69] Hierdeur is vir die eerste keer 'n "deur God geïntroneerde koning" afgesit.[70] Deur die gebreek aan 'n ander geskikte heerser is met dieJustificatie of Deductie in 1588 die soewereiniteit aan die Stategeneraal oorgedra en dieRepubliek van die Sewe Verenigde Nederlande met 'nStadhouer asstaatshoof gestig. Die Spaanse koning Filips II kon uit die hulpbronne uit Spanje, Spaans-Amerika, Spaans-Italië en Spaans-Nederland voordeel trek. Die Protestantse koningin Elizabeth I van Engeland het met die Nederlandse stryd teen die Spaanse gesimpatiseer en 'n weermag van 7 600 soldate ter ondersteuning van die Nederlanders in hul oorlog teen die Rooms-Katolieke Spanje ontplooi.[71] Engelse troepe onder die Earl of Leicester en toe Lord Willoughby het teen die Spaanse in Nederland onder Alexander Farnese in 'n reeks grootliks besluitelose optrede te staan gekom en sodoende 'n groot hoeveelheid aan Spaanse troepe vasgebind en aan die Nederlanders tyd gegee om hul verdediging te herorganiseer.[72] Die oorlog het tot in 1648 geduur, toe Spanje onder koning Filips IV op 15 Mei 1648 in dieVrede van Münster die onafhanklikheid van die sewe noordelike provinsies eindelik erken het. Met hierdie vredesverdrag is ook dieDertigjarige Oorlog in die Heilige Romeinse Ryk beëindig enSwitserland se onafhanklikheid erken. Dele van die suidelike provinsies hetde facto kolonies van die nuwe republikeinse merkantiele ryk geword, maar in Spaanse hande gebly. Die grens wat nou die grens tussen Nederland en België is, is so vasgelê.
Ná hul onafhanklikheidsverklaring het die provinsiesHolland,Zeeland,Groningen,Friesland,Utrecht,Overijssel enGelderland 'nKonfederasie gevorm. Al hierdie hertogdomme, heerskappye en provinsies was outonoom en het hul eie regerings gehad, dieProvinciale Staten. DieStategeneraal, die konfederale regering, was inDen Haag gesetel en het uit verteenwoordigers van elkeen van die sewe provinsies bestaan. Die ylbevolkte streekDrenthe was ook deel van die republiek, hoewel dit nie aan een van die provinsies behoort het nie. Daarbenewens het die republiek gedurende dieTagtigjarige Oorlog 'n aantal sogenoemde generaliteitslande inVlaandere,Brabant enLimburg beset. Hul bevolking was meestal Rooms-Katoliek, hierdie gebiede het nie oor hul eie regeringsstrukture beskik nie en is as 'n buffersone tussen die Republiek en die Spaanse Nederland gebruik.[73]
Die Nederlandse Republiek het diefeodale stelsel verwerp en 'nkapitalistiese struktuur gekry. Dit het gelei tot sterk vooruitgang in die ekonomie en wetenskap. Diewindmeule is ontwikkel en maak industrie en ook, nog belangriker, die inpoldering van land moontlik waardeur gebiede onder dieseespieël vinnig drooggemaak kon word. Ontwikkeling in die skeepsboukuns het handel met verafgeleë lande moontlik gemaak. Tydens die Goue Eeu, wat vir die grootste deel van die 17de eeu aangehou het, het die Nederlandse koloniale ryk tot een van die belangrikste seevarende en ekonomiese magte gegroei, langsPortugal, Spanje, Frankryk en Engeland. Wetenskap, weermag en kuns (veral die Nederlandse skildery) was onder die mees bekende wêreldwyd. Teen 1650 het die Nederlanders oor sowat 16 000 handelskepe beskik.[74] DieVerenigde Oos-Indiese Kompanjie en dieNederlandse Wes-Indiese Kompanjie hetkolonies en handelsposte dwarsdeur die wêreld gestig, en selfs die suidelike dele vanTaiwan beheer (1624–1662 en 1664–1667). DieNederlandse nedersetting inNoord-Amerika het in 1614 met die stigting van Nieu-Amsterdam in die suidelike deel van die huidigeManhattan begin. Op 6 April 1652 het die NederlanderJan van RiebeeckKaapstad in dieNederlandse Kaapkolonie gestig. Die Nederlandse kolonies inSuid-Amerika is langs die talle riviere in die vrugbareGuyanavlaktes gestig, waaronder die Kolonie Surinam (nouSuriname). InAsië het die NederlandersNederlands-Indië (nouIndonesië) en die enigste handelspos inJapan,Dejima, gestig. Gedurende die tydperk van Proto-industrialisering het die Nederlandse koloniale ryk 50% van die tekstiel- en 80% van die sy-invoere uit die IndieseMogolryk ontvang, veral uit sy mees ontwikkelde streek Bengal Subah.[75][76][77][78]
Baie ekonomiese historici beskou die Nederlande as die eerste volledigekapitalistiese land wêreldwyd. In die vroegmoderne Europa het dit die welvarendste handelstad (Amsterdam) en die eerste voltydseaandelebeurs gehad. Die vindingrykheid van sy handelaars het gelei tot die ontwikkeling van versekerings- en aftreefondse, maar ook verskynsels soos diekonjunktuur, die wêreld se eerste kapitaalinflasie, die tulpemanie van 1636–1637, en die wêreld se eerstebeerklopjagter, Isaac Le Maire, wat pryse ondertoe gedwing het deur voorraad te stort en dan teen afslag terug te koop.[79] Die internasionale mag van Nederland het so vinnig toegeneem dat dieEngelse besorg geraak het en in 1652 die eerste van die vier Engels-Nederlandse oorloë uitgebreek het, waartydens die Nederlanders in die tweede van hul kolonie Nieu-Nederland ontneem is. In 1672 – in Nederlands bekend asRampjaar – het die Nederlandse Republiek gelyktydig oorlog teen Frankryk, Engeland en drie Duitse bisdomme gevoer. Op see kon hulle die Engelse en Franse vlote suksesvol daarvan verhinder, om die westelike oewers te bereik. Op land is hulle egter amper volledig deur die uit die ooste komende Franse en Duitse leërs beset. Hulle het daarin geslag om die gety te draai deur dele van Holland te laat oorstroom, maar hulle kon nooit hul ou glorie terugkry nie en het gedurende die 18de eeu 'n algemene agteruitgang beleef, met ekonomiese mededinging deur Engeland en 'n langdurige twis tussen die twee hooffaksies in die Nederlandse samelewing, die RepublikeinseStaatsgezinden, en die ondersteuners van diestadhouer, diePrinsgezinden.[80]
Kaart van dieNederlandse koloniale ryk. Liggroen: gebiede wat deur dieVerenigde Oos-Indiese Kompanjie bestuur is; donkergroen: dieNederlandse Wes-Indiese Kompanjie. In geel die gebiede wat later, gedurende die 19de eeu, beset is.Kaart van die republiek in die 18de eeuDie voorlegging van Diponegoro aan Generaal De Kock ná die Java-oorlog in 1830; skildery deur Nicolaas Pieneman
In die derde Engels-Nederlandse oorlog is die Engelse oorwin en stadhouerWillem III van Oranje-Nassau het die Engelse troon bestyg. Die ekonomiese sentrum het egter naLonden verskuif. Dit het tot ontevredenheid in die republiek gelei, en baie burgers het vir die oorgang na 'n sterker demokratiese bedeling gepleit wat tot 'n vierde oorlog gelei het. Dit het die republiek so verswak, dat dit teen die Franse rewolusionêre troepe geen weerstand kon ontbied nie. Met die gewapende ondersteuning deur dierewolusionêre Frankryk het Nederlandse Republikeine op 19 Januarie 1795 die Bataafse Republiek uitgeroep, wat op die Franse Republiek geskoei was en die Nederlanders in 'n eenheidstaat saamgevat het. Die stadhouerWillem van Oranje moes na Engeland vlug. Die Engelse het die Franse besetting gebruik en enkele kolonies, waaronder dieNederlandse Kaapkolonie van Nederland gevat. In 1806 is die Koninkryk van Holland deurNapoleon Bonaparte as 'n marionetkoninkryk met sy broerLouis Bonaparte as koning gestig om die Nederlande meer effektief te beheer. Koning Louis Bonaparte het egter probeer om die Nederlandse belangstellings teen dié van sy broer te beskerm en hy is op 1 Julie 1810 gedwing om te abdikeer. Die keiser het 'n weermag ontplooi en die Nederlande het deel van die Franse Keiserryk geword totdat Napoleon gedurendeherfs 1813 in die Slag van Leipzig verslaan is.
William Frederick, seun van die laaste stadhouer, het in 1813 na Nederland teruggekeer en homself tot Soewereine Prins van die Nederlande verklaar. Twee jaar later het dieKongres van Wene die Suidelike Nederlande by die noorde gevoeg om 'n sterk land aan die noordelike grens van Frankryk te stig; hulle het ook Nederlands-Indië teruggekry, maar nie dieKaapkolonie nie. William Frederick het in 1815 hierdie verenigde Nederlande tot 'n koninkryk verhef en homself as koning Willem I van Nederland geproklameer. Daarbenewens het Willem in ruil vir sy Duitse besittings oorerflike Groothertog vanLuxembourg geword. Sedert 1581 het die Suidelike Nederlande van die noorde in kulturele opsig egter verskil en die Franstalige burgers in die suide het in opstand gekom. Die lae populariteit van koning Willem I het dit moontlik gemaak dat sy die Vlaamse boerebevolking vir hulle saak kon win. In 1830 breek in Brussel 'nopstand uit en die staat België word uitgeroep. Die suide het in 1830 asBelgië onafhanklik geword (in 1839 deur die Noordelike Nederland erken, toe die Koninkryk van die Nederlande volgens 'n dekreet gestig is). Die huidige staatsvorm van Nederland het in 1848 ontstaan, toe die mag aan die parlement toegeken is. Die personele unie tussen Luxemburg en Nederland is in 1890 ontbind, nadatWillem III sonder oorblywende manlike erfgenaam oorlede is.Opvolgingswette het verhoed dat sy dogterkoningin Wilhelmina die volgende Groothertogin kon word.
Die Belgiese Rewolusie tuis en die Java-oorlog in Nederlands-Indië het die Nederlande amper aan die rand van bankrotskap gebring. In 1830 is egter die Kultuurstelsel ingevoer; in Nederlands-Indië moes 20% van die dorpsgrond gewy word aan regeringsgewasse vir uitvoer. Dié beleid het aan die Nederlanders enorme rykdom besorg en die kolonie selfonderhoudend gemaak.
In 1863 het die Nederlandeslawerny in sy kolonies afgeskaf.[81] Slawe inSuriname het eers in 1873 volledige vryheid verkry, aangesien die wet bepaal het dat daar 'n verpligte oorgang van tien jaar moes plaasvind.[82]
Nederland was in staat om gedurende dieEerste Wêreldoorlog neutraal te bly, deels omdat die invoer van goedere deur Nederland noodsaaklik was vir die Duitse oorlewing tot dieBritse Vloot se blokkade in 1916.[83] Dit het tydens dieTweede Wêreldoorlog verander, toeNazi-Duitsland Nederland op 10 Mei 1940 binnegeval het. Die Rotterdamse Blitz het die hoofgroep van die Nederlandse leër gedwing om vier dae later oor te gee. Tydens die Duitse besetting is meer as 100 000Jode[84] saamgetrek en na Nazi-konsentrasiekampe vervoer; net min van hulle het dieHolocaust oorleef. Nederlandse werkers is vir dwangarbeid in Duitsland in diens geneem, burgerlikes in die weerstand is in vergelding vir aanvalle op Duitse soldate vermoor en die platteland is vir kos geplunder. Alhoewel daar duisende Nederlanders was wat hul lewens op die spel geplaas het deur Jode vir die Duitsers weg te steek, het meer as 20 000 Nederlandse fasciste by dieWaffen-SS aangesluit,[85] en aan die Oosfront geveg.[86] Politieke medewerkers was lede van die fascistiese NSB, die enigste wettige politieke party in die besette Nederland. Op 8 Desember 1941 het die Nederlandse regering in ballingskap oorlog teenJapan verklaar,[87] maar hulle kon nie die Japannese besetting van Nederlands-Indië verhoed nie.[88] In 1944–45 was die Eerste Kanadese leër, wat Kanadese, Britse en Poolse soldate ingesluit het, verantwoordelik vir die bevryding van 'n groot deel van Nederland.[89] Kort na die Bevrydingsdag het die Nederlanders 'n koloniale oorlog teen die nuwe Republiek Indonesië gevoer.
In 1954 het die Wet vir die Koninkryk van die Nederlande (Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden), wat die gevolg was van internasionale druk om dekolonisering uit te voer, die politieke struktuur van Nederland hervorm. Die Nederlandse kolonies Surinam en Curaçao het saam met die Europese land op 'n gelyke basis lande binne die koninkryk geword. Indonesië het sy onafhanklikheid in Augustus 1945 verklaar (erken in 1949), en was derhalwe nooit deel van die hervormde koninkryk nie.Suriname het in 1975 gevolg. Ná die oorlog en die opkomendeKoue Oorlog het Nederland die tydperk van neutraliteit verlaat en nouer bande met sy buurlande aangeknoop. Nederland was een van die stigtingslede vanBenelux,Navo,Euratom en die Europese Steenkool- en Staalgemeenskap, wat later in dieEEG (Gemeenskaplike mark) en later dieEuropese Unie sou ontwikkel.
Emigrasiepogings wat deur die regering ná die oorlog aangemoedig is om die bevolkingsdigtheid te verminder het 500 000 Nederlanders aangespoor om die land te verlaat.[90] Die 1960's en 1970's was gekenmerk deur groot sosiale en kulturele veranderinge, soos 'n vinnige deversuiling wat gekenmerk is deur die verval van die ou verdeeldheid op politieke en godsdienstige gebied. Jongmense, en veral studente, het tradisionele sedes verwerp en aangedring op veranderinge in sake soosvroueregte,seksualiteit, ontwapening en omgewingskwessies. In 2002 is dieeuro asgeldeenheid ingevoer en in 2010 is dieNederlandse Antille ontbind. Daar is 'n referendum op elke eiland gehou om hul toekomstige status te bepaal. Vervolgens het die eilandeBonaire,Sint Eustatius enSaba (die BES-eilande) nouer bande met Nederland gesluit. Dit het ná die ontbinding van die Nederlandse Antille tot die inkorporasie van die drie eilande by Nederland asspesiale munisipaliteite gelei. Die spesiale munisipaliteite word onder die sambreeltermKaribiese Nederland saamgevat. Sedertdien vorm Nederland saam metAruba,Curaçao enSint Maarten dieKoninkryk van die Nederlande.
Koning Willem-Alexander van die NederlandeDie eerste minister Dick Schoof
Nederland is 'ngrondwetlike monargie met 'n parlementêre stelsel. Die setel van dieTweede Kamer en de regering is inDen Haag. Die staatshoof iskoning Willem-Alexander en dieeerste ministerDick Schoof (dieSchoof-kabinet bestaan sedert 2 Julie 2024). Die parlement bestaan uit twee kamers, naamlik die Tweede Kamer, wat regstreeks deur die volk verkies word, en dieEerste Kamer, wat deur die provinsiale state gekies word. Laasgenoemde word op sy beurt ook weer regstreeks deur die volk verkies. Die Tweede Kamer bestaan uit 150 parlementslede, die Eerste Kamer uit 75 parlementslede. Die Nederlandse parlement word gekenmerk deur 'n veelvoud klein politieke partye. 'n Koalisie tussen sodanige partye is altyd noodsaaklik ten einde 'n regering te kan vorm. Demokrasie leef dus by uitstek in Nederland, maar 'n nadeel van so baie partye is dat die koalisieregerings wat na 'n verkiesing gevorm word, dikwels onstabiel is. As so 'n koalisie tot 'n val kom, moet 'n nuwe verkiesing uitgeroep word, met die gevolg dat Nederland in die verlede verskeie kere vervroegde verkiesings moes hou.
Die Kroon word gevorm deur die monarg en die kabinetministers. Die ministers en hulle staatssekretarisse (adjunkministers) vorm saam die ministerraad. Die monarg word binne die Kroon volledig ingelig oor alle politieke sake van die dag. Die monarg se mag is egter beperk. Hy het eintlik net 'n raadgewende stem. Dit is die bedoeling dat die monarg bo die politiek staan. Hy is neutraal en verteenwoordig die volk. Tog bepaal die Nederlandse grondwet dat die monarg onskendbaar is en dat die ministers verantwoordelik is. Die ministers kan dus deur die parlement (en dus indirek deur die volk) ter verantwoording geroep word as die monarg byvoorbeeld die wet sou oortree.
'n Besluit kan ingedien word deur die regering of 'n willekeurig Tweede-Kamerlid. Hierna volg 'n stemming in die Tweede Kamer. 'n Besluit kan in die Tweede Kamer uitgebreid bespreek en verander word totdat dit goedgekeur word.
Hierna volg 'n goedkeuring in die Eerste Kamer. Die Eerste Kamer doen alleen 'n toetsing of 'n besluit strydig is met die grondwet, andere wette en internasionale verdrae. Die Eerste Kamer kan alleen ja of nee stem, in geval van nee gaan die besluit terug na die Tweede Kamer.
Nederland is onderverdeel in twaalf provinsies. Die laaste provinsiale wysiging was in 1986 waarby Flevoland, waarvan die drooglegging voltooi is in 1968, sy eie bestuur gekry het.
Wat baie besoekers aan Nederland opval is die ekstreme platheid van die landskap – veral in die weste waar die land onderseespieël lê (laagste punt: 6,76 meter onder seespieël (Nieuwerkerk aan den IJssel)). In die ooste lyk dit effe minder plat, maar steeds redelik plat. Slegs Limburg is heuwelagtig, die hoogste punt is die Vaalserberg met 322 m.
Groot stukke land is uit water gewin; tydens die Suiderseewerke is die provinsie Flevoland geheel uit die Suidersee gewin. Water maak 'n belangrike deel uit van die oppervlak van Nederland, ongeveer 18% bestaan uit water.
'n Ander belangrike waterboukundige projek is dieDeltawerke, wat na 'n watersnoodramp in 1953 begin is om Zeeland te beskerm teen oorstrominge. Die Deltawerke omvat baie indrukwekkende waterwerke soos die Oosterscheldekering en die Haringvlietdam.
'n Aantal van die groot riviere mond in Nederland uit in see. DieRyn kom Nederland byTolkamer binne, waar die Waal byNijmegen aftak en 70% van die water afneem. ByWestervoort vertak die Ryn die IJssel en by Wijk bij Duurstede gaan die Ryn oor in dieLek. Die ou rivierbedding van die Ryn staan vandag bekend as die Kromme Ryn, maar vervoer geen noemenswaardige waterhoeveelhede meer nie. Die Lek mond uit in die Nieuwe Waterweg.
Die Maas kom in Suid-Limburg by Wezet Nederland binne en stroom noordwaarts. By Mook buig die rivier af in westelike rigting om uiteindelik uit te mond in die Hollands Diep wat in verbinding staan met meerdere andere watere.
DieSkelde kom Nederland ten noorde vanAntwerpen binne en verbreed tot die Westerschelde.
Die Amsterdamse effectenbeurs is die oudste finansiële handelsbeurs ter wêreld
Nederland se ekonomie is een van die suksesvolstes en doeltreffendstes wêreldwyd. Ondanks sy relatief klein bevolking en oppervlakte het die land tot een van die wêreld se tien grootste uitvoerders en een van die welvarendste nasies ontwikkel. Die bruto finansiële bates van Nederlandse huishoudings beloop 292 persent van die bruto geografiese produk, terwyl die ekonomie tussen 1990 en 2009 met byna 50 persent gegroei het.[91]
Die Nederlandse ekonomie is 'n tipiese dienste-ekonomie, ongeveer 73% van die bevolking werk in die dienstesektor (met vervoer, logistiek en finansiële dienste as die belangrikste bedrywe), 25% in die industrie en 2% in die landbou. Soos in baie westerse lande vind 'n proses van deïndustrialisasie plaas, waarby tegnologies laagwaardige industrieë verhuis na lae-lonelande inOos-Europa enAsië. Die Nederlandse ekonomie is baie internasionaal, belangrike uitvoervennote is Duitsland, Frankryk, dieVerenigde Koninkryk, Italië en dieVerenigde State. Belangrike invoervennote is Duitsland, die Verenigde State, België, dieVolksrepubliek China, Frankryk en die Verenigde Koninkryk. 4% van die Suid-Afrikaanse uitvoer gaan na Nederland, maar dit speel op die Nederlandse invoerbalans slegs 'n klein rol.
Nederland beskik oor 'n digte snelwegnetwerk. Die hoofare is die A1 van Amsterdam na die Duitse grens byHengelo, die A2 vanMaastricht na Amsterdam, die A4 vanDelft na Amsterdam, die A12 van Den Haag na die Duitse grens by Emmerik, die A13 van Rotterdam na Den Haag en die N50/A50 van Emmeloord naEindhoven. Die hoeveelheid verkeer in die Randstad is 'n groot probleem, 'n dag waarop meer as 500 km aan verkeersknope ontstaan is geen uitsondering nie.
Daar is ook 'n digte spoorwegnet, met groot knooppunte in Utrecht, Rotterdam, Amsterdam enAmersfoort, met elk baie verbindings in alle rigtings. Die Nederlandse Spoorweë maak baie gebruik van dubbeldektreine om die verkeersstroom van reisigers te hanteer.
Via die seehawe van Rotterdam is Nederland 'n belangrike deurvoerland vir die res van Europa. Groot seeskepe meer aan in Rotterdam waar hulle vrag in kleinere binneskepe oorgelaai word. Via die Ryn kan 'n belangrike deel van Europa bereik word.Ruolie uit dieMidde-Ooste word in Rotterdam via 'n uitgebreide pypleidingstelsel verder Europa in vervoer.
Nederland se sterk uitvoergerigte landbousektor, wat tien persent van alle werkgeleenthede verteenwoordig, speel tradisioneel 'n belangrike rol en het van die land die tweede grootste uitvoerder van agrariese produkte ter wêreld gemaak. Die landboubedryf lewer tien persent van die bruto geografiese produk en twee derdes van die oorskot op die handelsrekening op. Duitsland is die belangrikste invoerder van produkte soos blomme enkaas.
Sowat 55 persent van Nederland se totale oppervlakte word vir landboudoeleindes gebruik, terwyl kweekhuise 70 000 hektaar beslaan. In dieWestland word groot hoeveelhede vrugte in kasse verbou, in die suide en ooste van die land word groot hoeveelhede vee aangehou.
Nederland beskik oorsteenkool-, aardolie- en veralaardgasreserwes. Die aardgasveld inSlochteren behoort tot die grootste in die wêreld en Nederland beklee die 20ste plek op die lys van lande met die grootste gasreserwes. Dit is 'n belangrike nasionale inkomstebron en gasleidinge vanuitSlochteren loop tot in Italië.
'n Ander grondstof wat 'n rol in die nywerheid speel issout. Dit word gewin rondom Hengelo en is 'n bron vanchloor vir die chemiese industrie.
Die telefoonnetwerk is in hande van 'n voormalig staatsbedryf, KPN. Omdat dit feitelik 'n monopolie is, is daar wetgewing wat ander maatskappye regte toestaan om teen 'n wetlike tarief toegang tot die fisieke telefoonlyne te verkry, waardeur op hulle eie netwerke hulle eie dienste aan kan bied. Die telefoonnetwerk bestaan vir ongeveer 25% uit digitale ISDN-lyne en vir 75% uit tradisionele analooglyne.
Nederland het ook 'n groot aantal selfoongebruikers, 11 miljoen. Drie selfoonnetwerke bedryf mobiele GSM-kommunikasie.
Televisie gaan vir die grootste gedeelte analoog (PAL) deur middel van kabels. Die proses van digitalisering is in aan die gang maar diewet van die remmende voorsprong is hier van toepassing, dit word ernstig gehinder deur die relatief goeie kwaliteit beeld wat die analoogtelevisiekabels lewer. Die televisie-uitsendings oor die lug is sedert 2006 wel digitaal.
Internet is vandag danksy 'n groot aantal verskaffers wat lae pryse veroorsaak het grotendeels breëband via televisiekabel enADSL, sodat ongeveer 60% van die gesinne tans 'n breëbandaansluiting het. Omdat Amsterdam wêreldwyd 'n belangrike knooppunt is, is daar gedurende die .com-periode groot hoeveelhedeoptiese vesel ondergronds gelê, wat 'n uitgebreideinfrastruktuur aan hoofsnelweë opgelewer het, wat op sy beurt weer verskaffers van bedienerhuisvesting ("server hosting") na Nederland getrek het.
Dieamptelike taal van Nederland is Nederlands. In die provinsie Friesland isWes-Fries 'n amptelike taal, naas Nederlands.Nedersaksies enLimburgs geniet erkenning as streekstale. Wes-Fries word gepraat in die provinsie Friesland, dit word deur so te sê iedereen in die provinsie verstaan en ongeveer 'n derde van die bevolking daar as primêre omgangstaal gebruik. Die oorgangsgebied tussen die Nederlandse en Nedersaksiese taalgebied begin oostelik van die provinsieUtrecht, maar Nedersaksies word eintlik net in die mees oostelike dele van die land algemeen gepraat. Limburgs word veral in die provinsie Limburg gepraat waarby dit in die suidelike deel van die provinsie sterk van Nederlands begin afwyk. Hoewel die bespreking van of Limburgs 'n taal of 'n dialek is nog voltrek moet word, is die gebruik van Limburgs baie sterk – in Limburg word dit gewoonlik as primêre omgangstaal gebruik. Vrywel die gehele Nederlandse bevolking praat Nederlands opmoedertaalvlak.
Naas die inheemse tale het Nederland 'n hoop immigrante gekry wat hulle tale meegebring het, wat tot gevolg het daar hier en daar bietjieSranantongo (= Surinaams),Arabies ofTurks gepraat word, veral in die groot stede. Gebrekkige kennis van Nederlands in hierdie groepe besorg die regering die laaste jare groot hoofbrekens. Die oorsaak hiervan is dat 'n groot aantal van die eerste generasie Turkse en Marrokkaanse immigrante (wat as gasarbeiders na Nederland gekom het) na selfs veertig jaar in Nederland nogsteeds nie die Nederlandse taal magtig is. Die kinders van hierdie immigrante leer dan nie in hulle eie ouerhuise om Nederlands te praat nie en gevolglik het hulle 'n groot taalagterstand as hulle skool toe gaan.
Danksy 'n subsidie wat baie effektief geblyk te wees het, het die rolprentbedryf in Nederland die laaste jare besonder sterk gegroei, waarby tans (2005) die aantalle films in produksie in die tientalle loop. Enkele suksesvolle rolprente van die afgelope jare sluit inMinoes,De Tweeling,Pietje Bell,Passievrucht enZwartboek (Blackbook).
'n Beroemde Nederlandse rolprnet uit die sewentigerjare isSoldaat van Oranje deur regisseur Paul Verhoeven. Nederlandse regisseurs is ook in die Engelstalige mark aktief, 'n voorbeeld van 'n rolprent wat deur 'n Nederlandse regisseur Jan de Bont gemaak is, isSpeed.
Ondanks die goeie produksie van Nederlandstalige rolprente is Engelstalige rolprente in die bioskope tog in die meerderheid, wat met ondertitels gekyk word.
Die Nederlandse musiekbedryf gaan tans (2005) 'n rustige periode deur. 'n Aantal musiekgroepe het gestop en ander raak uit die mode. Baie produktiewe periodes was die begin van die tagtigerjare en halfweg die negentigerjare.
Bekende kunstenaars en groepe van die onlangse verlede sluit in Anouk, Doe Maar, Frank Boeijen, Het Goede Doel, Marco Borsato, Di-Rect, Jan Smit, Guus Meeuwis, De Kast, Nick & Simon, 3JS, Bløf, Ali B, De jeugd van Tegenwoordig,Stef Bos enAcda en De Munnik.
Op radiostasies word musiek in verskillende tale gedraai, ook hier is Engels sterk verteenwoordig. Die Nederlandstalige aanbod verskil per uitsender, op Radio 2 en 100%NL is dit byvoorbeeld 'n groot deel van die aanbod, op Sky Radio word Nederlands alleen gehoor as daar 'n groot Nederlandstalige treffer is. 'n Ander taal wat reëlmatig gehoor word is Fries en ookItaliaans,Frans enDuits is af en toe hoorbaar oor die radio.
Sokker is die gewildste spansport in Nederland, gevolg deurveldhokkie envlugbal.Ysskaats,tennis,gimnastiek engholf is die gewildste individuele sporte. Inheemse sportsoorte soos fierljeppen, beugelen,kaatsspel, klootschieten, kolven en korfball word ook gespeel.
DieNederlandse nasionale sokkerspan is een van die gewildste sokkerspanne met sterk mededinging teen buurlande soos België, Duitsland, Engeland en Frankryk. Ten spyte van hul rykdom aan individuele talente kon die Nederlandse elftal net een internasionale titel verower en dieUEFA Europa-beker 1988 wen. Hulle het drie keer die eindstryd van dieFIFASokker-Wêreldbeker gehaal (in1974,1978 en2010), maar nog nie die titel verower nie. Nederland se hoogste sokkerliga is dieEredivisie, gevolg deur dieEerste Liga,Tweede Liga,Derde Liga en dieVierde Liga.
Die Nederlandse vroue se nasionale veldhokkiespan is die suksesvolste nasionale span op die Hokkiewêreldbeker en het die toernooi tot dusver nege keer gewen (in 1974, 1978, 1983, 1986, 1990, 2006, 2014, 2018 en 2022). Hul eweknie vir mans het die Hokkiewêreldbeker tot dusver drie keer gewen (in 1973, 1990 en 1998).
↑(en)(RVO), Netherlands Enterprise Agency (17 Julie 2015)."Agriculture and food".hollandtrade.com.Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2016. Besoek op26 Augustus 2016.
↑(en)"Franks".Columbia Encyclopedia. Columbia University Press. 2013.Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Augustus 2016. Besoek op1 Februarie 2014.
↑(en)Fokkens, Harry; Nicolis, Franco, reds. (2012).Background to beakers : inquiries in regional cultural backgrounds to the Bell Beaker complex. Leiden: Sidestone. p. 131.ISBN978-90-8890-084-6.
↑(en)The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, 22:641–642
↑45,045,145,245,345,445,5(nl)de Vries, Jan W., Roland Willemyns en Peter Burger (2003).Het verhaal van een taal. Amsterdam: Prometheus. pp. 12, 21–27.ISBN9789053331866.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
↑(de)Hachmann, Rolf, Georg Kossack en Hans Kuhn (1986).Völker zwischen Germanen und Kelten. pp. 183–212.ISBN978-3-656-02897-0.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
↑(en)Roymans, Nico (2005).Ethnic Identity and Imperial Power: The Batavians in the Early Roman Empire. Amsterdam: Amsterdam University Press. pp. 226–227.ISBN9789053567050.
↑50,050,1(en)Previté-Orton, Charles (1952).The Shorter Cambridge Medieval History (vol. I uitg.). pp. 51–52, 151.ISBN978-1-135-83625-2.
↑(en)Grane, Thomas (2007), "From Gallienus to Probus – Three decades of turmoil and recovery", The Roman Empire and Southern Scandinavia–a Northern Connection! (PhD thesis), Kopenhagen: Universiteit van Kopenhagen, p. 109
↑(de)Christoph Driessen (2009).Geschichte der Niederlande, Von der Seemacht zum Trendland. Regensburg. p. 18.ISBN978-3-7917-2173-6.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
↑(en)Motley, John (1859).The Rise of the Dutch Republic, Volume 2. pp. 25.On more than one occasion men were seen hanging their own brothers, who had been taken prisoners in the enemy's ranks... A Spaniard had ceased to be human in their eyes. On one occasion, a surgeon at Veer cut the heart from a Spanish prisoner, nailed it on a vessel's prow, and invited the townsmen to come and fasten their teeth in it, which many did with savage satisfaction.
↑(en)Arnade, Peter J. (2008).Beggars, Iconoclasts, and Civic Patriots: The Political Culture of the Dutch Revolt. p. 237.ISBN978-0-8014-7496-5.
↑(en)Durant, Will; Durant, Ariel (1961).The Age of Reason Begins: A History of European Civilization in the Period of Shakespeare, Bacon, Montaigne, Rembrandt, Galileo, and Descartes: 1558–1648. p. 451.ISBN978-0-671-01320-2.
↑(en)Gillespie, Alexander (2017).The Causes of War: Volume III: 1400 CE to 1650 CE. Bloomsbury Publishing. p. 131.ISBN978-1-5099-1765-5.
↑(en)Nolan, Cathal J. (2006).The Age of Wars of Religion, 1000–1650: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization, Volume 1. Greenwood Publishing Group. p. 247.ISBN978-0-313-33045-2.
↑(de)Christoph Driessen (2009).Geschichte der Niederlande, Von der Seemacht zum Trendland. Regensburg. pp. 50f.ISBN978-3-7917-2173-6.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek sonder uitgewer (link)
↑(en)Willson, David Harris (1972).History of England. New York: Holt, Rinehart & Winston. p. 294.ISBN978-0-03-085315-9.
↑(en)Ground Warfare: An International Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. 2002. p. 45.ISBN978-1-57607-344-5.
1. Landdeels inAsië. 2. Geografies inAsië, maar gereeld beskou as deel vanEuropa a.g.v. kulturele en historiese oorwegings. 3. Aangedui as dieKanaaleilande.
_Famiano_Strada_c1647.jpg)
-NL.svg)
%2c_Johann_Jakob_Wick_(cropped).jpg)
.jpg)
_-_nl.svg)
.svg)
-Flag.svg)
.jpg)
.svg)
.svg)
