Friuli-Venezia Giulia, amptelikRegione autonoma Friuli Venezia Giulia, [friˈuːli veˈnɛttsja ˈdʒuːlja], maar dikwels kortFriuli genoem, is 'n outonome administratiewe streek in die noordooste vanItalië wat in die weste aanVeneto en in die suide aan dieAdriatiese See grens. Die streek se noordelike en oostelike grense vorm tegelykertyd deel van Italië se internasionale grens met respektiewelikOostenryk enSlowenië. Die streek beslaan 'n oppervlakte van 7 924 km² en huisves 'n bevolking van 1,2 miljoen. Die administratiewe setel isTriëst (Trieste) in die uiterste suidooste van Friuli-Venezia Giulia.
Die eiland Barbana in die strandmeer van Grado staan bekend vir sy Fransiskaneklooster en die bedevaartskerkSantuario di Barbana wat sy oorsprong in die 6de eeu het
Friuli-Venezia Giulia is in 1963 as administratiewe streek gevestig en word onderverdeel in vier provinsies – Gorizia, Pordenone, Trieste en Udine. Dit is die vierde kleinste Italiaanse streek na Aosta, Molise enLigurië.
Die noorde van Friuli-Venezia Giulia is bergagtig, met 'n koelerklimaat; die suidelike Kalkalpe of Dolomiete is 'n belangrike bestemming vir wintersport-entoesiaste. Hier is ski-oorde soos Monte Zoncolan, Tarvisio, Sella Nevea, Forni di Sopra en Piancavallo geleë. Net suid van dieAlpereeks het die laer geleë berggebiede tot 'n eersterangsewyn- enlandboustreek ontwikkel.
Die sentrale en suidelike dele van die administratiewe streek word deur vlaktes met 'n warm en vogtige klimaat oorheers, met die uitgestrekte strandmeer van Grado langs sy suidkus. Die Carso-plato tussen Triëste en die Dolomiete was gedurende dieEerste Wêreldoorlog die toneel van hewige veldslagte tussen Italiaanse enOostenryks-Hongaarse magte, met swaar verliese aan albei kante.
Die streek word dikwels as 'n kruispad van Romaans-Italiaanse, Germaans-Duitse enSlawiese kulturele invloede beskryf. Dit het historiese en kulturele bande met die Oostenryks-Hongaarse Donaumonargie – so was Triëst vanaf 1382 Oostenryks. Die stad was die belangrikste (en enigste) groot seehawe van Oostenryk-Hongarye. Vanaf 1945 hetJoego-Slawië, wat intussen ontbind is, aanspraak gemaak op Triëst en sy omgewing waar 'nSloweenssprekende minderheid aangetref word. Ná 'n kortstondige periode as Vrye Gebied Triëst is die hawestad in 1954 weer by die Italiaanse staatsgebied ingesluit.
Die streek seekonomie steun sterk op landbou. Die belangrikste gewasse ismielies,suikerbeet,koring en sojabone. Friuli-Venezia Giulia het daarnaas tot 'n belangrike wynboustreek ontwikkel. Die nywerheidsektor word deur klein- en middelgroot ondernemings oorheers wat chemiese produkte, sy vir die tekstielbedryf, papier en meubels vervaardig.Zanussi, 'n bekende vervaardiger van huishoudelike toestelle wat in 1984 deur dieSweedse ondernemingElectrolux oorgeneem is, is in Pordenone, 'n nedersetting in Wes-Frioelië, gesetel.
In die 5de eeu v.C. hetKeltiese stamme die gebied binnegeval. DieRomeine, wat die streek in die 3de eeu v.C. verower het, het hier in 181 n.C. metAquileia een van die grootste metropole en belangrikste seehawens van dieRomeinse Ryk gevestig. Gedurende die bewind van keiserAugustus is Friuli by die sogenaamdeDecima Regio (Regio X, Tiende Administratiewe Gewes)Venetia et Histria ingesluit.[1]
Aquileia is in 452 deur dieHunne-koningAttila ingeneem en gebrandskat. Latere invallers, die GermaanseLombarde, het in die 6de eeu 'n hertogdom met Cividale as hoofstad in die gebied gevestig wat in die volgende eeu deur 'n nuwe golf invallers, dieAware, vernietig is.Karel die Grote het die streek in die 9de eeu asmark of grensgebied by dieFrankiese Ryk ingelyf. Tot 1420, toe Friuli deel geword het van die Republiek Venesië, was dit onder bewind van die Duitse keisers van dieHeilige Romeinse Ryk.
Nadat die Republiek Venesië onder die militêre druk van die Franse keiserNapoleon Bonaparte geswig en homself ontbind het, het die streek volgens die Verdrag van Campo Formio onder Oostenrykse bewind gekom. Eers ná die Derde Italiaanse Onafhanklikheidsoorlog is Friuli in 1866 by die nuwe Koninkryk Italië ingesluit – met uitsondering van die provinsie Gorizia wat tot 1919 onder Oostenrykse bewind was.
