Vir die vierde grootste maan van die planeet Jupiter, sienEuropa (maan).
Europa (afgelei vanGrieks Εὐρώπη ofEurṓpē) is 'n vasteland wat oor die westelike vyfde van dieEurasiese landmassa strek. Alhoewel dit in geografiese opsig eerder as subkontinent geklassifiseer kan word wat saam metAsië die vasteland van Eurasië vorm, word dit vanweë sy historiese en kulturele ontwikkeling meestal as selfstandigekontinent beskou. Eeue lank was Europa in kulturele en ekonomiese opsig die middelpunt van diewêreld. So het die term Europa naas sy geografiese definisie ook betrekking op kulturele, politieke, ekonomiese, regtelike en ideële aspekte.
Die naamEuropa strek in sy Griekse vorm Εὐρώπη ver terug. Hier is die termEurṓpē meestal as 'n samestelling van die Oud-Griekse εὐρύς (eurýs, "wyd") en ὄψ (óps, "sig, gesig") opgevat – dus wasEurṓpē "die (vrou) met die wye sig".
Volgens dieGriekse mitologie wasEuropa die naam van 'n Fenisiese koningsdogter wat deur die godZeus in die gestalte van 'n stier swemmend na die eilandKreta ontvoer en daar deur hom verlei is. Sommigeetimoloë neem aan dat hierdie naam oorspronklik aan 'nSemitiese taal ontleen en daarna vergrieks is.[1] Dit is moontlik van die Fenisieseerob "donker" of "aand" afgelei.
'n Satellietfoto van Europa (ortografiese projeksie)
Europa word deur dieBosporus en dieDardanelle vanKlein-Asië geskei en deur dieMiddellandse See en dieStraat van Gibraltar vanAfrika. In die weste word dit deur dieAtlantiese Oseaan en in die noorde deur die Noordoostelike Yssee begrens. In die suide, weste en noorde strek seearms van die Atlantiese Oseaan diep in die landmassa in en maak van Europa die vasteland met die mees onreëlmatige kuslyn – die hartland word deur talle skiereilande en eilande omring.
In die ooste is daar geen presiese geografiese of geologiese grens tussen Europa en Asië nie. Die "grense van Europa" word dus as gevolg van maatskaplike konvensies bepaal, terwyl 'n geografiese definisie van Europa steeds willekeurig is. So het die Franse filosoofBernard-Henri Lévy opgemerk dat Europa eerder 'n "gedagte" sou wees as 'n plek.
Die Sweedse offisier en aardrykskundige maar Duitse boorling Philip Johan von Strahlenberg (1676–1747) het dieOeralgebergte en -rivier as die oostelike grens van Europa gedefinieer. Tussen dieKaspiese See en dieSwart See loop die grenslyn noord van dieKaukasus-gebergte.
Europa strek oor 'n oppervlakte van sowat 10,5 miljoen vierkante kilometer en is dus die tweede kleinste vasteland náAustralië. Die mees noordelike punt van die Europese vasteland lê op dieskiereiland Nordkinn inNoorweë, die mees suidelike is die Punta de Tarifa inSpanje, die mees westelike dieCabo da Roca inPortugal. In noord-suidelike rigting strek die vasteland oor 'n afstand van sowat 3 800 kilometer, in oos-westelike rigting oor sowat 6 000 kilometer, vanaf dieOeralgebergte inRusland tot by die Atlantiese kus van Portugal.
Wes-Europa kan rofweg in drie groot landskapsvorme verdeel word: die vlaktes van die noordweste en noorde, die laer bergreekse en die relatief jong hoë bergreeks wat nog gedeeltelikvergletser is en vanuit diePireneë-bergreeks langs die Frans-Spaanse grens oor dieAlpe van Sentraal-Europa tot by die Karpate-bergreeks strek. Hieraan sluit aan: die Pireneë-,Apennyne- enBalkanskiereilande in die suide,Skandinawië,Jutland en die Britse Eilande in die noorde. Oos-Europa is 'n wydgestrekte en amper eenvormige vlakte wat van dieNoordelike Yssee tot by die Swart See strek.
Die meeste groot Europese riviere het dwarsdeur die jaar genoeg water om as belangrike waterweë en lewensare te dien. Baie van hulle word deur kanale met mekaar verbind. Die meeste Europese mere is in die vroeër vergletserte gebiede van Noord-Europa en aan die voet van die Alpe geleë. Die langste riviere isWolga (3 531 km),Donau (2 858 km),Dnjepr (2 201 km) en onder meer dieRyn (1 320 km); die grootste mere sluit dieLadogameer (17 700 km²),Onegameer (9 720 km²) enVänernmeer (5 584 km²) in.
Vanweë die nou verbinding tussen land en see en die bergreekse wat van wes na oos loop word Europa in klimatiese opsig deur die heersende westelike winde en die matigende invloed van die warmGolfstroom gekenmerk – so trek die vasteland voordeel uit baie gunstige klimaattoestande met 'n gematigde seeklimaat wat dwarsdeur die jaar reënval verseker, soms selfs jaarlikse neerslae van meer as 2 000 millimeter. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur inBordeaux, Suidwes-Frankryk beloop byvoorbeeld 12,8 °C, terwylHalifax in dieKanadese provinsieNova Scotia met slegs 6,3 °C merkbaar koeler is – ofskoon dit op dieselfdebreedtegraad lê.
Hierdie seeklimaat gaan eers ver in die ooste en suidooste in 'n kontinentale klimaat met groter seisoenale temperatuurskommelinge en somerreën met soms minder as 500 millimeter per jaar oor. Net die gebied suid van die Alpe-bergreeks strek tot in die subtropiese sone met droë somers en winterreën, die sogenaamde Mediterreense klimaat. Die uiterste noorde van Europa het 'n Arktiese klimaat.
Verspreiding van tale in EuropaBevolkingsgroei in en rondom Europa in 2010[4]
In 2017 is die bevolking van Europa deur dieVerenigde Nasies rondom 742 miljoen geskat,[5] wat effens meer as een negende van die wêreldbevolking is. Hierdie getal sluitSiberië (ongeveer 38 miljoen mense) in, maar die Europese Turkye (ongeveer 12 miljoen) is uitgesluit.
In die20ste eeu het Europa byna 'n kwart van die wêreldbevolking gehad.[6] Die bevolking van Europa het in die afgelope eeu gegroei, maar in ander wêrelddele (veral Afrika en Asië) het die bevolking vinniger gegroei.[7] Onder die vastelande het Europa 'n relatiewe hoëbevolkingsdigtheid, tweede net na Asië. Die grootste deel van Europa is in 'n modus van sub-vervangingsvrugbaarheid, wat beteken dat elke nuwe (gebore) generasie minder bevolk word as die ouer.
Ná die laaste kouetydperk het talle volksgroepe hulle in Europa gevestig en oor die eeue met mekaar vermeng. DieChristelike beskawing (metRooms-Katolieke,Protestante enOrtodokse) vorm die basis vir die oorgrote meerderheid van Europese kulture.
Europa is 'n dig bevolkte en verstedelikte vasteland. Sy nywerheidsgebiede word deur 'n baie hoë bevolkingsdigtheid van tussen 250 en meer as 1 000 inwoners per km² gekenmerk, veral dele van dieVerenigde Koninkryk,Noord-Frankryk enDuitsland,Nederland,Noord-België,Noord-Italië,Opper-Silesië inSuidwes-Pole en dele vanOekraïne. Daarenteen is die bergstreke, Noord- en Oos-Europa met soms minder as 10 inwoners per km² yl bevolk. Die digbevolkste land in Europa (en in die wêreld) is diemikrostaatMonaco.
Die politieke kaart van Europa is aansienlik afgelei van die herorganisasie van Europa na dieNapoleontiese Oorloë in1815. Die heersende vorm van regering in Europa is parlementêre demokrasie, in die meeste gevalle in die vorm van 'nrepubliek. In 1815 was die heersende vorm van regering nog steeds diemonargie. Europa se oorblywende elf monargieë (behalwe die mikrostaat vanVatikaanstad) isgrondwetlike monargieë.
Europese integrasie is die proses van politieke, wettige, ekonomiese (en in sommige gevalle sosiale en kulturele) integrasie van Europese lande, aangesien dit voortgesit word deur die magte wat dieRaad van Europa geborg het sedert die einde van dieTweede Wêreldoorlog.
DieEuropese Unie is, sedert sy stigting in 1993, die fokus van ekonomiese integrasie op die kontinent. Meer onlangs is die Eurasiese Ekonomiese Unie tot stand gebring as 'n eweknie wat uit voormaligeSowjetstate bestaan.
27 Europese lande is lede van die politiek-ekonomiese Europese Unie, 26 van die grensvryeSchengen-gebied en 19 van die monetêre unieEurosone. Onder die kleiner Europese organisasies is dieNordiese Raad,Benelux, die Baltiese Vergadering en dieVisegrád-groep.
Steenkoolaangedrewe stoomenjins het die nywerheidsomwenteling in Engeland en ander dele van Europa aangedryf
In die 19de eeu het Europa danksy dienywerheidsomwenteling, wat sy aanvang in Engeland geneem en later oor die hele vasteland uitgebrei het, die leidende rol in die wêreldekonomie gespeel. Ná dieTweede Wêreldoorlog het Europa se ekonomiese struktuur as gevolg van die vasteland se verdeling in markekonomieë (in Wes-Europa) en sosialistiese plan-ekonomieë (in Oos-Europa) ingrypend verander. Hierdie verdeling is eers met die politieke omwenteling van 1989/90 geleidelik oorkom.
'n Verskeidenheid instellings en organisasies, soos dieEuropese Vryehandelsone EFTA en dieEuropese Ekonomiese Gemeenskap EEG (die huidigeEuropese Unie) bygedra tot Europa se vinnige ekonomiese groei wat in baie dele van die kontinent tot in die 1970's en 1980's voortgeduur het. Kenmerkend vir Europa se ekonomie is die sterk handelsbande met ander wêrelddele.
Die Europese landbousektor is grotendeels gemeganiseer en produseer groot oorskotte. Belangrike agrariese produkte van Europa sluitgraan,aartappels,suikerbeet en voerplante asook bees-, vark- en skaapvleis. Italië en Frankryk is ook op wêreldvlak die beduidendste wynprodusente.
Europa het 'n wye verskeidenheid natuurlike hulpbronne, alhoewel die ontginning tans stagneer of afneem. So word weens die sterk vraag naru-olie enaardgas mindersteenkool ontgin. Daar is belangrike voorkomste vanbruinkool, ystererts, kalisoute en metale. Groter olievelde word in dieNoordsee, in Rusland enRoemenië aangetref, terwyl aardgas veral in 'n aantal Wes-Europese lande ontgin word.
Europa is die tweede grootste nywerheidsmag ter wêreld ná Noord-Amerika. Sy nywerhede het aanvanklik veral in gebiede met beduidende natuurlike hulpbronne ontwikkel – hierdie streke is tot vandag die mees digbevolkte dele van die vasteland. Ander belangrike industriële sentrums het in seehawens, groot handelstede en ander nedersettings langs handelsroetes ontwikkel. Hier word onder meer verwerkende nywerhede, tekstiel- en metaalfabrieke, masjienbou, elektriese-, papier- en voedselnywerhede asook drukkerye aangetref. Die vervaardiging van plastiek en elektroniese goedere toon sterk groei.
Ru-olie, aardgas en kernkrag voorsien in die stygende vraag na energie.Hernubare energiebronne soos wind- en sonkrag speel 'n steeds belangriker rol, terwyl waterkrag veral in die Alpelande, in Skandinawië, in Oekraïne en Rusland aangewend word.
Rasionalisering en die verskuiwing van werksgeleenthede na ekonomieë met laer kostestrukture het in dele van Europa tot grootskaalse deïndustrialisasie en die groei van tersiêre bedrywe gelei wat produksie-georiënteer (navorsing, besigheidsadvies, advertensiebedryf en ander) of verbruikers-georiënteer (opleiding, vryetydsaktiwiteite en vermaak) kan wees.
Met dieVerdrag van Maastricht het in 1999 aanvanklik twaalf lidstate van die Europese Unie saamgesluit om 'n monetêre unie te vorm. Vanaf 1 Januarie 2002 isEuro-banknote en -muntstukke ingevoer. Die Europese geldeenheid is tans die wettige betaalmiddel in 16 EU-lidlande en ses ander Europese state.
██Noord-Europa██Wes-Europa██Oos-Europa██ Asiatiese gedeelte van Rusland██Suid-Europa██ Lande van Wes-Asië met gedeeltelike gebied in Suid-Europa: Turkye██ Asiatiese gedeeltes van hierdie lande
██ Lande van Wes-Asië met gedeeltelike gebied in Oos-Europa: Georgië en Azerbeidjan██ Asiatiese gedeeltes van hierdie lande██ Lande van Sentraal-Asië met gedeeltelike gebied in Oos-Europa: Kasakstan██ Asiatiese gedeeltes van hierdie lande
1. Landdeels inAsië. 2. Geografies inAsië, maar gereeld beskou as deel vanEuropa a.g.v. kulturele en historiese oorwegings. 3. Aangedui as dieKanaaleilande.
.svg)
.svg)
.svg)
_political.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
