Ramadhan (bahsa Arab:رمضانRamaḍān,IPA: [rɑmɑˈdˤɑːn][meuneukheuen la'én],Bahsa Parsi:رمضانRamazān,Bahsa Urdu:رمضانRamzān) nakeuh buleuën keu sikureuëng lamalmanak Islam nyang na buleuën nyan teuka 'oh lheuëh buleuënSya'ban ngon meuakhé buleuën Ramadhan 'oh meurumpok ngon buleuënSyawwal. Lam beuleuën Ramadhan nyoë Allah peu wajébPuasa man sibeuleuën punoh. Puasa bak beuleuën Ramadhan nyoëkeuh nyang rôh lam rukôn Islam nyang limong peukara. Ramadhan nakeuh saboh beuleuën nyang cukôp that mulia bak Allah. Lam beuleuën neupeutrôn meubagoë rahmat ngon ampônan nibak Po.
Buleuën Ramadhan nyoë nakeuh buleuën nyang that meuseujarah lam tarèh ummat Islam, seubab nyang geuyakin lé bandum ummat Islam nakeuh phôn-phôn thatRasulullah SAW neuteurimöng wahyu nakeuh bak buleuën nyoë. NeutrônMalaikat Jibril bak neupeusampoë peurèntah Allah keuRasulullah SAW nakeuh ngon neuba wahyu nyang phôn masa Rasulullah na diguha Hira ngön neukheun lé Jibril bakMuhammad Bin 'Abdullahاقرأ باسم ربك الذي خلق nyoë keuh ayat phôn lam kitab suciAl-Qur'anul Karim.
Lam padum-padum boh peuneugah keu bhaih asai nan buleuën Ramadhan nyan:
Almanak Islam nakeuhalmanak nyang geukira ban lagèe leumah neuduëk beuleuën di langèt, uroë phôn trôh bak saboh saboh buleuën geupeuteuntèe ngon leumah aneuk buleuën bak kada deurjat nyang ka meuteuntèe. Buleuën Ramadhan jitamong lam keunira almanak jan ka leumahaneuk buleuën 'oh lhuëh jilôp mata uroë nibak akhé buleuënSya'ban. Èleumèe ngon peupaih keunira uroë ngon buleuën lam sistem almanak Islam nakeuh geupeunan ngonÈleumèe Falaq. Lam keunira nyang na lam almanak Islam nakeuh jitamong Ramadhan:[2]
| M /Syamsi | Hijriah | Uroë phôn | Uroë neulheuëh |
|---|---|---|---|
| 2003 | 1424 | 27 buleuën Siplôh | 25 buleuën Siblah |
| 2004 | 1425 | 15 buleuën Siplôh | 13 buleuën Siblah |
| 2005 | 1426 | 4 buleuën Siplôh | 2 buleuën Siblah |
| 2006 | 1427 | 24 buleuën Sikureuëng | 23 buleuën Siplôh |
| 2007 | 1428 | 13 buleuën Sikureuëng | 12 buleuën Siplôh |
| 2008 | 1429 | 1 buleuën Sikureuëng | 30 buleuën Sikureuëng |
| 2009 | 1430 | 22 buleuën Lapan | 20 buleuën Sikureuëng |
| 2010 | 1431 | 11 buleuën Lapan | 9 buleuën Sikureuëng |
| 2011 | 1432 | 1 buleuën Lapan | 29 buleuën Lapan |
| 2012 | 1433 | 20 buleuën Tujôh | 18 buleuën Lapan |
| 2013 | 1434 | 10 buleuën Tujôh | 7 buleuën Lapan |
| 2014 | 1435 | 28 buleuën Nam | 27 buleuën Tujôh |
| 2015 | 1436 | 18 buleuën Nam | 16 buleuën Tujôh |
| 2016 | 1437 | 6 buleuën Nam | 5 buleuën Tujôh |
| 2017 | 1438 | 27 buleuën Limong | 25 buleuën Nam |
| Mandum keunira keu buleuën Ramadhan diateuh nyan keu thôn 2003-2017. Keunira nyan meuhajat keuna peunyata ngon keunalon aneuk buleuën atawa na kri la'én nyang sipakat ahli lam bideuëng nyan ngon saboh-saboh peundapat. | |||
Bak kri ureuëng Islam peuteuntèe ngon peuteutap keu jitamong uroë sa buleuën Ramadhan nakeuh hana meusaban ngon hana sapeuë kheun lom bak neucok saboh peunutôh nyang saban. Meuladôm ureuëng Islam neucok peunutôh keu bahih nyan saban lagèe nyang meusaban ngon almanak nyang geunguy raseumi lé KeurajeuënArab Saudi, na cit nyang geupeutheun kri keunalon aneuk buleuën bak da'irah maséng nanggroë, ka sampoë jeuët bak tiëp da'irah hana meusaban keuna leumah ngon hana aneuk buleuën bak malam awai Ramadhan.
Meuseubab nyan keuh phôn Ramadhan jeuët keu hana meusaban. Meuseubab siklus buleuën (kri meuputa buleuën bak jilingka planèt bumoë) nakeuh mandum neugara di dônya geukalon buleuën 24 jeuëm lheuëh jikalon lé ureuëng di wilayah paléng timu. Jeuët seuliséh leumah aneuk buleuën nyan antara le nanggroë nyan hana keuh saban. Conto: lam poh 19.00 WIB akhéSya'ban diJakarta hana leumah aneuk buleuën bak neuduëk deurjat nyang jeuët geukalon lé ureuëng nyang kalon. Teuma leupah 4 jeuëm lheuëh poh 19.00 WIB diJakarta bunoë diArab Saudi ka keubit leumah aneuk buleuën nyan disidéh ban lagèe neupeureulèe keu syarat. Jeuët keuh nibak thôn nyan uroë sa Ramadhan hana meusaban antaraJakarta ngonRiyadh.
Bak biasajih tiëp thôn lam almanak Islam thôn barô nakeuh teuka leubèh awai 11 sampoë 12 uroë dari thôn seugolom nyan meunyoë ta bandéng ngon almanak gregorian, nyang geucok bak jumeulah siklus mata uroë.[3] Ngon èleumèe astronomi lé ureuëng meuhat jeuët geukira-kira mantong keu pajan phôn Ramadhan nyang na.[4] Ngon nyang ka geukira nakeuh peureulè watèe 33 thôn keu peugisa langkah duwa blah buleuën bak mandum almanak thôn Islam. Lagèe phôn Ramadhan thôn 1990 M saban bak uroë 28 buleuen lhèe ngon phôn Ramadhan thôn 2023 M bak uroë 22 buleuen lhèe.
Padum-padum boh keujadian nyang peunténg nyang geuyakin teujadi lam buleuën Ramadhan nakeuh:
Lam neuyakin lé ummat Islam nakeuh nyang utama that (fadhilat) buleuën Ramadhan nyan that na rayeuk keu ummat peungikôtNabi Muhammad SAW.
| “ | إذا كانت أول ليلة من رمضان صفدت الشياطين ومردة الجن وغلقت أبواب النار فلم يفتح منها باب وفتحت أبواب الجنة فلم يغلق منها باب ونادى مناد يا باغي الخير أقبل ويا باغي الشر أقصر ولله عتقاء من النار وذلك في كل ليلة | ” |
—سنن ابن ماجه | ||
| “ | Meunyoë teuka malam phôn buleuën Ramadhan, ubénasyaithan Neuikat ngon ranté. Neutôp pintô nuraka ngon han neupeuhah lé, neupeuhah pintô syuruga ngon han neutôp lé. Neumeuhôi keuh keu ureuëng nyang teungoh meubuët jeuheuët (désya). Ho teuh di gata nyang teungoh meudèsya neupiyôh keuh nibak buët nyan. Lé Po teuh Allah ka Neupeuglah gata mandum nibak apui nuraka bak tiëp-tiëp malam buleuën Ramadhan.[5] | ” |
—(Sunan Ibnu Majah) | ||
Dumulama ka sipakat nakeuh kitab suci agama IslamAl-Qur'an phôn neuteurimong lé Rasulullah SAW bak buleuën Ramadhan, meunan keuh tarèh uroë neuteurimong wahyu phôn Al Qur'an nyan hana geutujan cit pajan uroë nyan.[6] LéAhlussunnah wal Jama'ah ka geuteurimong meuphôm nakeuh Al Qur'an nyan geuteurimöng lé bak uroë 17 Ramadhan.[7]
Laylatul Qadar nakeuh saboh malam nyang khusuih na lam buleuën Ramadhan. Malam nyoë geupeugah lamAl-Qur'an baksurah Al-Qadr, leubèh get nibak siribèe buleuën.[8] Jan teuka malam nyoë hana keuh soë nyang tujan ngon meuhat, meunan keuh lam padum-padum bohriwayat malam nyoë na bak 10 nyang akhé buleuën Ramadhan. Leubèh istimewalaylatul qadar nyan geuniët na bak malam-malam nyang ganjé lagèe malam keu-21, 23, 25, 27 atawa keu-29. Ladôm ureuëngIslam biasajih hana geupeulingkeuë malam nyan ngon geupubuët ibadah ban sipanyang malam.
Seubagoë buleuën nyang peunoh ampônan keu ureuëng Islam, bak buleuën Ramadhan nyoë geupeurèntah pubuët padum-padum boh ibadah gèt nyan ibadah wajéb meunan pih ibadah nyan sunnah. Ibadah-ibadah bak buleuën Ramadhan nyan nakeuh:
Ibadah nyang wajéb neupeubuët lé ummat Islam bak buleuën Ramadhan nakeuh ibadah puasa wajéb atawa nyang biasa geukheun ngonshaum (bahsa Arab:صوم). Puasa Ramadhan nyan geukeurija ban sipanyang buleuën, phôn bak watèe goh jiteubiët faja sampoë jilôp mata uroë. Keu beukai puasa nyan 'oh malam geubeudoh dum ureuëng keu geujak pajôhsawô ngon geucok niët keu puasa singoh uroë. Lheuh jitamong watèeimsak laju hanjeuët geupajôh sapuë pih lé ngon geutheun droë keubit-keubit dari peukara nyang jeuët keu bateuë puasa uroë nyan. Meunan ka jitamong watèeseumayang Mugréb meubarô keuh geupeubateuë puasa nyan ngon geuseumajôh peunajôh atawa geujb ië ngon geubeuët du'a khusuih.
Bak buleuën Ramadhan na saboh seumayang nyang khusuih geupeubuët lé ummat Islam bak watèe nyan. Seumayang nyan geupeunanseumayang Teurawèh hukôm seumayang nyan nakeuhsunnah muakkadah atawa sunnah nyang geupeubrat. Geupeubuët seumayang nyan 'oh malam uroë buleuën Ramadhan lheuëh nibakseumayang 'Isya. Biasajih bak geutanyoë ngon pat nyang la'én lé ummat Islam seumayang nyan geupeubuët ngon meumeu jama'ah. Neubut meujama'ah seumayang teurawèh nyan bak peuneugah ulama ahli tarèh nakeuh phnô geupubuët bak masaKhalifahUmar bin Khattab. Yôh masaNabi cit meupadum go ngon hana kayém neupeudong seumayang Teurawèh ngon meujama'ah. Meukeusud Nabi hana neudawôk peudong Teurawèh meujama'ah nakeuh bah bk jeuët keu syek ummat neuh keu neuingat hukôm meukeurija seumayang Teurawèh nyan. Saweuëb meunyoë lé Nabi neupeubrat peurintah Teurawèh nyan ngon meu jama'ah neutakôt lé Nabi keu ummat Islam 'oh lheuëh masa gobnyan ka jiniët teuma seumayang Teurawèh nyan keu saboh seumayang wajéb bagi ummat Islam.
Kri geupubuët seumayang Teurawèh nyan nakeuh sigoniët keu duwa bohraka'at seumayang ngon geutôp ngon sigosaleuëm. Jumeulah mandum raka'at keu seumayang teurawèh nyan hana meusaban meunurôt maséng-maséng pham nibak ureuëng nyang yakin. Na nyang seumayang 20 raka'at na cit nyang 8 raka'at ngon maséng-maséng kri nyang peubuët nyan na geuba dali nyang jroh keu meuneumat keurija nyan. Nyang meusaban bak mandum ureuëng Islam bak geupeubuët seumayang Teurawèh nyan nakeuh bak beunileuëngseumayang witir nyang geupeubuët meunan ka sampôrna beunileuëng raka'at seumayang Teurawèh. Jumeulah raka'at witir nyang geukeurija nakeuh bak seugolom saleuëm phôn saboh raka'at ngon seugolom saleuëm keuduwa duwa reka'at. Nibak antara akhé seumayang teurawèh ngon awai seumayang witir nakeuh geubeuët du'a meulakèe seulamat hudép nyang jroh didônya ngon meubahgia singoh diuroē pagé.
Lé ummat Islam nyang teungoh lam buleuën Ramadhan keubit han geupeusia meubacut pih peuluweuëng meu ibadah lam buleuën nyan. Uroë ngon malam dawôk ta kalon di nanggroë-nanggroë ureuëng Islam ka peunoh dum meuseujid ngon teumpat-teumpat ibadah nyang la'én. Meubeuët Al-Qur'an bak buleuën nyoë biasajih geukheuntadarus atawa lambahsa Acèh geukheunmeudaruih. Biasajih lé ureuëng nyang that fasèh ngon biasa meubeuët Al-Qur'an meuhasé keuh geupeutamat (bahsa Arab:khatam) neubeuët gobnyan bak beunileuëng meu duwa lheè go lam sigo buleuën Ramadhan. Bak meuseujid ngon teumpat-teumpat ibadah lagèe balèe seumayang ngon meunasah dum ureunëg geubeuët daruih nyan ngon meuramèe-ramè, riyôh keuh si'at dinanggroë-nanggroë nyang ramèe ureuëng Islam lagèeIndônèsia bak buleuën Ramadhan ngon su ureuëng beuët Al-Qur'an nyang meutawôk-tawôk dari meuseujid ngon meunasah bak tiëpgampông ngon banda.
Jakeuët fithrah geupeuwajéb bak buleuën Ramadhan, biasajih ta kalon ureuëng Islam geupeulheuëh jakeuët fitrah nyoë bak akhé buleuën nyan seugolom jitamong watèeseumayang uroë raya'Aidul fitri. Tiëp-tiëp ureuëng Islam nyang na meusanggôp bak watèe nyan nakeuh geupeuwajéb bôh jakeuët fitrah nyoë.[9] Jakeuet fitrah nyan geubôh ngon dabeuh peunajôh utama lam nanggroë ureuëng Islam, jumeulah nyang geubôh keu sah jakeuët fitrah nakeuh si gantang atawa ngon seunukat jinoë na 2,30 kg (meunyoë breuëh).
Lheuëh geunap uroë ngon sampôrna buleuën Ramadhan nakeuh teuka buleuënSyawwal, bak uroë phôn Syawwal nakeuh uroë raya keu ummat Islam,uroë raya 'Aidul Fitri nanjih. Bak malam 'Aidul Fitri nyan ummat Islam hana lé geuseumayang Teurawèh, lé ureuëng agam dari lheuëh buka puasa ka meuramèe-ramèe geulangkah umeuseujid ngon meumacam teumpat ibadah nyang la'én keu geujak meuteukeubi (takbir) uroë raya. Dilèe kon di nanggroë-nanggroë Islam lagèe diIndônèsia malam teukeubi uroë raya nyan biasajih geupeugot keurija teukeubi keuliléng gampông ramèe-ramèe ngon geupèh tambô sira geukheun teukeubi ban sipanyang rot uëh nyang geujak. Jinoë buët lagèe nyan ka jareuëng na bak ladôm da'irah. Malam teukeubi jinoë ka geucok aju keu malam dum ureuëng geujak meubeulanja dabeuëh peunajôh ngon neunguy bak keudèe ngon peukan. Ladôm aneuk muda ka laloë awaknyan ngon jitöt marcôn ka hana jipadôli lé keu meucok pahla meuteukeubi bak malam uroë raya. Tinggai keuh dimeuseujid atawa meunasah nakeuh ureuëng-ureuëng tuha ngon na meupadum droë aneuk muda nyang teungoh lam masa meununtut èleumèe agama, nyankeuh ureuëng nyan treuk nyang mantong peurayeuk malam'Aidul Fitri lawét nyoë.
 | Wikimedia Commons na mèdia nyang mupawôt ngön:Ramadan |
