Na tę stronę wskazujeprzekierowanie z „WiN”. Zobacz też:Organizacja Wolność i Niepodległość (WiN).
Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (używana była również forma „Wolność i Niepodległość”[1][2] (WiN), właśc.Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”[3]) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna założona 2 września 1945 wWarszawie. Jej trzon stanowiły pozostałości rozwiązanejDelegatury Sił Zbrojnych na Kraj. WiN przejęła jej strukturę organizacyjną, kadry, majątek, a także częściowo oddziały leśne. Dowódcy obszarów DSZ zostali prezesami obszarów WiN.
.jpg)
Organizacja początkowo zamierzała środkami politycznymi nie dopuścić do zwycięstwa wyborczegokomunistów w Polsce poII wojnie światowej. Członkowie WiN-u dopuszczali także możliwość zbrojnej samoobrony. Z czasem cywilny charakter organizacji uległ zmianie: powstały silne oddziały zbrojne zwłaszcza w obszarze centralnym, w okręgach białostockim, lubelskim i warszawskim. Dowódca obszaru centralnego nie wykonał rozkazu o rozwiązaniu oddziałów leśnych, uważając WiN za organizację wojskowo-polityczną. Jesienią 1945 część członków WiN posłuchała apelu pułkownikaJana Mazurkiewicza (ps. „Radosław”) i ujawniła się.
W 1946 nowe kierownictwo WiN podporządkowało organizację rządowi emigracyjnemu i Naczelnemu WodzowiPSZ na Zachodzie oraz ograniczyło wsparcie dlaPSL. Od początku do końca rzeczywistego istnienia WiN organizacją kierowali byli oficerowieZWZ-AK, zaś struktura organizacyjna w latach 1945–1947 (podział na obszary, okręgi, inspektoraty, obwody, rejony) została przejęta po AK iDSZ. WiN dzieliła się początkowo na 3 obszary: Zachodni z siedzibą wPoznaniu, Centralny z siedzibą wWarszawie i Południowy z siedzibą wKrakowie. Obszary były podzielone na kilkanaście okręgów. W 1946 istniały tylko 2 obszary – Centralny i Południowy.
W styczniu 1947 WiN wezwała PSL do bojkotu wyborów doSejmu Ustawodawczego i oczekiwania na interwencję państw zachodnich. Pomimo zakazu Delegatury Sił Zbrojnych oraz Komendanta Obszaru Centralnego DSZ, Jana Mazurkiewicza (ps. „Radosław”), WiN prowadziła także rozmowy zUPA. Do wiosny 1947 na terenie Lubelszczyzny i Podlasia WiN uzgodniono zawieszenie broni, dochodziło nawet do współdziałania (atak UPA i WiN naHrubieszów 28 maja 1946). Doraźne porozumienia zawarto także 21 maja 1945 wRudzie Różanieckiej oraz 29 kwietnia 1945 wSiedliskach naPogórzu Przemyskim.
WiN domagała się, byArmia Czerwona iNKWD opuściły obszar Polski. Organizacja odrzucała kształt granicy wschodniej ustalony wJałcie. Sprzeciwiała się prześladowaniom politycznym i czynionej przez wojskaradzieckie dewastacji kraju. Członkowie WiN chcieli stworzyć wspólną armię, uniezależnić się politycznie od Związku Radzieckiego,uspołecznić duże przedsiębiorstwa i zakłady pracy. W hasłach organizacji pojawiały się też postulaty powszechnej edukacji i reformy rolnej, Jednak podczas referendum w 1946 wezwała do odrzucenia reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu. Jesienią 1946 w kierownictwie organizacji ostatecznie zwyciężyła teza o zbliżaniu się III wojny światowej i konieczności przygotowania się do niej. W związku z tym w styczniu 1947 kierownictwo WiN wezwało PSL do bojkotu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.
Osobny artykuł:Operacja Cezary.
Zrzeszenie od początku stanowiło dla władz komunistycznych przeszkodę w realizacji planów politycznych ZSRR wobec Polski. To WiN poinformowałaRadę BezpieczeństwaONZ o fałszerstwach wyborczych, popełnionych podczasreferendum ludowego.Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego we współpracy zNKWD nieustannie próbowało rozbić organizację. Część działaczy liczyła na rychły wybuch III wojny światowej, utrzymując oddziały zbrojne (kilka tysięcy żołnierzy), szczególnie naLubelszczyźnie iMazowszu. Wobec oparcia WiN na ogniwachArmii Krajowej (rozwiązanej 19 stycznia 1945) iDelegatury Sił Zbrojnych na Kraj, organizacja została dość łatwo rozpracowana przez MBP. W 1945 aresztowano pierwszego prezesa WiN, płk.Jana Rzepeckiego, i wszystkich dowódców obszarów, zaś w październiku 1946 schwytano jego następcę, płk.Franciszka Niepokólczyckiego. Kierownictwa kolejnych komend WiN aresztowano co kilka miesięcy – organizacja miała w okresie swojego istnienia 4 prezesów i 2 p.o. prezesa.
Walcząc z komunistycznymi strukturami państwa oddziały leśne (partyzanckie) WiN rozbijały więzienia, atakowały posterunkimilicji i członkówORMO, prowadziły walkę zbrojną z oddziałami wojska,KBW iWOP, likwidowały osoby współpracujące z władzą komunistyczną, w tym starostów, wójtów i sołtysów, a także członkówPPR. Jesienią 1945 wobec braku środków finansowych na działalność oddziały WiN prowadziły tzw. akcje dochodowe, które władza „ludowa” wykorzystywała do szerzenia propagandy o bandyckim charakterze organizacji.
Od wiosny 1948 organizacja była w pełni kontrolowana przezMBP orazNKWD przy pomocy przewerbowanych oficerów WiN i AK tzw.V Komendy WiN, kryptonim „Muzeum”. Członkowie organizacji nie byli świadomi prowadzonej gry operacyjnej komunistycznych służb. Na czele „V Komendy” stanął niezidentyfikowany oficer AK o pseudonimie „Kos” – faktycznie trzej funkcjonariusze komunistycznych służb. Powołano także sztaby obszaru centralnego kryptonim „Zamek” i okręgu białostockiego WiN kryptonim „Bursa”. W ramach tzw. „Operacji Cezary” MBP oraz NKWD podjęło grę operacyjną z zachodnimi wywiadami – amerykańskim i brytyjskim: przyjmowano przesyłanych z Zachodu drogą lotniczą i morską agentów, pieniądze, sprzęt łączności (17 radiostacji). Na Zachód wysyłano fałszywe informacje oraz emisariuszy, kurierów, a także kandydatów na przeszkolenie wywiadowcze i dywersyjne[8].
W październiku 1949, Tomasz Gołąb, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, założył antykomunistyczną podziemną organizacjęKrajowa Armia Podziemna, która do 1952 działała na tereniePrudnika i jego okolic[9].
ZCIA iSIS utrzymywano m.in. łączność radiową za pomocą przerzuconych do Polski agentów. Wywiady zachodnie liczyły, że WiN, oprócz prowadzenia w Polsce wywiadu wojskowego, posłuży po ewentualnym wybuchu III wojny światowej do dywersji na liniach komunikacyjnych i zniszczy najważniejsze zakłady przemysłowe – był to tzw. Plan „Wulkan”, organizacji przekazano także plan „X” – wytyczne dla podziemia w Polsce na okres poprzedzający wojnę i na czas wojny. Wielu informacji dostarczyły MBP także delegatury zagraniczne WiN za granicą. Dla prowadzenia tej operacji utworzono specjalne komórki w strukturze ministerstwa. Wobec planów CIA przysłania do Polski oficerów amerykańskich na inspekcję WiN oraz przygotowywania masowych zrzutów ludzi i sprzętu, na polecenie NKWD, MBP zdecydowało przerwać grę.
W grudniu 1952prasa doniosła o rzekomo dobrowolnym zgłoszeniu się do władz Zarządu Głównego Zrzeszenia, publikując tzw. „Oświadczenie Kosa i Wiktora”. Jednocześnie podano, że ujawniający się przywódcy organizacji przekazali aparatowi bezpieczeństwa będące w ich posiadaniudolary i obszerne archiwum WiN. Była to mistyfikacja, gdyż tzw. V komenda od wiosny 1948 roku znajdowała się pod kontrolą MBP. Funkcjonariusze bezpieki aresztowali ok. 230 osób, a komunistyczne sądy skazały 15 z nich na śmierć, a 55 na długoletnie więzienie[10].
Spektakularna likwidacja organizacji wywołała tzw.aferę Bergu – inspirowane przez komunistyczne służby kontrowersje wobec faktu ujawnienia współpracy emigracyjnych stronnictw politycznych skupionych wRadzie Politycznej z zachodnimi służbami specjalnymi:SIS orazCIA. Jej istotą było prowadzenia wywiadu oraz przygotowań do ewentualnej dywersji w Polsce, w zamian za co otrzymywały one fundusze na działalność. Afera pogłębiła rozłam na emigracji i potępienie współpracy ze strony wielu emigracyjnych polityków (w tym prezydentaZaleskiego) i byłych oficerówAK iNOW[11].
Z tym tematem związana jest kategoria:Członkowie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
W 1990 powstałoZrzeszenie Wolność i Niezawisłość Stowarzyszenie Społeczno-Kombatanckie[12]. Od 2003 prezesem byłJanusz Kurtyka[13], ponadto tę funkcję sprawowali Filip Musiał[14], Jerzy Pasierbiak[15], Zbigniew Młyniec[16].
.jpg)
W 1997 powstał film dokumentalny poświęcony Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość (reżyseria: Leszek Baron, scenariusz Leszek Baron i Zbigniew Nadkański), wypowiadał się w nim m.in.Janusz Kurtyka.
W 2014 powstał film dokumentalny pt.Ostatnia nadzieja (reżyseria: Sławomir Górski). Film opowiada o losach garstki niezłomnych, odważnych ludzi, którzy do końca wierzyli w sojusze i międzynarodowe umowy. Producentem wykonawczym były: «Telewizja Polska SA» oraz «Film Open Group».[17]
W 2017 roku powstał film pt.Operacja Cezary (scenariusz i reżyseria: Sławomir Górski). Film poświęcony jest jednej z najgłośniejszych operacji wywiadu PRL i KGB skierowanej przeciwko CIA i MI6. W filmie wypowiedział się m.in.Jerzy Woźniak.(…) To dzieło wybitne, oparte na faktach, powstałe w oparciu o doskonałą znajomość tematu i – co nieczęsto spotykane w twórczości filmowej – dokonane w oparciu o szeroką bazę źródłową – powiedział o filmie prof.Krzysztof Szwagrzyk[18].
WRadomiu znajduje się Pomnik Żołnierzy Zgrupowania Wolność i Niezawisłość z 2001[19], wZduńskiej Woli znajduje się pomnik „Żołnierzy Wyklętych” Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” z 2013[20], wRzeszowie 17 listopada 2013 odsłoniętoPomnik Żołnierzy Wyklętych, honorujący członków Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość: płk. Łukasza Cieplińskiego i sześciu członków IV Zarządu Głównego WiN (Adam Lazarowicz,Mieczysław Kawalec,Józef Batory,Franciszek Błażej,Józef Rzepka,Karol Chmiel)[21][22][23][24]. Pomnik WiN jest także wLublinie.
Patronat Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość przyjęto do nazw rond drogowych wSuwałkach,Lublinie iChełmie. Imię Organizacji „Wolność i Niezawisłość” nosi ulica naBałutach (obszar SIMMarysin Doły) wŁodzi.
Wokalistahip-hopowyTadek na solowym albumieNiewygodna prawda II. Burza 2014 z 2014 wydał utwór pt. „Wolność i Niezawisłość”, poświęcony Zrzeszeniu WiN[25].
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość |
Wersje multimedialne wystaw przygotowane przez krakowski Oddział Instytutu Pamięci Narodowejpt.:
