Jest głównym miastemaglomeracji wrocławskiej. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce (po Warszawie i Krakowie) – 673 531 mieszkańców (30.06.2024)[3], siódme pod względempowierzchni – 292,8 km²[2][7]. Populacja miasta szacowana przez Urząd Miejski Wrocławia wynosi 893 506 osób[8] (31.12.2022).
Pochodzenie nazwy miasta nie jest jasne, ponieważ w najstarszych określeniach tej nazwy zapisanych przezThietmara jakoWrotizlaensem iWortizlava, oraz późniejszej z 1133 jakoVuartizlau, występuje grupa-ar-,-ro-, a nie czeska-ra- stosowana jako część nazwy miasta w późniejszych wiekach i co mogłoby wskazywać, że pochodzenie nazwy miasta należy tłumaczyć jako gródWrocisława, które to imię było popularne wśród rycerstwa polskiego w różnych formach i odmianach[9][10]. Jeszcze w początkach XII wieku zapisVuartizlau jest polski (z polską grupą–ar- jak wWarcisław). Późniejsza forma łacińskaVrastislavia, w której pojawia się czeskie –ra-, jest zniekształcona (czeskiegzonim nazwy miasta mógł się rozpowszechnić z racji bliższych kontaktów gospodarczych z południem Europy)[11]. Przeciwną hipotezą jest pogląd, że nazwa miasta pochodzi przypuszczalnie od imienia zmarłego w 921 roku księcia czeskiegoVratislava I, który być może czasowo panował nad grodem i który według legend jest założycielem miasta[12]. Według tej koncepcji w VI wiekusłowiańskie plemięŚlężan osiedliło się nad Odrą i wzniosło naOstrowie Tumskim gród, który Vratislav I umocnił[13]. Poza wymienionymi argumentami językowymi, koncepcja ta napotyka też na wątpliwości natury historycznej, ponieważ dotychczasowe datowanie pierwszego wrocławskiego grodu na najwcześniej 940 rok przypada na co najmniej dwadzieścia lat po śmierci Vratislava I[9]. Jednym z pierwszych źródeł nazwy miasta jest kronikaThietmara z Merseburga z XI wieku („Iohannem Wrotizlaensem”, „Wortizlava civitate”)[14]. Polska nazwa miejscowości „Wrocław” jest skrótem odstaropolskiego imienia „Wrocisław”. „Wrocisław” i czeskie „Vratislav” są imionami złożonymi: pierwsza część znaczy „wrócić”, „zwrócić” (czes. „vraceti”, „vrátiti”), „obalać przeciwnika”, „zmusić kogoś do ucieczki”. Druga część („sław”) znaczy „reputacja”, „sława”[15]. Dlatego inicjał „W” jest od dawna częścią herbu niemieckiego i polskiego. W roku 1154arabski geografAl-Idrisi w swoim dziele pt.Księga Rogera zamieścił nazwę Wrocławia jako-r(a)t(i)-slaba pośród innych polskich miastKrakowa,Gniezna,Sieradza,Łęczycy orazSantoka[16][17].
Niemiecka nazwa „Breslau” ma pochodzeniesłowiańskie i oparła się na wcześniejszych dokumentach z roku 1175 jako nazwa „Wrezlaue” oraz z 1201 r. jako „Wreczelaw”[18]. W czasie, w którym Niemcy osiedlali się nad Odrą, istniało już osiedle polskie naOstrowie Tumskim. Osiedle nazywało się „Wrocław”, ulokowane tu było już teżbiskupstwo. Stopniowe scalenie tych osiedli w jeden ośrodek spowodowało, że nie istniała potrzeba stosowania nowej nazwy dla osad niemieckich. Etymologiczne pochodzenie nazwy „Breslau” od nazwy „Wrocław” można udowodnić przez porównanie historycznych dokumentów duchownych i książęcych, w których można znaleźć dużo wariantów i odwołań do tej nazwy[19]. Wymiana litery „W” na literę „B” uzasadnia się trudnościami w artykulacji przez Niemców wersji nazwy zaczynającej się od „W”. Niektórzy przypuszczają, że niemieckie osiedle początkowo mogło mieć swoją własną nazwę, która jednak nie zachowała się[15].
W kronice łacińskiejLiber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miasto wymienione jest jakoWratislavia. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta jakOłbin zapisane w formieOlbingo,Kozanów jakoChossnow,Osobowice jakoHeysonis,Maślice jakoMaslitz,Gądów Mały jakoGandow,Pilczyce jakoPilsicz,Kłokoczyce jakoClocziti,Pracze Widawskie jakoPraczh i inne[20][21]. Niemiecki opisPrus z 1819 roku notuje dwie nazwy miasta – polską oraz niemiecką – we fragmencie„Breslau (polnisch Wraclaw)”[22].
19 maja 1946 przyjęto oficjalną nazwę miastaWrocław w miejsce niemieckiejBreslau[23].
Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoWrocław
Wrocław jest jednym z najstarszych miast Polski pod względemlokacji naprawach miejskich.W czasachantycznych w miejscu lub okolicach Wrocławia istniała miejscowość o nazwie Budorgis[24]. Została ona odwzorowana na antycznej mapieKlaudiusza Ptolemeusza z lat 142–147 n.e.[25] O tym, że miejscowość ta znajdowała się w miejscu lub okolicach Wrocławia, informujeLexicon Universale[26] oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowościŚląska. Niektóre z hipotez łączy antyczną osadę Budorigum z samym Wrocławiem, część źródeł wskazuje jednak na jej lokalizację w okolicachBrzegu. We Wrocławiu krzyżowały się dwie główne drogi handlowe –Via Regia iSzlak bursztynowy. Miasto należało doLigi Hanzeatyckiej. Miasto po raz pierwszy wzmiankowane w sposób jednoznaczny w roku 1000 (rok tradycyjnie przyjmuje się za datę powstania miasta) w związku z założeniem (podczaszjazdu gnieźnieńskiego)biskupstwa (jednego z czterech na terenie ówczesnejPolski). Osadnictwo na tych terenach istniało już jednak od VI wieku, kiedy tosłowiańskie plemięŚlężan osiedliło się nad Odrą[13]. Według ostatnich badań nie ma śladu, który by wskazywał na istnienie przed 940 rokiem grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim[27][28]. W roku 985na Ostrowie Tumskim powstał pierwszy gród wybudowany przezMieszka I. Od końca X wieku Wrocław znajdował się pod panowaniemPiastów i był jedną zgłównych siedzib królestwa (łac.sedes regni principalis)[29]. W średniowiecznejKronice Polskiej Galla Anonima spisanej w latach 1112–1116 Wrocław zastał zaliczony do trzech głównych stolicKrólestwa Polskiego[30].
W okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, Śląsk i jego największy z grodów stał się domeną nowej linii książęcej –Piastów Śląskich. Wokół książęcego grodu znajdującego się na odrzańskich wyspach powstawały liczne osady. Na początku XIII wieku zaczęły się one przekształcać stopniowo w jeden organizm miejski. Proces ten uległ przyspieszeniu ponajeździe mongolskim z 1241 r., w czasie którego doszło również do częściowego zniszczenia samego Wrocławia.
W kwietniu 1241, w obawie przednajazdemmongolskim, miasto zostało opuszczone przez mieszkańców, a następnie spalone ze względów strategicznych.Zamek wrocławski, w którym bronił sięHenryk II Pobożny, pozostał niezdobyty. Wierzono, że stało się tak dzięki cudownemu zjawisku, które ukazało się na niebie powodując odstąpienie Mongołów od oblężenia. Tradycja, którą przekazał m.in.Jan Długosz, uznała to za skutek modlitw przeorawrocławskich dominikanówCzesława Odrowąża, późniejszego błogosławionego i patrona miasta[35][36][37]. Po odbudowaniu ze zgliszcz, w grudniu 1261 roku dokonano lokacji miasta naprawie magdeburskim[38]. Pierwszym wójtem obranoGodinusa Stillevogta (jego synGedko został później pierwszym wójtemKrakowa[39]).
W roku 1335 po śmierci Henryka VI Dobrego, po 350 latach panowania we Wrocławiu książąt i królów polskich, miasto przeszło pod panowanieLuksemburgów. Oznaczało to włączenie miasta razem z całym Śląskiem doŚwiętego Cesarstwa Rzymskiego (Narodu Niemieckiego), co potwierdził 7 kwietnia 1348 roku cesarzKarol IV[42].
W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Wrocławia, włączając miasto do terytorium o dominacjijęzyka polskiego[43].
W 1693Edmond Halley, w oparciu o zestawienia narodzin i zgonów sporządzone przez wrocławskiego pastora Caspara Neumanna, opracował wzorzec obliczania składek emerytalnych dla powstających funduszy ubezpieczeniowych. W analizie jako miasto wzorcowe posłużył mu Wrocław[44].
W 1741 roku podczaswojen śląskich miasto, wraz z większościąŚląska (poza księstwemcieszyńskim,opawskim iczęścią nyskiego), zostało zdobyte przez królaFryderyka II i stało się częściąPrus, w związku z czym od roku 1741 oficjalna nazwa miasta brzmiałaKrólewskie Stołeczne i Rezydencjalne Miasto Wrocław (niem.Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau).
Od 6 grudnia 1806 Wrocławoblegany był przez wojskanapoleońskie pod dowództwem generałaDominique’a Vandamme’a i po miesięcznym oblężeniu, 5 stycznia 1807 został zdobyty. Miasto stało się punktem organizacyjnympolskich legionów, których liczbę określono na 8400 rekrutów. W 1807 Francuzi zarządzili rozbiórkę fortyfikacji okalających miasto, na czym Wrocław skorzystał, bobastiony imury ograniczały wcześniej rozwój przestrzenny miasta. Pod panowaniemFrancji Wrocław pozostawał do 9 lipca 1807, gdyNapoleon podpisałPokój w Tylży, na mocy którego miasto wróciło ponownie pod panowanie Prus. W 1809 król Prus zarządził sekularyzację dóbr kościelnych (m.in. uniwersytetu), a odebrane dobra przekazał na cele kulturalne lub dla swoich dworzan np.Pałac w Krobielowicach.
Wrocław był ważnym ośrodkiem konspiracji polskiej przed wybuchem i w trakciepowstania styczniowego wzaborze rosyjskim, miał tu siedzibę polski komitet powstańczy[45]. Przez miasto przewożono tajną korespondencję oraz ochotników do walki, przemycano broń[46]. Miejscowi Polacy obchodziliżałobę narodową pomasakrze dokonanej przez żołnierzy rosyjskich w Warszawie w lutym 1861[47]. Po wybuchu powstania pruska policja prowadziła rewizje w domach Polaków, zwłaszcza przyjezdnych[48]. Mieszkańcy Wrocławia, zarównoPolacy, jak iNiemcy (z wyjątkiem wyższych warstw), na ogół sympatyzowali z powstańcami, a część nawet ich wspomagała[49].
Odra we Wrocławiu w roku 1850Wrocławski rynek w roku 1900Wrocław w 1920 roku
W 1933 r. we Wrocławiu utworzonoKZ Dürrgoy – jeden z pierwszych obozów koncentracyjnych wIII Rzeszy.
W czasie II wojny światowej we Wrocławiu znajdowała się filia obozu koncentracyjnegoGroß-Rosen[51]. W roku 1941 we Wrocławiu powstała polska organizacja konspiracyjna o nazwieOlimp. 25 sierpnia 1944 r. miasto zostało ogłoszonetwierdzą (niem.Festung Breslau) i otrzymało rozkaz bronienia się do ostatniego żołnierza. 19 stycznia 1945, na rozkazgauleitera ŚląskaKarla Hankego, dokonano przymusowej pieszej ewakuacji większości pozostałej w mieście ludności cywilnej. 13 lutegoArmia Czerwona rozpoczęłaoblężenie Wrocławia. 8 marca dowództwoFestung Breslau przejąłHermann Niehoff, a jego poprzednik,Hans von Ahlfen, opuścił miasto samolotem dwa dni później. 16 marca robotnicy przymusowi rozpoczęli wyburzanie kamienic i budowę lotniska w miejscu obecnegoplacu Grunwaldzkiego. W nocy 1/2 kwietnia 750 samolotów radzieckich rozpoczęło masowe bombardowania Wrocławia. Na miasto zrzucane byłybomby burzące izapalające. Wrocław poddał się dopiero 6 maja, cztery dni poBerlinie. W godzinach wieczornych, w willi Colonia przy dzisiejszej ul. Rapackiego 14, gen. Hermann Niehoff i gen.Władimir Głuzdowski podpisali akt kapitulacji Wrocławia. W wyniku walk między Armią Czerwoną iWehrmachtem uszkodzeniu lub całkowitemu zniszczeniu uległo około 70% zabudowy miasta.
Willa Colonia we Wrocławiu, ul. Rapackiego 14 – miejsce podpisania kapitulacjiFestung Breslau
2 sierpnia 1945 r. nakonferencji poczdamskiej zapadła decyzja o przekazaniu PolsceŚląska wraz z Wrocławiem, zaś ludność niemiecką, która nie opuściła miasta przed oblężeniem Wrocławia,przesiedlono[52] doradzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Do Wrocławia zaczęła napływać ludność polska, głównie z centralnej Polski (Kielecczyzna, Łódzkie) iWielkopolski oraz wysiedleni mieszkańcyKresów Wschodnichprzedwojennej Polski, głównie zeLwowa i okolic oraz zWileńszczyzny. Do dalszej degradacji tkanki miejskiej zniszczonego miasta doszło wskutek celowej rozbiórki budynków, które nadawały się do odbudowy, w celu uzyskania z nich materiałów budowlanych, w szczególności cegieł[53].
Decyzjąbiskupa polowegoJózefa Guzdka z dnia 19 października 2021, Wrocław został odznaczony Krzyżem XXX-lecia Ordynariatu Polowego za zasługi w odbudowie i przywróceniu dawnej świetności Bazylice św. Elżbiety we Wrocławiu[56].
Na początku XIX wieku miasto zamieszkane było przez 78 tysięcy osób (dane z 1819). W połowie wieku liczba ludności przekroczyła 150 tysięcy, w 1870 – 200 tysięcy.Zjednoczenie Niemiec w 1871 przyczyniło się do szybkiego wzrostu liczby ludności miasta. Na początku XX wieku we Wrocławiu mieszkało ponad pół miliona osób (według zestawienia Heinza Rogmanna z 1937, w 1910 mieszkało w mieście 512 105 osób, natomiastsuplementencyklopedii Orgelbranda podaje liczbę 510 929 osób). Wrocław stał się szóstym pod względem liczby ludności miastemCesarstwa Niemieckiego. Według spisu niemieckiego z 1910 (przez historyków polskich i także niektórych niemieckich spis ten, podobnie jak inne niemieckie z I połowy XIX wieku, uważany jest za niedokładny[57], fałszywy[58] i tendencyjny[59]) we Wrocławiu mieszkało 95,71% Niemców, 2,95% Polaków, 0,67% ludność mieszana polsko-niemiecka, 0,67% Czechów[potrzebny przypis].
Tuż przedII wojną światową liczba mieszkańców sięgnęła prawie 630 tysięcy, a 1 grudnia 1940 wynosiła 638 905; w styczniu 1945 wraz z uciekinierami ze wschodnich terenówRzeszy przekroczyła 1 milion. Między połową stycznia a początkami lutego na rozkazgauleiteraHanke przymusowo ewakuowano na zachód około siedemset tysięcy osób. Rok po zakończeniu wojny w spisie powszechnym zanotowano 170 tysięcy mieszkańców. Poziom zaludnienia z 1939 miasto osiągnęło w 1983. Największą liczebność populacji Wrocław odnotował w 2022 – według danychGUS na dzień 30 czerwca 673 923, wcześniej rekordowy był rok 2020 – 643 782, oraz rok 1991 – 643 640 mieszkańców[60]. Raport o stanie miasta szacował rzeczywistą liczbę mieszkańców w 2020 roku na około 837 tys. Estymatę wykonało Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) na podstawie średniego zużycia wody na mieszkańca[61]. Według spisu powszechnego z roku 2021 liczba mieszkańców wynosiła 672 929 mieszkańców[62].
Od czasów rosyjskiej agresji i wojny w Donbasie, czyli od około 2015 roku, liczba Ukraińców we Wrocławiu stale rosła i już w 2017 r. stanowili oni około 10% mieszkańców[63]. Odsetek ten wzrósł znacząco porosyjskiej inwazji na Ukrainę. Według raportuUnii Metropolii Polskich w kwietniu 2022 Ukraińcy stanowili 23% mieszkańców Wrocławia[64]. W lipcu tego samego roku było to 28%[65].
Skład narodowościowy Wrocławia według spisu powszechnego z 2021 roku[66]
Miasto rozciąga się na długości 26,3 kilometra na linii wschód-zachód oraz 19,4 kilometra na linii północ-południe, a długość granic administracyjnych wynosi 106,7 km[69].
Miasto leży nad rzekąOdrą i czterema jej dopływami, które zasilają ją w granicach miasta:Bystrzycą,Oławą,Ślęzą iWidawą. Dodatkowo przez teren miasta przepływa rzekaDobra oraz wielestrug.
W mieście przeważają masy powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego;fronty atmosferyczne przemieszczają się przez 220 dni w roku z przewagą frontów chłodnych. Średniemiesięczneciśnienie atmosferyczne waha się od 999,6 (kwiecień) do 1003,6 hPa (październik), dominują kierunkiwiatru z sektora zachodniego. Dni pogodnych jest ok. 41 w roku, najwięcej we wrześniu, pochmurnych ok. 206, najwięcej w listopadzie;usłonecznienie wynosi średnio 1556 godzin w roku. Średnia rocznatemperatura powietrza osiąga +9,7 °C; najchłodniejszy jest styczeń (średnio –0,5 °C), najcieplejszy lipiec (średnio +19,9 °C). W ciągu roku występuje 47 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza +25 °C (z czego dziewięć dni jest upalnych, z temperaturą powyżej +30 °C), dni mroźnych, z temperaturą maksymalną poniżej 0 °C jest we Wrocławiu tylko 23 rocznie[71].
Najdłuższą, trwającą 114 dni, termicznąporą roku jest lato; zima trwa 79 dni.
Średnia roczna suma opadów wynosi 548 mm. Największe średnie miesięczne sumyopadu wynoszą 75 mm (lipiec), najmniejsze 30 mm (luty)[72]; średnio notuje się 158 dni z opadem w roku (z maksimum w zimie).Burze występują średnio 25 razy w roku,pokrywa śnieżna zalega średnio przez 35 dni w roku.
Warunkiklimatyczne Wrocławia wykazują cechy typowe dla dużychaglomeracji miejsko-przemysłowych. Jednym z obserwowanych efektów jest podwyższenie temperatury powietrza, określane jako „miejska wyspa ciepła”, co najwyraźniej zaznacza się podczas pogodnych nocy letnich, dając dodatkowo ponad 5 °C.
Położenie Wrocławia na przedpoluSudetów pociąga za sobą występowanie zjawiskfenopochodnych. Występują one średnio 18 dni w roku. Zjawiska te są zauważalne zwłaszcza zimą, kiedy to przy silnym, suchym wietrze dochodzi do gwałtownego wzrostu temperatury powietrza. Miało to miejsce np. 21 lutego 1990, gdy temperatura we Wrocławiu wzrosła do +20,1 °C.
Najwyższe temperatury zanotowane we Wrocławiu[73]:
Osiedle domków jednorodzinnych przy ulicy Kamienieckiej
Oprócz tego w mieście zachowało się ponad osiem tysięcy zabytkowych kamienic reprezentujących style historyczne pochodzących z XIX i początków XX wieku, które władze samorządowe starają się w ramach specjalnych programów rewitalizacyjnych sukcesywnie poddawać renowacjom. Jest to największe tego typu skupisko zabytkowego budownictwa w Polsce oraz jedno z największych w Europie[potrzebny przypis]. Kamienice te prezentują style począwszy odbaroku poprzezklasycyzm,historyzm,secesję aż pomodernizm. Wiele kamienic prezentuje wysokie walory architektoniczno-estetyczne. W niektórych przypadkach są to zachowane całe ciągi ulic architektury historyzującej jak chociażbyulica Miernicza orazplac Stanisława Staszica na osiedluNadodrze. Na wrocławskimTarnogaju zachowało sięosiedle mieszkaniowe domków jednorodzinnych przy ul. Kamienieckiej, która bywa nazywana wrocławską „Złotą Uliczką”.
W budynku Banku Zachodniego na roguRynku i placu Solnego działa jedyny we Wrocławiupaternoster, czyli winda bez drzwi, która jeździ ze stałą prędkością, nie zatrzymując się na poszczególnych piętrach.
Wrocław jest jednym z największych rynków biurowych w Polsce. W mieście znajduje się blisko 200biurowców klasy A, B oraz C, z których najbardziej znane toSky Tower oraz kompleks Business Garden przy ulicy Legnickiej. Dodatkowo, obecnie w budowie są kolejne budynki o łącznej powierzchni około 150 tysięcy metrów kwadratowych[77].
Jako jedno z nielicznych miast w Europie ma zachowaną i stale wypełnioną wodąfosę miejską.
Wrocławski ratusz jest jednym z najstarszych ratuszy w Polsce. Na wysokiej wieży mieści się najstarszy w Polsce dzwon zegarowy i najstarszy, z 1368, zegar wieżowy. W piwnicach budynku znajduje się najstarsza (z XIV wieku) restauracja w Europie –Piwnica Świdnicka.
Narodowe Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego (NFM) we Wrocławiu, otwarte w 2015 roku przy placu Wolności 1, jest jednym z największych obiektów koncertowych w Europie Środkowej[78].
Ostrów Tumski (dawniej osobna wyspa) – najstarsza, zabytkowa część Wrocławia zasiedlona co najmniej od IX wieku, swój rozwój zawdzięcza dogodnemu położeniu, gdyż był to najwygodniejszy punkt przekraczaniaOdry.
Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego – powołany w 1811 na terenie Ostrowa Tumskiego. Obszarem obejmuje 7,4 ha (i 0,33 ha pod szkłem), znajduje się w nim około 7,5 tysiąca gatunków roślin.
Park Szczytnicki zOgrodem Japońskim – zajmuje powierzchnię około 100 ha co sprawia, że jest jednym z największych parków Wrocławia. Park ma charakter krajobrazowy i duże walory kompozycyjne oraz dendrologiczne (około 400 gatunków drzew i krzewów).
Stary Cmentarz Żydowski – zabytkowy cmentarz stanowiący obecnie Muzeum Sztuki Cmentarnej, które jest oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia. Jego łączna powierzchnia wynosi 4,6 ha.
Kępa Mieszczańska – we Wrocławiu, w zachodniej (dolnej) części miejskiego odcinka Odry;
Wyspa Piasek znajduje się w obrębie historycznego starego miasta. Znajduje się tukościół Najświętszej Marii Panny. Już we wczesnym średniowieczu przebiegał przez wyspę główny trakt w kierunku północ-południe;
Wyspa Słodowa – niewielka wysepka w obrębie wrocławskiego Starego Miasta;
PrzedII wojną światową w mieście istniały – licząc według obowiązujących wówczas niemieckich kryteriów definiujących budowle drogowe – 303mosty. Obecnie wszystkie przedwojenne mosty, które uległy zniszczeniu podczas oblężenia w 1945 zostały odbudowane, powstało też kilkanaście całkiem nowych[b]. Pomimo tego według kryteriów używanych współcześnie, uznaje się, że jest ich tylko od 117 (w tym 27 kładek) do 229, przy czym powierzchnia miasta od 1945 wzrosła ze 175,1 km² do 292,8 km². Według jeszcze innych kryteriów wszystkich mostów jest około 400[80]. Największe i najważniejsze z mostów przerzucone są nad głównym i pobocznymi nurtamirzeki Odry (Stara Odra,Odra Północna i Południowa) i kanałów:Powodziowego,Żeglugowego, Bocznego, Miejskiego,Granicznego,Odpływowego i kilku pozostałych.
Przez obszar Wrocławia przepływa też kilkanaście innych, mniejszych rzek i strumieni, z których główne to cztery dopływy Odry:Ślęza,Oława (rozdzielająca się tu na dwa nurty – Oławę Górną i Dolną),Bystrzyca,Widawa, a z pomniejszych –Dobra,Zielona,Ługowina,Kasina,Oporówka,Łękawica,Piskorna, Młynówka,Trzciana, Czarna Woda,Rogożówka,Olszówka Krzycka,Grabiszynka,Brochówka i inne. Rzeki te i strumienie oraz przekopane sztuczne kanały tworzą liczne naturalne i kilka sztucznych wysp (zależnie od poziomu wody w rzece oraz od kryterium wielkości można się ich doliczyć do około 25), niektóre rzeki (prócz Odry – np. Widawa) mają swoje „stare” nurty płynące nieco inną trasą niż nurty główne; w wielu miejscach przedzielone są śluzami – niektóre ze śluz pełnią też rolę mostów lub kładek. Ponadto nad stale wypełnioną wodą wrocławskąfosą miejską również przerzucone są ciągi komunikacyjne – piesze i kołowe. To wszystko sprawia, że Wrocław bywa nazywanyWenecją Północy.
Ostatnią, wcale nie najmniej ważną kategorią mostów i kładek wrocławskich są kładki piesze i wiadukty drogowe ponad jezdniami ulic bądź torami kolejowymi.
Pomnik Pamięci Zwierząt Rzeźnych, ustawiony w zaułku Stare Jatki (przed wojnąGroße Fleischbänke – „Wielkie Ławy Mięsne”), historycznym miejscu sprzedaży mięsa z pobliskich nadodrzańskich ubojni (obecnie znajdują się tam galerie artystyczne)
Papieża Jana XXIII na ul. św. Marcina – napis „PACEM IN TERRIS” (łac. pokój na świecie), odsłonięty 5 V 1968
W bloku śródrynkowym znajdują sięrenesansowe domy między którymi przebiegają trzy wąskie uliczki. Należą do nichSukiennice, domy przy przejściu Garncarskim oraz przejściu Żelaźniczym.
Wrocław posiada trzeci poWarszawie iKrakowie pod względem wielkości dochodów (5,33 mld zł wg projektu na 2020[82], 5,4 mld zł wg projektu na 2021 i wydatków 5,65 mld zł w 2020[82] i 5,9 mld na 2021) budżet w Polsce. Dochody w przeliczeniu na jednego mieszkańca (6025 zł) ustępują jedynie Warszawie[83]. W 2017 wartość PKB wytworzonego we Wrocławiu wyniosła 55,5 mld zł, co stanowiło 2,8% PKB Polski[84].
We Wrocławiu mieszka 401 milionerów, czyli osób, których roczne dochody przekraczają 1 mlnzłotych (stan za rok 2014)[85]. Na koniec czerwca 2022wskaźnik bezrobocia rejestrowanego we Wrocławiu wynosił 1,6%[86].
W 1832 roku powstała we Wrocławiu fabryka Maschinenbauanstalt Breslau (Zakład Budowy Maszyn), zajmująca się m.in. produkcją taboru szynowego, przemianowana później naLinke-Hofmann Werke. Po wojnie budynki zostały upaństwowione jako Państwowa Fabryka Wagonów – „PaFaWag”, będąc jednym z głównych polskich producentów taboru kolejowego. Ponadto, do II wojny światowej wKuźnikach znajdowała się fabryka taboru wąskotorowego Smoschewer, później Budich[88].
W 1952 roku wZakrzowie uruchomiono Zakłady Metalowe „Zakrzów”, zajmujące się produkcją motorowerów i chłodziarek, przekształcone następnie wZakłady Metalowe Polar, produkującej sprzęt AGD i będące głównym polskim producentempralek i chłodziarek, obecnie wchodzące w składWhirlpool Corporation.
Od 1918 roku na terenie miasta znajduje się huta metali nieżelaznych działająca na przestrzeni lat pod różnymi nazwami. Od 1961 roku nosi nazwę «Hutmen»[89]. Innym przedsiębiorstwem działającym w branży metalowej jest powstały w 1946 roku «Centrozłom» – zajmujący się przerobem złomu[90].
Sąsiadujący zHutmenemFAT-Haco produkuje automaty tokarskie oraz zajmuje się obróbką elementów stalowych[91]. W zakładach Wabco są wytwarzane hamulce do samochodów[92], natomiast w zakładachBumar-Fadroma koparki. Drugim producentem koparek w mieście jest zakład Volvo, który ponadto produkuje autobusy pod tą samą marką[93].
Powstała w dobie komunizmu Pollena Wrocław obecnie jako E&S Industry S.A. produkuje proszki do prania pod marką E[94].
We Wrocławiu znajdują się zakłady farmaceutyczne. Jednym z nich jest Hasco-Lek, powstały w 1984 i produkujący leki, wyroby medyczne, suplementy diety i kosmetyki[95][96]. Od ponad 70 lat istnieje tutaj Farmaceutyczna Spółdzielnia Pracy Gallena produkująca leki, suplementy diety i kosmetyki[97][98]. Ponadto we Wrocławiu działa US Pharmacia Leki[99]. Przemysł zielarski skupia się głównie wokół powstałego w 1952 roku przedsiębiorstwa Herbapol Wrocław SA[100].
We Wrocławiu istniał zakład produkujący elementy hydrauliki siłowej, w tym lotniczej, PZL-Hydral, który w 2011 został zlikwidowany[101]. W 2014 na terenie kompleksu produkcyjnego powstałego w miejscu Hydralu amerykański koncern UTC Aerospace Systems (obecnie, po zmianie nazwy, Collins Aerospace) otworzył ośrodek badawczo-rozwojowy[102].
Obecnie przemysł koncentruje się na obszarze przy Wrocławiu w tzw. aglomeracji wrocławskiej. Do największych ośrodków należą strefa w Biskupicach Podgórnych[103] gdzie swoje zakłady mają koreańskie LG Electronics i Heesung Electronics należące doLG Group oraz strefa w Nowej Wsi Wrocławskiej[104]. Zakłady te współpracują z centrami badawczo-usługowymi we Wrocławiu; przykładem może być inwestycja amerykańskiego producenta silników do samolotów, który współpracuje zUTC[105].
We Wrocławiu znajduje się wielecentrów usług. Największymi z nich są Globalne Centrum BiznesoweHewlett-Packard zajmujące się usługami finansowymi[106], Centrum Świadczenia Usług Księgowych i Informatycznych założone przezVolvo[107] i Centrum InnowacjiGoogle[108][109].
Wrocław ma także rozwinięte usługi bankowe. Od 1988 we Wrocławiu swoją siedzibę miałBank Zachodni S.A. W wyniku działań ówczesnego prezesaMateusza Morawieckiego doszło do fuzji z WBK, jednakże siedziba i rejestracja banku została przeprowadzona we Wrocławiu. Powstał tutaj Aigo Bank, który został przejęty przezSantander Bank. Nowy bank zachował pierwotną siedzibę banku.Santander ostatecznie wcielił do siebieBZWBK. Bank posiada 3 siedziby: we Wrocławiu,Poznaniu i wWarszawie, jednak rejestracja banku jest we Wrocławiu. Natomiast centrum obsługi w Poznaniu[110]. W 1992 roku we Wrocławiu zarejestrował sięLukas Bank, który w 2001 zmienił nazwę naCredite Agricole[111]. W 2003Mariusz Łukasiewicz założył we WrocławiuEurobank. Nowy właściciel –Societe General zaakceptował siedzibę banku. Dodatkowo we Wrocławiu siedzibę maCredit Suisse Wrocław (który uważa się za największego pracodawcę w mieście)[112]. W 1991Leszek Czarnecki założyłEuropejski Fundusz Leasingowy, który w 2001 roku sprzedał francuskiemuCredite Agricole[113].
Na terenie dawnych zakładówPafawag powstał w 2002 roku Wrocławski Park Przemysłowy. Jak jest to podane na stronie internetowej parku: „sygnatariuszami umowy byli: Miasto Wrocław,DOZAMEL Sp. z o.o., Archimedes S.A. oraz Wrocławski Park Technologiczny S.A. Później (7 grudnia 2007) do tego grona tego dołączyłyBombardier Transportation Polska Sp. z o.o. i Wojdyła Inwestycje Sp. z o.o.DOZAMEL na mocy tej umowy został podmiotem zarządzającym infrastrukturą Parku”[119]. Park ten ma na celu utrzymanie obszaru poprzemysłowego, rewitalizację obiektów oraz wynajmowanie powierzchni biurowych i magazynowych. Działa tutaj wiele szkół oraz firm z różnych branż głównie usługowych[120].
9 lipca 2015 Rada Miejska Wrocławia poparła wniosek Wrocławskiego Centrum BadańEIT+ i Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej o włączenie w granice Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej nieruchomości położonych na terenie gminy Wrocław, w rejonie ulic Stabłowickiej i Towarowej. Na terenie 15 ha powstanie pierwsza w kraju, specjalna strefa ekonomiczna nowej generacji –SSE 2.0. Zgodnie z planami Ministerstwa Gospodarki SSE 2.0 mają służyć działalności badawczo-rozwojowej, koncentrować i stymulować działalność innowacyjną[123].
W graniczących z WrocławiemBielanach Wrocławskich znajduje się największe centrum handlowo-rozrywkowe w Polsce –Aleja Bielany. W 1999 francuskagrupa Cassino wybudowała na terenie targowiska przy ulicy KrzywoustegoC.H. Korona, które posiadało centrum rozrywki Atomic. Obecne pełni tylko funkcję centrum handlowego i jest własnością francuskiej grupySchiever[124]. Najstarszą galerią handlową w północnej części miasta jest jednak powstałe w 1993 r. C.H. Marino, które w 2008 roku zostało przejęte przez spółkę Rafael Investment Sp. z o.o.[125] Na terenie zlikwidowanej rzeźni przy ulicy Legnickiej powstało największe centrum handlowo-rozrywkowo-rekreacyjne na Dolnym Śląsku – C.H. Magnolia Park zarządzana przez Multi Poland Corporation[126]. W 1999 roku powstało C.H. Borek[127]. We Wrocławiu działa też Factory Fashion Outlet[128], w latach 2000 CH Korona zostało powiększone o CH Młyn mieszczące się w dawnym młynie Sułkowice. Obok Factory powstało CH Futura. Ponadto we Wrocławiu działa założone przez spółkę Praktiker i Sconto C.H. Familly Point. Działa tutaj takżeGaleria Dominikańska,Pasaż Grunwaldzki, powstały w 1930 roku a wyremontowany w 2009 roku dom handlowyRenoma[129], działający od 1904 roku pod różnymi nazwamiDom Handlowy Feniks[130], dom handlowy Podwale[131], Łada[132], Astra, która w latach 2000 przejęła TGG[133]iSolpol. W 2007 rokuLeszek Czarnecki otworzył Centrum Handlowe Arkady Wrocławskie[134]. Najnowszym Centrum Handlowym jest powstała na terenie dawnego dworca autobusowegoWroclavia[135]. Działają tutaj także mniejsze centra handlowe jak np.Tesco przy ul Długiej będącym dawnym marketem Hit[136],E.Leclerc, powstała w 2006 r. Hala Targowa Tęcza[137], założone w 2005 Ferio Gaj[138], powstała w 2014 Galeria Galaktyka[139], Tarasy Grabiszyńskie powstałe w wyniku umowy S.M. Metalowiec ze spółką Womak Omega W 2015 roku[140], czy Pasaż Zielińskiego[141].
Założona w 1996 roku P.H.U. Hala Strzegomska[142], C.H GAJ[143], C.H Arena[144] i wiele innych małych centrów handlowych zakładanych przez dyskonty handlowe lub powstałych w wyniku przekształceń targowisk.
W Bielanach Wrocławskich 28 października 2014 roku swoje dwa magazyny logistyczne uruchomiłAmazon.com[145]. We Wrocławiu znajdują się mniejsze centra logistyczne są nimi: regionalne centra firm kurierskich[146], jeden z pięciu magazynówPoczty Polskiej[147] czy Prologis Park[148].
Firma Bosch-Siemens-Hausgeräte GmbH (BSH) posiada we Wrocławiu dwie hale produkcyjne zajmujące się wytwarzaniem lodówek i piekarników[149] oraz jedną halę produkcyjną w pobliskim Mirkowie[150].
Struktura sieci drogowej Wrocławia jest silnie zorientowana na centrum miasta, mając kształt promienisty. Do końca XX wieku wszystkie mosty drogowe na głównej odnodzeOdry skupiały się na jej odcinku długości około 2,5 km.
W latach 1977–1991 wybudowano w centrum miastaTrasę W-Z.Od lat 80 XX wieku, etapami budowana jestobwodnica śródmiejska.W latach 2008–2011 wybudowana zostałaAutostradowa Obwodnica Wrocławia (AOW), a od czerwca 2009 etapami budowana jestWschodnia Obwodnica Wrocławia (WOW).Etapami budowana jest Zachodnia Obwodnica Wrocławia (ZOW) zwana także obwodnicą aglomeracyjną.2 października 2015 rozpoczęła się budowa południowej obwodnicyLeśnicy, którą otwarto 19 października 2018.W planie jest budowaobwodnicy staromiejskiej.
Wrocław jest jednym z większych w Polsce węzłów kolejowych. Ma połączenia z większością miast w kraju, w tym szybkie połączenia składamiPendolino z Jelenią Górą, Wałbrzychem, Brzegiem, Opolem, Lublińcem, Częstochową i Warszawą. Najważniejszym dworcem osobowym jestWrocław Główny. NatomiastWrocław Brochów to druga pod względem wielkości stacja towarowa w Polsce, takżeWrocław Gądów jest dużą stacją towarową.
Miejski transport zbiorowy we Wrocławiu korzysta z 23 stałych liniitramwajowych. Rozległa sieć tramwajowa jest jedną z większych w kraju, obsługiwana jest przezMPK Wrocław.
Transport autobusowy w mieście również zapewnia głównie MPK Wrocław (58 linii dziennych i 13 nocnych), natomiast między Wrocławiem a sąsiednimi gminamiPolbus-PKS,DLA,Sevibus,Trako,Marco Polo i kilku mniejszych prywatnych przewoźników.
PrzedI wojną światową w mieście istniała liniatrolejbusowa. W latach 30. XX wieku i w czasie II wojny światowej Niemcy planowali zbudowaćmetro we Wrocławiu. W latach 2012–2013 Biuro Rozwoju Wrocławia przygotowało wstępne projekty budowy metra[153].
Na osiedluHuby znajdują się dwa dworce autobusowe. Jeden w podziemiachcentrum handlowegoWroclavia, drugi naulicy Dawida. Dworzec podziemny obsługuje ruch krajowy i międzynarodowy (m.in. Polbus-PKS,FlixBus, Sindbad,Student Agency), natomiast dworzec przy ulicy Dawida połączenia aglomeracyjne w powiecie wrocławskim i województwie dolnośląskim.
Wrocław posiada dwa obiekty na liściePomników Historii – najcenniejszego wyróżnienia przyznawanego w kraju obiektom uznanym za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi:Zespół historycznego centrum iHala Stulecia.
Licznie odwiedzany jestwrocławski Ogród Zoologiczny zAfrykarium, który jest najstarszym zoo w Polsce i posiada największą w Polsce i trzecią na świecie liczbę gatunków zwierząt.
W mieście znajduje się duża ilościklubów muzycznych,dyskotek,pubów orazmulti-tapów. Największa ich liczba znajduje się wRynku i okolicach. Każdego roku w drugi weekend czerwca odbywa się największy w Polsce i jeden z największych w Europie festiwal piwny –Festiwal Dobrego Piwa.
Tutaj ma swoją siedzibęOśrodek „Pamięć i Przyszłość”, który jest instytucją kultury prowadzoną przez Miasto Wrocław i ma na celu dokumentowanie i upowszechnianie wiedzy o powojennej historii Wrocławia i Dolnego Śląska oraz ziemiach zachodnich.
21 czerwca 2011 Wrocław został wybrany naEuropejską Stolicę Kultury roku 2016[165]. W aplikacji do ESK 2016 tak opisano to, co najbardziej wyróżniało kandydaturę Wrocławia od kandydatur innych miast Polski:
„Wrocław jako współczesna europejska metropolia zaczął się od powstania„Solidarności”. Amerykański historyk niemieckiego pochodzenia,Fritz Stern ujął: „Teraz, patrząc z oddali, widziałem jak Wrocław lat 80. nabierał nowego znaczenia, stając się prawdziwą twierdzą Solidarności, tego polskiego ruchu społecznego, który doprowadził do samowyzwolenia Europy Wschodniej, a także do zjednoczenia Niemiec”. (…) „Solidarność” zmierzała tu bowiem do wolności trzema nurtami: pierwszy wiązał się ze strukturami „Solidarności” sprzed stanu wojennego; drugi to konspiracyjny ruch „Solidarności Walczącej”, nawiązujący doPolskiego Państwa Podziemnego z II wojny światowej; trzeci zaś to młodzieżowa „Pomarańczowa Alternatywa”, która walkę z komunizmem w prześmiewczy, lecz skuteczny sposób powierzyła krasnoludkom.”[166]
24 czerwca 2014, podczas zjazduUNESCO w Paryżu, Wrocław został wybranyŚwiatową Stolicą Książki na rok 2016. To co przyczyniło się do zwycięstwa, to przede wszystkim program miasta z zakresu promocji czytelnictwa na poziomie lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym. Przewodnicząca komisjiŚwiatowej Stolicy Książki,Irina Bokova, w przemówieniu pogratulowała Wrocławiowi zwycięstwa jako pierwszemu polskiemu miastu, które otrzymało ten tytuł[167].
4 września 2015 roku we Wrocławiu zostało oficjalnie otwarteNarodowe Forum Muzyki. Jest jednym z największych obiektów koncertowych w Europie Środkowej. Znajdują się w nim cztery sale koncertowe – Sala Główna oraz trzy sale kameralne[169].
Do atrakcji kulturalnych należy też zaliczyćPanoramę Racławicką – rotundę, będącą oddziałemMuzeum Narodowego, w której mieści się panoramiczne malowidło o wymiarach: 120x15 metrów przedstawiające bitwę pod Racławicami z 4 kwietnia 1794.
19 kwietnia 2009Muzeum Miejskie otworzyło kolejny oddział mieszczący się w odrestaurowanympałacu królewskim (zamku królów pruskich) w centrum miasta. Część budynku zajmują drobiazgowo odrestaurowane komnaty królewskie. Dwa skrzydła gmachu zajmuje wystawa „1000 lat Wrocławia”. Na wystawie prezentowanych jest prawie trzy tysiące eksponatów, wiele z nich pochodzi ze zbiorów polskich i niemieckich kolekcjonerów orazBiblioteki Uniwersyteckiej, skarbca katedry św. Jana iMuzeum Archidiecezjalnego.
Dawniej we Wrocławiu działały także kameralne kina takie jak Lwów, Lalka czy Warszawa. Większość małych kin została w ostatnich latach zamknięta. Kino Warszawa mieszczące się przyul. Piłsudskiego 64A przeszło przebudowę i obecnie funkcjonuje jakoDolnośląskie Centrum Filmowe[173]. Ponadto przy ul. Kazimierza Wielkiego 19a-21 działaKino Nowe Horyzonty będące największym multipleksem w Polsce zaliczanym do kin studyjnych[174].
We Wrocławiu znajduje się jeden z najpopularniejszychparków wodnych w Europie[175] –Aquapark Wrocław z basenami krytymi i odkrytymi działającymi cały rok. W 2016 roku Aquapark Wrocław został odwiedzony przez ponad 1,6 mln osób[176].
Basen Kąpielowy Orbita wParku Zachodnim posiada 50-metrowy kryty basen i dwa baseny odkryte.
Wrocławskie Centrum Spa przy ulicy Teatralnej z najstarszym krytym basenem w mieście otwartym w roku 1897. W sumie w kompleksie znajdują się trzy kryte baseny;
Basen w szkole przy ulicy Zemskiej;
Basen w szkole sportowej przy ulicy Trwałej;
Basen w szkole przy ulicy Wieczystej;
Pływalnia Uniwersytetu Ekonomicznego przy ul. Kamiennej;
Pływalnia Uniwersytetu Przyrodniczego przy ulicy Chełmońskiego;
W roku 1959 wydana została książka „So kämpfte Breslau” napisana przezHansa von Ahlfena iHermanna Niehoffa, ostatnich dowódców Festung Breslau. Polskie wydanie ukazało się dopiero w roku 2008 pod tytułem „Festung Breslau w ogniu”.
W 1963 wydano książkę „Upadek Festung Breslau”Karola Joncy iAlfreda Koniecznego, a w 1966 opracowany przez nich pamiętnik księdzaPaula Peikerta „Kronika dni oblężenia Wrocławia” („Festung Breslau in den Berichten eines Pfarrers. 22 Januar bis 6 Mai 1945”). W 1970 roku ukazała się książka Bolesława Dolaty „Wyzwolenie Dolnego Śląska w 1945 roku”, w roku 1975 „Bitwa o Wrocław”Ryszarda Majewskiego i Teresy Sozańskiej. W 1982 wydano „Dolny Śląsk 1945 – Wyzwolenie”, a w 1985 „Wrocław – godzina zero” obie autorstwa Ryszarda Majewskiego. W roku 2003 ukazała się książka „Obce Miasto. Wrocław 1945” autorstwaGregora Thuma. W 2011 wydana została „Hitler’s Final Fortress – Breslau 1945”, którą napisał Richard Hargreaves. W roku 2013 ukazały się: zredagowana przez Tomasza Głowińskiego „Festung Breslau 1945 – Nieznany Obraz”, zawierająca zbiór 13 referatów wygłoszonych na konferencji naukowej, która odbyła się w maju 2011 roku na Uniwersytecie Wrocławskim oraz „Moje przeżycia w Festung Breslau – Z zapisków kapłana” autorstwa Waltera Lassmanna, proboszcza parafii św. Józefa przy dzisiejszejul. Krakowskiej, który był jednym z 35 księży katolickich, którzy dostali pozwolenie na pozostanie w oblężonej twierdzy.
Wrocławski filolog i pisarz,Marek Krajewski, poświęcił cykl książek kryminalnych detektywowiEberhardowi Mockowi oraz miastu Breslau. Została też wydana książka Michała Karczmarka „Wrocław Eberharda Mocka – Przewodnik na podstawie książek Marka Krajewskiego”. We Wrocławiu będzie można zwiedzać stworzone w jednej z przedwojennych kamienic wŚródmieściu mieszkanie Eberharda Mocka (według książek jego mieszkanie w latach 30 znajdowało się przy Zwingerplazt 1 [obecnyplac Teatralny] w kamienicy Sachsów).
W 2002 roku wydawnictwo ATUT opublikowało pierwszy tom poetyckiego pamiętnika lirycznego pt. „Wratislavia cum figuris”, autorstwaGabriela Leonarda Kamińskiego (księgarza, wydawcy, pisarza związanego z miastem od 1957 roku). Tom zawiera 44 wiersze, które opowiadają o wrocławskich ulicach, spotkaniach ze znanymi ludźmi. Książce towarzyszą stylowe czarno-białe zdjęcia Witolda Zielińskiego. W 2013 roku ukazał się tom II.
W lutym 2013 roku nakłademWydawnictwa Literackiego wydana została książka Błażeja Przygodzkiego pt. „Z chirurgiczną precyzją”, której akcja dzieje się we Wrocławiu.Akcja kilku utworówWojciecha Żukrowskiego toczy się we Wrocławiu, podobnie utworyAndrzeja Ziemiańskiego często opisują miasto. Także akcja powieściNiskie ŁąkiPiotra Siemiona dzieje się we Wrocławiu.
Najobszerniej dzieje Wrocławia zostały opisane w książceMikrokosmos: portret miasta środkowoeuropejskiego autorstwaNormana Daviesa iRogera Moorhouse’a.
W roku 2011 ukazał się 1104-stronnicowy Leksykon architektury Wrocławia, a w roku 2013 – 960-stronnicowy Leksykon zieleni Wrocławia. W marcu 2015 Wrocław złoży wniosek o nadanie tytułu „Miasto LiteraturyUNESCO”.
We 2020 r. filię we Wrocławiu otworzył brytyjskiCoventry University[184]. W 2022 roku ta sama uczelnia otworzyła również centrum badawcze Coventry University Research Institute Europe[185].
Świadkowie Jehowy zgromadzeni są w 27zborach. Korzystają oni z kompleksu czterechSal Królestwa przy ul. Reymonta oraz dwóch obiektów na terenie miasta (przy ul. Ołtaszyńskiej i ul. Czernickiej) i dwóch poza miastem. Zebrania odbywają się w języku polskim, polskim migowym, angielskim, arabskim, bułgarskim, chińskim, hiszpańskim, rosyjskim i ukraińskim[193]. Są oni drugą co do wielkości grupą wyznaniową we Wrocławiu (ponad 3500głosicieli).
Na życie religijnedolnośląskiej stolicy wpływ ma także dziewiętnastowieczna emigracjaPolaków doAmeryki. Utworzyli oni w nowej ojczyźnie własnyKościół Polskokatolicki, który z kolei w okresie międzywojennym trafił do Polski. We Wrocławiu istnieje również inna wspólnota tradycji starokatolickiej o nazwie Reformowany Kościół Katolicki w Polsce, która jest częściąEkumenicznej Wspólnoty Katolickiej.
Wrocławscy buddyści skupieni są głównie we wspólnotach Świątyni Buddyjskiej Horakuji (RinzaiZen iSōtō Zen), Ośrodka Misyjnego Druk Jesze Dordże (Drukpa Kagyu), Ośrodka Misyjnego (Sōtō Zen),Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu. Stworzony został również Projekt Dharma mający na celu zebranie w jednym miejscu informacji o buddyjskich grupach i ośrodkach.
Wrocław trzy razy był gospodarzem dorocznego Europejskiego Spotkania Młodych organizowanego przezWspólnotę Taize. Pierwsze takie spotkanie odbyło się w 1989, drugie w 1995[194], a trzecie w 2019[195]. W dniach od 25.05 do 1.06.1997 r. wHali Stulecia odbył się 46. Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny z udziałem papieżaJana Pawła II[196].
Brak kadencji od 2018 roku.. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
Dolnośląskie Centrum Medyczne „Dolmed” – budynek z 1977 rokuNowo wybudowany Szpital Wojewódzki
We Wrocławiu znajduje sięcentrum powiadamiania ratunkowego, które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane donumerów alarmowych112,997,998,999 i986[205]. Na terenie miasta znajduje się dziewięć Jednostek Ratowniczo – Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej, dziesięć komisariatów policji oraz trzy oddziały straży miejskiej (tylko jeden z nich – interwencyjny – pracujący całodobowo).
Wrocław posiada kilkanaście[ile?]szpitali oraz znaczną liczbę[ile?] świadczeniodawcówpodstawowej opieki zdrowotnej orazporadni specjalistycznych.Dzięki współpracy z tutejsząAkademią Medyczną 12 lutego 1958 dokonano tu pierwszej w Polsce operacji na otwartymsercu, a 31 marca 1966 pierwszą operację przeszczepienianerki od żywego dawcy. Były to wówczas osiągnięcia o znaczeniu europejskim. III Klinika Chirurgii, kierowana przez prof. Z. Jeziorę, w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wyspecjalizowała się w operacjach wytwórczych przełyku, uzyskując czołowe miejsce w kraju.
W latach 2003–2022 miasto posiadało również umowę partnerską zGrodnem naBiałorusi. Umowa ta została zerwana przez stronę polską 2 marca 2022 ze względu na wsparcie, jakiego Białoruś udzielałaRosji podczasinwazji na Ukrainę[224].
W rankingu opublikowanym przezGlobalization and World Cities Research Network, Wrocław został sklasyfikowany w IX kategorii (Gamma)miast o znaczeniu globalnym[225]. Jest to drugi najlepszy wynik w Polsce (za Warszawą).
Wrocław został sklasyfikowany w pierwszej setce miast świata w rankingu firmy doradczej Mercer „Najlepsze miasta do życia” w 2015[226], 2016[227], 2017[228] i 2019[229], a także w pierwszej setce najbardziej inteligentnych miast na świecie (smart city) w raporcie IESE Cities in Motion Index w 2017[230] i 2019[231]. W roku 2016 byłEuropejską Stolicą Kultury, od roku 2019 jestMiastem LiteraturyUNESCO, w lutym 2021 został sklasyfikowany na 1 miejscu należącego doFinancial Times – fDi Magazine raporcie „Globalne Miasta Przyszłości 2021/2022” w kategorii średnich i małych miast świata[232].
Philipp Lenard (1905) – fizyk, nagrodę otrzymał dzięki swej pracy nad promieniowaniem katodowym.
Eduard Buchner (1907) – niemiecki profesor chemii. Prowadził badania z dziedziny związków cyklicznych (odkrycie pirazolu), nad alkoholową fermentacją drożdżową i procesami fermentacyjnymi.
Paul Ehrlich (1908) – chemik i bakteriolog, wynalazłsalwarsan – lekarstwo przeciwkokile stosowane przed wynalezieniem antybiotyków.
Gerhart Hauptmann (1912) – dramaturg i powieściopisarz, był przedstawicielem nurtu naturalistycznego w teatrze.
Fritz Haber (1918) – chemik niemiecki pochodzenia żydowskiego, nagrodę otrzymał za opracowanie metody syntezy amoniaku, umożliwiającej produkcję nawozów sztucznych.
Friedrich Bergius (1931) – prace badawcze nad wysokociśnieniowym uwodornianiem węgla do węglowodorów ciekłych –benzyna syntetyczna (metoda Bergiusa), scukrzaniem drewna (hydroliza celulozy).
Otto Stern (1943) – fizyk, nagrodę otrzymał za swój wkład w rozwój metody wiązki molekularnej i odkrycia momentu magnetycznego protonu.
Max Born (1954) – sformułował standardową obecnie interpretację kwadratu funkcji falowej (ψ*ψ) w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki.
Civitate Wratislaviensi Donatus[235] – Honorowy Obywatel Wrocławia – nadawany jest od 1993 roku. Pierwszym wyróżniony we współczesnym Wrocławiu został prof. Alfred Jahn, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, geograf i polarnik. Jeśli chodzi o poprzednie wyróżnienia to w 1990 roku Rada Miejska Wrocławia przyjęła uchwałę w sprawie wykazu aktów prawa miejscowego podjętych przed 1990 rokiem i nadal obowiązujących. W tym wykazie nie ma uchwał dotyczących nadawania honorowego obywatelstwa Wrocławia przed rokiem 1945.
↑abSławomir Moździoch „Śląsk między Gnieznem i Pragą”, [w:] „Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy”, wyd. TAiWPN Universitas, Kraków, rok 2000, s. 187,ISBN 83-7052-710-8.
↑Stanisław Rospond „Zabytki języka polskiego na Śląsku”, Wrocław-Katowice, 1948.
↑abKlaus Klöppel:Breslau, Niederschlesien und seine tausendjährige Hauptstadt, 3. Auflage 2010, S. 23.
↑H. Tiefenbach:Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, Band 3, 2. Auflage, S. 442.
↑abPaul Hefftner:Städtische evangelische Realschule I, Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadtkreise Breslau, 1909, S. 9 ff.
↑Dzieje Wielkopolski w wypisach, PZWS, Warszawa 1963, s. 41–43.
↑Tadeusz Lewicki,Polska i kraje sąsiednie w świetle „Księgi Rogera” geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi’ego, cz.I, Polska Akademia Nauk. Komitet Orientalistyczny, PWN, Kraków 1945.
↑Stanisław Rospond, „Dawny Wrocław i jego okolica w świetle nazewnictwa”, Sobótka, 197O.
↑Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑Johann JacobJ.J.HofmannJohann JacobJ.J.,Lexicon Universale, [w:] Universität Mannheim [online] [dostęp 2010-12-15].
↑K. Jaworski, P. Rzeźnik,Wrocławski Ostrów Tumski we wczesnym średniowieczu, [w:] Civitates principales, Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej (Katalog wystawy), Gniezno 1998, s. 88–94.
↑Dariusz Andrzej Sikorski,Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne dla dziejów Kościoła w Polsce), Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2012,ISBN 978-83-7654-224-9, s. 114[1].
↑Civitates Principales: wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej: katalog wystawy, red. Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak. Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, 1998.ISBN 83-906800-2-5.
↑„Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Narod. Ossolińskich, Wrocław,ISBN 978-3-939991-64-9, s. 71.
↑W oryginale „Boleslaus vero, in Wratislaw, et in Cracovia, et in Sandomir, sedes regni principales obtinuat.”, „Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Narod. Ossolińskich, Wrocław,ISBN 978-3-939991-64-9, s. 72.
↑C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski,Historia Wrocławia, t. 1,Od pradziejów do końca czasów habsburskich, Wrocław 2001, s. 39.
↑Gerard Labuda: Mieszko II król Polski (1025–1034). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 78–83.ISBN 978-83-7177-502-4.
↑Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 3.
↑Jan Długosz: Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. T. Ks. VII. Warszawa: 1961–1985, s. 18–20, 24.
↑N. Davies, R. Moorhouse: Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego – Wrocław. A. Pawelec (przekład). Kraków: Wydawnictwo Znak – Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Fundacja, 2003, s. 91–92.ISBN 83-240-0172-7.
↑Por.T. Szostek: Błogosławiony Czesław, jakiego przedstawiają źródła. W: Praca zbiorowa: Tutelaris Silesiae. Błogosławiony Czesław we Wrocławiu. Wrocław: Via Nova, 2006, s. 69.ISBN 83-60544-50-6.
↑Dokument lokacyjny wystawili książęta Henryk i Władysław (Bukowski, ZlatRatusz wrocławski, s. 31).
↑„Gedko oder Gotke Stillevogt war der Sohn des ersten Breslauer Schultheißen Godinus Stillevogt, der Breslau zu deutschen Recht ansetzte.”, [w:] Schlesien: eine Vierteljahresschrift für Kunst, Wissenschaft und Volkstum 25-26 1980. s. 170.
↑Anna Lipska, Możnowładztwo polskie XIV i pierwszej połowy XV w. a sprawa zjednoczenia Śląska z Polską, w: Szkice z dziejów Śląska pod redakcją Ewy Maleczyńskiej, I, Warszawa, 1955, s. 161.
↑DorotaD.BorowiczDorotaD.,Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II wojny światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 33,ISBN 83-229-2569-7,OCLC69318732.
↑„Srebrna księga Sokolstwa Polskiego na Śląsku”, s. 24 rozdział. „Z dziejów Sokolstwa Polskiego na Śląsku”, nakł. Wydziału Dzielnicy Śląskiej; drukiem „Katolika” Bytom 1920.
↑AbrahamA.KajzerAbrahamA.,Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013,ISBN 978-83-89824-09-7. Brak numerów stron w książce
↑Tadeusz Ładogórski,Złudzenia pruskiej statystyki ludności pierwszej połowy XIX w., Przeszłość demograficzna Polski. Materiały i Studia, 1970, t. III, s. 3–27.
↑Eugeniusz Romer, „Polacy na Kresach Pomorskich i Pojeziernych”, „Prace Geograficzne”, z. 2, red. E. Romer, Lwów 1919.
↑L. Bernhard, „Die Fehlerquellen In der Statistik der Nationalitaten. Die Polen in Oberschlesien. Eine statistische Untersuchung”, red. P. Weber, Verlag von Julius Springer, Berlin 1914.
↑GUS: Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31.12.1991.
↑MagdalenaM.KoziołMagdalenaM.,Wrocław ma 200 tys. mieszkańców więcej. Co zmieniło się podczas pandemii? [online], Wyborcza Wrocław, 10 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-11], Cytat: Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji wzięło pod uwagę średnie zużycie wody w gospodarstwach domowych (36 m sześć na osobę rocznie) i na tej podstawie oszacowało, że w 2020 roku żyło we Wrocławiu ok. 837 tys. osób.(pol.).
↑P4182: Ludność w miejscowościach statystycznych (Narodowy Spis Powszechny 2021),Bank Danych Lokalnych, 19 września 2022 [dostęp 2022-09-20]. Brak numerów stron w książce
↑Aquapark Wrocław: rekordowa frekwencja i zyski [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2021-06-04], Cytat: W 2017 r. odnotowano rekord – 1,7 mln odwiedzających. Wynik ten plasuje Wrocławski Park Wodny w pierwszej trójce najpopularniejszych aquaparków w Europie.
↑Karlheinz Spielmann:Ehrenbürger und Ehrungen in Geschichte und Gegenwart, eine Dokumentation zur deutschen und mitteleuropäischen Geschichte. Band I, Selbstverlag, Dortmund 1967, S. 132.
Till vanT.RahdenTill vanT.,Juden und andere Breslauer: Die Beziehungen zwischen Juden, Protestanten und Katholiken in einer deutschen Großstadt von 1860 bis 1925, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht Getynga, 2000,ISBN 3-525-35732-X,OCLC751340312. Brak numerów stron w książce
Mariusz Urbanek:Dolny Śląsk. Siedem stron świata, Wydawnictwo MAK Wrocław 2003.
Agnieszka Zabłocka-Kos:Zrozumieć miasto: Centrum Wrocławia na drodze ku nowoczesnemu city, 1807–1858. Wrocław: Via Nova, 2006.
Skrypt historyczny Stowarzyszenia Historycznego Legionów Polskich i Legii Polsko-Włoskiej w Nysie, red. Marek Szczerski, Nysa 2010.
M. Bukowski,M. Zlat,Ratusz Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958
_Wroclaw_dwarf_04.JPG)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_Lichen99.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpeg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
![Panorama północno-wschodnia (180°) z 23. piętra nieistniejącego już budynku „Poltegoru” przy ul. Powstańców Śl. 95 (czerwiec 2005[d])](/mt/?noimg=&dark=on&url=http%3a%2f%2fpl.wikipedia.org%2fwiki%2fPlik%3aPanorama_v2.0.1.jpg)
.svg)
