Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresierozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasachRzeczypospolitej Obojga Narodów. Pierwsze województwa powstawały w XIV w. Pierwotnie były to samodzielne zgromadzenia wojskowe na określonych terenach Polski, którymi zarządzali wyznaczani przez władcę wojewodowie (od:wodzić woje).
Status województwa reguluje w Polsce ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 r.[1]
Podział administracyjny Polski (stan od 1 stycznia 2010 do dziś)
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większychregionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu doUnii Europejskiej (zobacz:NUTS). Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe.
Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw[2] lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. wOpolu iKielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. W dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzibwojewodów isejmików województw.
Potoczne określenie „miasto wojewódzkie” odnosi się do miasta, w którym siedzibę mają wojewoda i (lub) marszałek województwa. Wszystkie miasta wojewódzkie mają statusmiasta na prawach powiatu.
2 sierpnia 1919 uchwałą sejm podzielił terytorium byłegoKrólestwa Polskiego na 5 województw, a dlaWarszawy przewidział odrębną jednostkę administracyjną:
15 lipca 1920 roku utworzono nowe województwo powstałe na terenach odłączonych od Niemiec w wyniku plebiscytu ipowstań śląskich tamtejszej polskiej ludności dążącej do włączenia Górnego Śląska w granice Polski oraz z byłych terenów Austro-Węgier (Śląsk Cieszyński):
Podział administracyjny w 1946 r.Podział administracyjny w 1957 r.Podział administracyjny w 1968 r.
Zmiany terytorium Polski poII wojnie światowej wymusiły reorganizację podziału administracyjnego kraju. W 22 sierpnia 1944 na mocyDekretuPolskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji[6] przywrócono przedwojenny podział administracyjny Polski. Ponieważ granice kraju nie były jeszcze ustalone, a jego część znajdowała się nadal pod okupacją, nie można mówić o faktycznej liczbie istniejących wówczas województw.
1 kwietnia 1945 z województwa kieleckiego przeniesiono do województwa krakowskiegopowiat miechowski, 7 kwietnia 1945 powołano województwo gdańskie, w którego skład wszedł obszarWolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów województwa pomorskiego (gdyński, kartuski, morski, starogardzki, kościerski i tczewski). 7 maja 1945 anulowano autonomię województwa śląskiego. 9 sierpnia fragment województwa lwowskiego włączono do województwa lubelskiego, a 18 sierpnia 1945 utworzono województwo rzeszowskie z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego (dębicki, gorlicki, jasielski i mielecki) oraz zmieniono granice województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (powiaty będziński i zawierciański przeniesiono z województwa kieleckiego do śląskiego, olkuski z kieleckiego do krakowskiego oraz łomżyński z warszawskiego do białostockiego). Dodatkowo z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź, które stało się miastem na prawach województwa.
Tereny włączone do Polski początkowo znajdowały się pod radziecką administracją wojskową, a 14 marca 1945, jeszcze przed zajęciem wszystkich tych terenów, utworzono na nich 4 okręgi administracyjne nie posiadające statusu województw: Okręg I (Śląsk Opolski), Okręg II (Dolny Śląsk), Okręg III (Pomorze Zachodnie), Okręg IV (Mazurski)[7]. Dopiero 28 czerwca 1946[8] obszarZiem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału kraju tworząc na nim trzy nowe województwa (olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie) oraz część ziem włączając do województw: białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego.
Od 28 czerwca 1946 Polska dzieliła się na 14 województw oraz 2miasta wydzielone:
W 1950 r. dokonano kilku zmian w podziale administracyjnym. Zmiany te dotyczyły tak zwanychZiem Odzyskanych. Trzy istniejące już województwa podzielono, wydzielając tym samym trzy nowe jednostki terytorialne:województwo koszalińskie (z województwa szczecińskiego),województwo zielonogórskie (z województwa poznańskiego) iwojewództwo opolskie (z województwa śląskiego, które zmieniło nazwę nawojewództwo katowickie (w latach 1953–1956 województwo stalinogrodzkie). Owe zmiany nie ograniczały się jednak tylko do utworzenia nowych województw, skorygowano także granice już istniejących. W 1957 roku wydzielone zostały 3 kolejne miasta:Kraków,Poznań iWrocław.
Podział na województwa i miasta wydzielone w latach 1945–1975
W dniu 29 listopada 1972 r. został przeprowadzony pierwszy etap reformy administracyjnej: zamiast 4459 tzw. gromad wprowadzono podział na gminy; na drugim etapie, wprowadzonym 1 czerwca 1975 r., zlikwidowano poziom powiatowy i wprowadzono podział dwustopniowy: gminy, miasta i dzielnice miast na pierwszym poziomie oraz w miejsce 17 województw i 5 miast wydzielonych wprowadzono podział na 49 województw na poziomie drugim. Ten podział przetrwał do 1998. Niekiedy miasta wojewódzkie liczyły poniżej 50 tys. mieszkańców. Powołano dodatkowe struktury przestrzenne:makrorejony orazrejony.
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177).
.svg)
