Ten artykuł dotyczy umowy. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.Ugoda –umowne rozwiązanie konfliktu stron wprocesie sądowym. W hierarchii ma to samo miejsce, co akt administracyjny. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Wykonalność ugody zostaje potwierdzona przez organ, przed którym zawarto ugodę, na egzemplarzu ugody.
Wprawie polskim ugoda jest regulowana przez art. 917-918Kodeksu cywilnego. Jest umową konsensualną i ustalającą stosunek prawny, choć może go również kształtować. Nie ma wymagań co doformy ugody, o ile nie wynikają one z innych przepisów (w szczególności dotyczących obrotunieruchomościami, w którym generalnie jest wymagana formaaktu notarialnego). Ugoda w zasadzie wywiera skutek obligacyjny, lecz może również wywierać skutek rzeczowy (tzn. może zmieniać stanwłasności lub innychpraw rzeczowych). Przedmiotem ugody może być również roszczenieprzedawnione, nie może nim być natomiast uprawnienie, które nie podlega swobodnej dyspozycji strony (na przykład w ugodzie nie można się skutecznie zrzecprawa do alimentacji – można je jedynie ukształtować). Nie ma przeszkód do zawarcia umowy podwarunkiem albo z zastrzeżeniemterminu.
Ugoda może być dotkniętawadą oświadczenia woli. Skutki takiej sytuacji są takie same, jak w przypadku każdej innej umowy, z wyjątkiem wady polegającej na złożeniu oświadczenia pod wpływembłędu. Uchylenie się od skutków prawnych współtworzącego ugodęoświadczenia woli zawartego pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko w przypadku tzw. fałszywej pewności – gdy łącznie spełnione są trzy przesłanki:
Szczególnym przypadkiem ugody jest ugoda sądowa, czyli ugoda zawarta w tokupostępowania sądowego i obejmująca przedmiot tego postępowania. Ugoda sądowa pozostaje ugodą w rozumieniu prawa materialnego, choć ma swoją specyfikę. Podlega regulacjiKodeksu postępowania cywilnego, w szczególności jego art. 223. Ugoda sądowa może zostać zawarta w każdympostępowaniu cywilnym, o ile pozwala na to charakter rozpoznawanych roszczeń. Istnieje nawet specjalnepostępowanie pojednawcze (art. 184-186 kpc), którego celem jest doprowadzenie stron do zawarcia ugody. Ugodę spisuje się wprotokolerozprawy bądźposiedzenia, po czym podpisują jąstrony bądźpełnomocnicy stron.
Zawarcie ugody przed sądem kończy spór między stronami, w związku z czym wydaniewyroku staje się – w odpowiednim zakresie – zbędne, wobec czego sąd wydajepostanowienie oumorzeniu postępowania (w całości bądź w odpowiednim zakresie). O ile strony nie postanowią inaczej, sąd w tym postanowieniu wzajemnie zniesiekoszty postępowania, w którym zawarto ugodę. Ugoda podlega jednak kontroli sądu – gdy okoliczności sprawy wskazują, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub zzasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, sąd może uznać ugodę za niedopuszczalną i prowadzić postępowanie dalej mimo jej zawarcia (art. 223 § 2 w związku z art. 203 § 4 kpc).
Nieco inne przesłanki uznania ugody za niedopuszczalną obowiązują wpostępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 469 kpc).
Z ugodą sądową zrównana jest w skutkach ugoda zawarta przedgeodetą prowadzącym czynności na gruncie w administracyjnej faziepostępowania o rozgraniczenie nieruchomości (art. 31 ust. 4 zdanie drugiePrawa geodezyjnego i kartograficznego) oraz ugoda zawarta przedsądem polubownym (art. 711 § 2 kpc został uchylony).
Sama ugoda nie jest jeszczetytułem egzekucyjnym, to znaczy nie upoważnia jeszcze do przymusowego wykonania określonych w niej obowiązków w drodzeegzekucji – wymaga to przeprowadzenia (i wygrania) procesu. Od tej zasady istnieje kilka istotnych wyjątków.Postępowanie egzekucyjne można prowadzić na podstawie:
Dokumenty obejmujące powyższe ugody są tytułami egzekucyjnymi i mogą stanowić podstawę egzekucji po nadaniu im przez sądklauzuli wykonalności. Sąd nie nada jednak klauzuli wykonalności ugodzie, w której obowiązki stron nie zostały określone w taki sposób, żebykomornik był w stanie je wykonać: ściśle i jednoznacznie. Taka ugoda, mimo że formalnie poprawna, nie nadaje się bowiem do egzekucji.
Opisana wyżej ugoda to pojęcie z zakresu prawa cywilnego. Instytucję ugody zna takżeprawo administracyjne – art. 114-122Kodeksu postępowania administracyjnego – ale jest ona tam zupełnie inaczej ukształtowana i powyższe zasady się do niej nie stosują. Ponadto instytucje podobne do ugody występują wpostępowaniu karnym.
 | Zobacz hasłougoda w Wikisłowniku |
