| Biskup | |||
 | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data urodzenia | |||
| Data i miejsce śmierci | |||
| Miejsce pochówku | |||
| Biskup płocki | |||
| Okres sprawowania | 1809–1817 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Sakra biskupia | 4 września 1815 | ||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
| Data konsekracji | |
|---|---|
| Miejscowość | Warszawa |
| Konsekrator | |
| Współkonsekratorzy |
Tomasz Ostaszewskiherbu Ostoja (ur.20 grudnia1746, zm.17 stycznia1817) –biskup płocki1809–1817, senatorKsięstwa Warszawskiego iKrólestwa Polskiego, kawalerOrderu Św. Stanisława.
Pochodził z rodzinyOstaszewskich herbuOstoja. Był synemFloriana Antoniego Ostaszewskiego, skarbnika bracławskiego, następnie wojskiego ciechanowskiego, i Marianny z Bartołtów, właścicieli dóbrGołotczyzna wziemi ciechanowskiej.
W1761 r. wstąpił do zakonuJezuitów. Ukończył seminarium. W1770 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupaHilarego Szembeka, ówczesnego koadiutora chełmińskiego.
Karierę kościelną rozpoczął u bokubiskupa chełmskiego, a następniepoznańskiego,Antoniego Onufrego Okęckiego.
W1773 zostałkanonikiemchełmskim[1], w1780kanonikiem poznańskim[2]. W 1778 był proboszczem parafiiUchanie[3].
W1780 jego rodzony bratJan Ostaszewski ożenił się z córką stryjecznego brata wspomnianegobiskupa Antoniego Onufrego Okęckiego, co mogło dopomóc w dalszej karierze kościelnej młodego kanonika.
W1783 otrzymał doktorat obojga praw wAkademii Krakowskiej[4].
W1789 otrzymał jako beneficjumprepozyturęgarwolińską, nie bez związku z przysługą, jaką wyświadczył królowi: dał rozwódAleksandrze Grabowskiej, która była córką faworytyStanisława Augusta Poniatowskiego,Elżbiety Grabowskiej[5]. Z racji znakomitego uposażenia, niejedną intratnąprepozyturę przedkładano wówczas nabiskupstwo.
W1790 zostałopatem komendatoryjnym wObrze[6].
W latach1791–1792 organizował dla"ubogich a cnotliwych panienek" w kościołach warszawskich"loteryę na posagi”. Panny musiały spełnić pewne"kondycye" i złożyć odpowiednie świadectwa, po czym była“ciągnięta loterya, aby los determinował posagi dla panien każdego urodzenia, równie dobre okazujących świadectwa.”[7]
W okresieSejmu Czteroletniego 1788-1792 stanął po stronie reform, jak jego brat,Nereusz Ostaszewski, poseł na ten sejm.
W1792 przystąpił, podobnie jak wspomniani biskupiOkęcki,Szembek, dokonfederacji targowickiej[8].
Po śmierciOkęckiego pełnił, od1793 roku, funkcjewikariusza generalnego warszawskiego.
Następny krok w karierze kościelnej zrobił w okresieKsięstwa Warszawskiego.
Na wniosekministra spraw wewnętrznych i religijnychKsięstwa Warszawskiego,Jana Łuszczewskiego został – po śmierci biskupaOnufrego Kajetana Szembeka – wybrany przezkapitułę w dniu7 marca1809biskupem płockim. Od tej chwili tytułował się biskupem-nominatem, zgodnie z życzeniem ministra spraw wewnętrznych i religijnych.
Nominacja ta, choć po myśli władz rządowychKsięstwa Warszawskiego, nie otrzymała jednakprekonizacji papieża - po zatargu papieżaPiusa VII zNapoleonem w latach 1809-1814 i uwięzieniu papieża we Włoszech i Francji, Stolica Apostolska nie udzielałaprekonizacji na terenach będących pod władzą Napoleona[9].
“Rządził tą dyecezyą, iako Administrator, aż do odebrania sakry z Rzymu, która mu nadeszła, gdy iuż ciężką chorobą paraliżową był złożony”, jak donosiła ówczesna gazeta[10].
Jako biskup-nominat zaprzestał używać tytułu książęcego, tradycyjnie przybieranego przezbiskupów płockich. Według tradycjiarcybiskup gnieźnieński iprymas tytułował się księciem łowickim,biskup krakowski - księciem siewierskim,biskup warmiński - księciem warmińskim, abiskup płocki - księciem pułtuskim. Ostaszewski zarzucił ten zwyczaj. Ostatnim biskupem płockim, który używał tytułu księcia pułtuskiego, był jego poprzednik na stolcu biskupim płockim,Onufry Kajetan Szembek.
Zwrócił się z apelem do duchowieństwa, by zajęło się oświatą ludu i popierało zamierzenia edukacyjne władz[11]. Jego list pasterski do duchowieństwa na temat roli i znaczenia oświaty spotkał się z uznaniem władzKsięstwa Warszawskiego[12].
W 1811 roku zajął stanowisko w sprawieszczepień przeciw ospie. Pouczał wiernych, iż szczepienie jest lekarstwem. Niesłusznie rozumują niektórzy, jakoby stanowiło to poprawianie Pana Boga i sprzeciwianie się Jego woli; kto ma umrzeć, tego śmierć dosięgnie i po zaszczepieniu. Jego odezwę zachęcającą wiernych do szczepień czytano w kościołach przez trzy niedziele. Organizacją szczepień zajmowały się władze cywilne, a księża ogłaszali z ambon ustalone przez lekarzy daty[13].
Był zwolennikiem zniesienia wymogu pochodzenia szlacheckiego przy otrzymywaniu dostojeństw i godności duchownych. Na jego wniosek kapituła płocka pozwoliła w maju 1815 roku instalować na jedną z kanonii diecezji księdza mianowanego przezRadę Stanu Księstwa Warszawskiego, chociaż nie przedstawił dyspensy papieskiej od przeszkody braku pochodzenia szlacheckiego[14].
Oficjalnaprekonizacja Ostaszewskiego nabiskupstwo płockie nastąpiła4 września1815, a więc już po upadkuNapoleona i utworzeniuKrólestwa Polskiego.Sakry udzielił mu w dniu 12 listopada 1815 biskup kieleckiWojciech Jan Górski, przy czym Ostaszewski"ledwie mógł dla mocnej słabości zdrowia obrządek konsekracji odbyć."[15]
Jako biskup-nominat miał od 1809 roku krzesło wsenacie Księstwa Warszawskiego, ale podobnie jak inny biskup-nominat, kujawskiFranciszek Skarbek-Malczewski, w posiedzeniach senatu nie brał udziału. Sprawy tych dwóch nominatów:Malczewskiego i Ostaszewskiego, trafiły w Rzymie ad acta z powodu uwięzienia papieża. WedługEncyklopedii Orgelbranda obaj ci biskupi nie uczestnicząc w posiedzeniach senatu"uchybili tradycji, bo zwykle nasi biskupi po nominacji królewskiej, jeszcze przed bullą, a więc przed wyświęceniem się, zajmowali krzesła senatorskie".[16] Ostaszewski był potem formalniesenatorem Królestwa Polskiego, ale będąc sparaliżowany nie uczestniczył w obradach senatu.
Był pierwszym, który w liście pasterskim powiadomił społeczeństwo o utworzeniuKrólestwa Polskiego[17]. Pierwsza urzędowa wzmianka o utworzenia Królestwa Polskiego ukazała się bowiem w jego liście pasterskim z dnia 25 czerwca 1815 r.[18]
Ze względu na zły stan zdrowia, spowodowany wylewem krwi do mózgu i częściowym paraliżem, przydano mu w grudniu 1816koadiutora - prałataAdama Michała Prażmowskiego.
Zmarł wWarszawie w1817. Pochowany został w warszawskiejKatedrze św. Jana.
Z zapisanych przez niego funduszy odrestaurowanokatedrę płocką[19].
Zachowany portret biskupa Tomasza Ostaszewskiego znajduje się wkolegiacie w Pułtusku[20].
Odznaczony byłOrderem Świętego Stanisława (w1791 roku)[21].
PoetaMarcin Molski napisał taki oto panegiryk na cześć biskupa Ostaszewskiego:
