.svg) Logotyp czasopisma Tercüman | |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres | |
| Język | krymskotatarski (alfabet arabski), turecki, rosyjski |
| Pierwszy numer | 10 kwietnia 1883 r. |
| Ostatni numer | 23 lutego 1918 r. |
| Redaktor naczelny | İsmail Gaspıralı - założyciel,Refat Gaspıralı - założyciel,Asan Sabri Ajwazow |
| Stali współpracownicy | |
Tercüman,także:Terciman (krymskotatarski: ترجمان,ros. Переводчикъ,pol. „Tłumacz”) –panturecki tygodnik i dziennik wydawany w latach 1883-1918 przezkrymskotatarskiego intelektualistę i pedagogaIsmaila Gasprinskiego wBachczysaraju[1]. Był to pierwszy krymskotatarski periodyk i główna publikacja ludów tureckich wImperium Rosyjskim[2][3].
Ismail Gasprinski założył periodykTercüman wraz z synemRefatem iAsanem Sabri Ajwazowem, po kilku latach składania wniosków z prośbami o zgodę na takie działanie. 5 sierpnia 1882 r. w Bachczysaraju ukazał się numer zerowy pod tytułem „Πepeвoдчик – Tepджимaн”[4].
Pierwszy numer ukazał się 10 kwietnia 1883 r. i wydrukowano go w 320 egzemplarzach; w grudniu 1884 r. gazeta miała już 1000 odbiorców i z czasem przeobraziła się z tygodnika w pismo ukazujące się 2-3 razy w tygodniu, a przez jakiś czas (od 9 października 1912 do 1914 r.) funkcjonowała nawet jako dziennik[3][5][4].
Pismo finansowane było przede wszystkim przezmuzułmańskich przemysłowców, dodatkowym wsparciem były płatne ogłoszenia i reklamy oraz opłaty odprenumeratorów, którym redakcja wysyłała raz w roku książki drukowane w drukarni Gasprinskiego[3].
%25C2%25BB_(1883-1918_)_Perevodchik_10._04._1883_%25E2%2584%25961.jpg)
Gazeta miała 4 strony: wjęzyku krymskotatarskim i wjęzyku rosyjskim, powielające swoje treści po równo. Mottem gazety było hasło „Dildo, Fikirde, Ishde Birlik” (pol. „Jedność w języku, myśli i czynie”)[3].
W gazecie publikowano zarządzenia rządowe,uchwały władz lokalnych, instytucji miejskich i ziemskich regionu. Publikowano także artykuły z zakresu literatury, geografii, historii, pedagogiki itp. Czytelnicy znajdowali też ogłoszenia o koncertach, premierach teatralnych, recenzje najnowszych wydań książkowych oraz tłumaczeniach na język tatarski dzieł klasyków literatury światowej. Wydarzenia z historii świata były ściśle powiązane z kroniką życia społecznego rosyjskich muzułmanów[2].
Gazeta dostarczała informacji dotyczących efektywnegorolnictwa, a także udzielała porad związanych z zapobieganiemepidemii cholery, poruszała kwestię czyszczenia koryta rzekiCzuruksu, lokalnych bazarów i toalet publicznych, wywozu śmieci i zakupu środków dezynfekcyjnych[6]. Redakcja walczyła oemancypację kobiet i reformę oświaty[4].
Tercüman był cennym źródłem informacji dla społeczności rosyjskich muzułmanów także wtedy, gdy relacjonowano tam przebieg kolejnych kongresów muzułmańskich w latach 1905-1906. Okres dużego wpływu gazety (1883–1904, tzw. „era tercimańska”) był erą odrodzenia narodowego rosyjskich muzułmanów[3].
Sieć korespondentów i przejrzystość języka sprawiły, żeTercüman był czytany w różnych częściach świata[7].
W 1885 r. spłonął budynek drukarni, po jakimś czasie Gasprinskiemu udało się ją odremontować[3], ale w okresie od lipca 1885 do 15 września gazeta nie ukazywała się[8].
Po rosyjskiejrewolucji lutowejTerciman wspierał krymskotatarski ruch polityczny. Tygodnik został zamknięty wkrótce po zajęciuKrymskiej Republiki Ludowej przez Armię Czerwoną w lutym 1918 roku[3].
.jpg)
W latach 1906-1911 Gasprinski wydawał także pierwszy krymskotatarski magazynAlem-i Nisvan skierowany do kobiet, którym kierowala córka Ismaila Gasprinskiego,Şefiqa Gaspıralı[9][4].