.jpg) | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Rodzaj działalności | |||
| Dyrektor | |||
| Przynależność | Dokumentationszentrum des Bundes Jüdischer Verfolgter des Naziregimes | ||
| Odznaczenia | |||
              | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Szymon Wiesenthal (hebr. שִׁמְעוֹן וִיזנְטל,niem. Simon Wiesenthal; ur.31 grudnia1908 wBuczaczu, zm.20 września2005 wWiedniu)[1] –żydowski działacz,inżynierarchitekt, tropicielhitlerowskichzbrodniarzy wojennych, najsłynniejszy tzw. „łowca nazistów”. Przyczynił się do ujęcia m.in.Adolfa Eichmanna.
Urodził się 31 grudnia 1908 roku wBuczaczu (wówczas wAustro-Węgrzech, obecnie wrejonie buczackimobwodu tarnopolskiego). Po śmierci ojca w czasieI wojny światowej jego matka przeprowadziła się na krótko wraz z dziećmi do Wiednia. Po ponownym zamążpójściu powróciła do Buczacza, gdzie Szymon uczęszczał domiejscowego gimnazjum (tutaj w roku szkolnym 1926/1927 ukończył VIII klasę,maturę zdał 23 maja 1928[2]), potem starał się o przyjęcie na studia na wydziale architekturyPolitechniki Lwowskiej. Nieprzyjęty z powodu nieformalnego stosowania zasadynumerus clausus udał się na studia doPragi[1]. W 1932 roku ukończyłPolitechnikę Praską. Po studiach zamieszkał we Lwowie, gdzie do wybuchuII wojny światowej prowadził własną firmę architektoniczną. W 1936 roku ożenił się z Cylą Mueler.
22 września 1939 roku na mocypaktu Ribbentrop-Mołotow Lwów został zajęty przez Sowietów, którzy przystąpili do likwidacji prywatnej własności, przemysłu i handlu.NKWD uwięziło teścia Wiesenthala, jego szwagier został zastrzelony, on sam zaś pozbawiony firmy. Został też zmuszony do podjęcia pracy mechanika w państwowej fabryce. Dzięki łapówce wręczonej funkcjonariuszowi NKWD uratował siebie i swoją rodzinę przeddeportacją naSyberię[1].
29 czerwca 1941 roku Lwów został zajęty przez wojska niemieckie. Rozpoczęły siępogromy Żydów. Wiesenthal uratował życie dzięki wstawiennictwu swojego byłego pracownika, który współpracował z policją ukraińską. Po utworzeniu przez Niemców we Lwowiegetta iobozu Janowskiego, w którym więziono głównie Żydów, Wiesenthal przez jakiś czas był więźniem tego obozu. Udało mu się jednak dostać pracę w warsztatach kolejowych, gdzie pracował wraz z żoną. W 1942 rokunaziści podjęli decyzję o tzw.ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej. Matka Wiesenthala została wywieziona doobozu zagłady Bełżec w sierpniu 1942 roku (gdzie zginęła). Żona została uratowana (dzięki blond włosom) przy współpracy zpolskim podziemiem. Jesienią 1942 roku udało się „przerzucić” ją na „aryjską” stronę. Przeżyła szczęśliwie wWarszawie – do końca nie zdekonspirowana, pod nazwiskiem „Irena Kowalska”, pracując jako laborantka. Reszta rodziny (w sumie 89 osób) zginęła podczas likwidacji getta we wrześniu 1942 roku.
Wiesenthal uratował się z akcji likwidacji Żydów w obozie kolejowym, w którym pracował, w październiku 1943 roku, dzięki pomocy zastępcy dyrektora. W czerwcu 1944 roku został ponownie osadzony w obozie Janowskim. 200-osobowaSS-owska załoga obozu pozostawiła przy życiu 43 spośród 149 tys. żydowskich więźniów, aby jako straż obozowa nie podlegać wysyłce na front. Z tą niewielką grupą, zagarniając po drodze wszystkich mieszkańców wsi Chełmiec (aby poprawić proporcje nadzorcy-więźniowie) ewakuowała się na zachód przed szybko przesuwającym się frontem. Przechodząc kolejno 6 obozów koncentracyjnych (m.in.Płaszów,Gross-Rosen,Buchenwald)[3], cudem unikając egzekucji, Wiesenthal dotarł do obozuMauthausen wGórnej Austrii. Tam 5 maja 1945 roku został uwolniony przezwojska amerykańskie. Wówczas za swój życiowy cel przyjął ściganie zbrodniarzy hitlerowskich.
Był współzałożycielem w 1947 roku wLinzuJewish Historical Documentation Center, organizacji zajmującej się gromadzeniem dokumentacji, dotyczącejzbrodni i zbrodniarzy wojennych, zamkniętej w 1954 roku. Przyczynił się m.in. do wytropienia, schwytania i skazania (w 1960 roku) jednego z głównych organizatorów „rozwiązania kwestii żydowskiej”, oficera SS, Adolfa Eichmanna, osądzonego następnie wIzraelu i skazanego nakarę śmierci, a takżeFranza Stangla (komendanta obozów zagładyTreblinka iSobibor). Po ujęciu Eichmanna przezMosad, Wiesenthal otworzył w WiedniuŻydowskie Centrum Dokumentacji. Działalność Żydowskiego Centrum Dokumentacji przyczyniła się do postawienia przed sądem ponad tysiąca zbrodniarzynazistowskich[4].
Był przeciwnikiem polityki pomijania zbrodni popełnionych przez Żydów na Żydach na rozkaz nazistów[5].
Współpracował z Mosadem, zbierając dane gospodarcze oraz informacje o osobach związanych z reżimami arabskimi (np.Alois Brunner)[6].
Był dziennikarzem i pisarzem. Opublikował kilkanaście książek na temat wojny iHolocaustu. Zajmował się także muzyką – był znany z doskonałych wykonań muzykiczeskiej,węgierskiej i austriackiej. Wspierał polskie antyrasistowskieStowarzyszenie „Nigdy Więcej”[7][8].
W 1997 roku otrzymał tytułdoktora honoris causaUniwersytetu Karola wPradze[9]. Odznaczony Krzyżem KomandorskimOrderu Odrodzenia Polski (1994)[10]. Jego imieniem nazwanoCentrum Szymona Wiesenthala – utworzoną w 1977 międzynarodową agencję zajmującą się przechowywaniem pamięci oHolokauście i obroną praw człowieka.
Zmarł w 2005 roku w Wiedniu, a pochowany został w izraelskim mieście –Herclijja.
 | Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt.śmierci Szymona Wiesenthala |
