| miasto igmina | |||||
 Widok ogólny od strony zachodniej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia | 1405 | ||||
| Prawa miejskie | 1896 | ||||
| Burmistrz | Stanisław Lichosyt | ||||
| Powierzchnia | 27,7[1] km² | ||||
| Wysokość | 350 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2025) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 33 | ||||
| Kod pocztowy | 34-200 | ||||
| Tablice rejestracyjne | KSU | ||||
Położenie na mapie powiatu suskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
 49°44′25″N 19°35′19″E/49,740278 19,588611 | |||||
| TERC (TERYT) | 1215021 | ||||
| SIMC | 0925287 | ||||
Urząd miejski ul. Mickiewicza 1934-200 Sucha Beskidzka | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Sucha Beskidzka (do 1965Sucha) –miasto wPolsce, wwojewództwie małopolskim, siedzibapowiatu suskiego.
Wokresie II Rzeczypospolitej oraz w latach1945–1975 miejscowość administracyjnie należała dowojewództwa krakowskiego, aod 1975 do 1998 dowojewództwa bielskiego.
Miasto położone naŻywiecczyźnie, w historycznejMałopolsce.
Pierwsza wzmianka o Suchej datowana jest na rok1405, w którym dokonana została jej lokalizacja na prawie niemieckim jako wsi prywatnej, szlacheckiej usytuowanej wówczas nad rzeką Suchą, obecnie zwanąStryszawką[2].
Nazwa Sucha Beskidzka ma swoje korzenie w legendach i historii regionu. Jedna z najbardziej znanych legend opowiada o smoku Kicku[3]. W rejonie Suchej Beskidzkiej istnieje wiele wersji tej legendy.
Drugi człon nazwy, "Beskidzka", został dodany w 1964 roku, aby jednoznacznie identyfikować położenie miasta w Beskidach.
Według najstarszej wersji, miasto nosiło nazwę Mokra i znajdowało się w pobliżu trzech malowniczych jezior. Mieszkańcy żyli w przyjaznych stosunkach z towarzyskim smokiem Kickiem, który pewnego dnia postanowił wyprawić przyjęcie dla swoich kolegów. W trakcie zabawy smoki wypiły całą wodę z jednego jeziora, co rozgniewało mieszkańców. Zagrozili oni Kickowi, że zostanie wygnany, jeśli nie przestanie organizować takich przyjęć. Smok przeprosił i obiecał poprawę, ale sto lat później znowu zorganizował poczęstunek, po którym zniknęło kolejne jezioro. Po trzecim takim incydencie, mieszkańcy wygnali smoka i zmienili nazwę miasta na Sucha, dodając słowa "bez Kicka" na pamiątkę.
Druga wersja legendy mówi, że smoki objadały się całą noc, a nad ranem gasiły pragnienie pijąc wodę z jezior w okolicy Mokrej. Po każdej takiej nocy jedno jezioro znikało. Po trzecim zniknięciu mieszkańcy wypędzili smoka i zmienili nazwę miasta na Sucha "bez Kicka".
W tej historii Kicek był władcą terenów dzisiejszej Suchej Beskidzkiej, a zamiast jezior interesował go smak wód rzeki Skawy. Smok wypił całą wodę z rzeki, co rozgniewało mieszkańców, którzy zmienili nazwę miasta na Sucha.
Miasto położone jest w niewielkiej kotlinie na skrajuBeskidu Makowskiego iBeskidu Małego, u ujścia rzekiStryszawki doSkawy[4].
Powierzchnia miasta wynosi 27,65 km² (2011)[5], w tym:
Miasto stanowi 4% powierzchni powiatu.
Sąsiaduje z gminami:Maków Podhalański,Stryszawa,Zembrzyce
Zanieczyszczenie powietrza: Położenie geograficzne utrudnia wentylację miasta, przez co spowija je smog, szczególnie wsezonie grzewczym. Według raportuŚwiatowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Sucha Beskidzka została sklasyfikowana jako siódme najbardziej zanieczyszczone miastoUnii Europejskiej[6][7].
Osobny artykuł:księstwo oświęcimskie.
Miejscowość powstała na terenie ówczesnegoksięstwa oświęcimskiego[8]. Początki zasiedlenia i zagospodarowania kotliny suskiej wiążą się z akcją kolonizacyjnąksiążąt oświęcimskich. Wedle przekazów źródłowych, w 1405 r.Jan II, książę oświęcimski, wydał przywilej, w którym zezwalał niejakiemu Strzale nalokację w tym miejscu osady. Skąpe dokumenty źródłowe niewiele jednak mówią o najwcześniejszym okresie dziejów Suchej. Strzałowie pozostawali jej właścicielami prawdopodobnie przez kilkadziesiąt lat, następnie, w 2. poł. XV wieku Sucha przeszła w ręce Słupskich. W 1564 roku wraz z całymi księstwami oświęcimskim izatorskim tereny te wcielono w graniceKorony Królestwa Polskiego wwojewództwie krakowskim wpowiecie śląskim. Pounii lubelskiej w 1569 r. księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częściąRzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało doI rozbioru Polski w 1772 r.[8]
Osobny artykuł:państwo suskie.W 1554 r. Stanisław Słupski sprzedał Suchą złotnikowikrakowskiemuGaspare’owi Castiglione’iemu, który po uzyskaniunobilitacji szlacheckiej przybrał od swojej posiadłości polskie nazwisko –Kasper Suski. Z osobą Kaspra Suskiego wiąże się budowa zamku, który miał stać się na kilkaset kolejnych lat głównym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym okolicznych terenów. Doszło do tego za czasów kolejnych właścicieli Suchej,Komorowskich, którzy na początku XVII wieku skupiali w swych rękach znaczne obszary ziemskie w okolicach Suchej i naŻywiecczyźnie. Po ich podziale w 1608 r. wschodnia część trafiła w ręcePiotra Komorowskiego i aż do 1939 r. jako tzw. „państwo suskie” pozostawała w rękach prywatnych właścicieli, którymi, po Komorowskich, były inne znane polskie rody:Wielopolskich,Branickich iTarnowskich.
XVII wiek był okresem szybkiego rozwoju dominium suskiego. Piotr Komorowski w latach 1613–1614 wybudował w Suchejkościół,konsekrowany w 1624 r., w tym samym roku sprowadził do niegokanoników regularnych laterańskich zprepozytury p.w. Bożego Ciała na krakowskim Kazimierzu, w 1625 r. ufundował dla nich w Suchej osobną prepozyturę, a następnie doprowadził w 1626 r. do ustanowienia parafii. Prepozytura kanonicka w Suchej przetrwała do 1782 r., kiedy to znieśli ją austriaccy zaborcy[9]. Również wiele starań poświęcił rozbudowie dawnego dworu obronnego Kaspra Suskiego, tworząc okazałą rezydencjęmagnacką. W tym okresie powstały w Suchej:huta szkła,młyn wodny,browar, suszarniachmielu,gorzelnia,kuźnica żelaza i miedzi.
W latach 1693–1726 panią zamku suskiego byłaAnna Konstancja Wielopolska, która, będąc sprawną administratorką, przeprowadziła reformę administracyjną „państwa suskiego”. W XVIII wieku pod rządami Wielopolskich, na mocy przywilejów otrzymanych od króla polskiego, a następnie po 1772 r. od cesarza, Sucha przeobraziła się z osady typowo rolniczej w osadę targową. Przywileje te zezwalały na organizowaniejarmarków, dzięki którym Sucha stała się znanym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczymPodbeskidzia.
W latach 1769–1772 Sucha i okolice stały się terenem wzmożonych działań wojennych wojskkonfederatów barskich z wojskamirosyjskimi.
_(cropped).jpg)
Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w wydanym po raz pierwszy w 1786 r. dziełku pt. „Geografia (...) Galicyi i Lodomeryi” tak pisał o Suchej:Hrabiów Wielopolskich domu, ozdobna z pałacu wspaniałego, ogrodu, który wiele od wylewu wód w r. 1784 szkody poniósł z kościołem. Ogród z oranżeryi Krakowowi prócz pańskich potrzeb, cytryn i pomarańcz dostarcza.[10] Pod koniec XVIII wieku Sucha liczyła około 3 tys. mieszkańców.W ostatnich latach panowania Wielopolskich rozbudowano i zmodernizowano hutę żelaza – tzw. „Kuźnice Suskie”, znajdujące się w centrum osady. W 1843 r. dobra suskie wykupili od WielopolskichBraniccy herbu Korczak. Lata 40. XIX wieku były dla mieszkańców Suchej jednym z najcięższych okresów w historii. Obfitowały bowiem w powodzie i epidemie, które stały się główną przyczyną klęsk i nieurodzajów.
Huta żelaza w Suchej działała do około 1880 r. Na lata 80. XIX wieku przypadło uruchomienie tzw.kolei transwersalnej, wiodącej zŻywca przezNowy Sącz doHusiatyna. W 1883 r. otwarto odcinek Żywiec – Sucha, a rok później linie Sucha – Nowy Sącz oraz Sucha –Kalwaria Zebrzydowska. Dzięki tej ostatniej Sucha uzyskała połączenie zKrakowem. Wówczas właścicielami miejscowości byli już Braniccy, z których nazwiskiem wiąże się powstanie wspaniałego zbioru biblioteczno-muzealnego na zamku, w swoim czasie jednej z największych bibliotek prywatnych na ziemiach polskich. Zbiory te podczasII wojny światowej uległy częściowo zniszczeniu, reszta uległa rozproszeniu.
Ostatnie ćwierćwiecze XIX wieku można nazwać okresem ożywienia gospodarczego. Rozbudowano suski browar, Sucha stała się ważnym węzłem kolejowym, a kolej, poza rolnictwem, została jednym z głównych źródeł utrzymania mieszkańców. W 1886 r. powstał tartak, przy którym założono straż ogniową. Ukoronowaniem tego okresu było nadanie Suchej w 1896 r.praw miejskich. W latach 1895–1907 wzniesiono nowy kościół, a w 1911 r. otwartoBank Spółdzielczy.
.jpg)
W czasachdwudziestolecia międzywojennego Sucha kilkakrotnie zmieniała swą przynależność administracyjną, wchodząc kolejno w skład powiatów:żywieckiego,makowskiego i ponownie żywieckiego. W 1922 r. dobra suskie drogą wiana przeszły na Tarnowskich. Właścicielem zamku był hrabia Juliusz Tarnowski, syn Anny z Branickich Tarnowskiej. PrzedI wojną światową, a także w okresie powojennym, w Suchej rozwijały się instytucje kulturalno-oświatowe. Działały:Towarzystwo Oświaty Ludowej,Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”,Towarzystwo Szkoły Ludowej,Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży (Żeńskiej i Męskiej) oraz harcerstwo. W latach trzydziestych najwięcej osób zatrudniały: węzeł PKP, tartak, browar, fabryki Rudolfa Edwarda Fortunów – „Robot” (200 osób) i „Walor”. W 1939 r. w Suchej mieszkało około 6200 osób.
3 września 1939 r. do Suchej, od strony Żywca, wkroczyły wojska hitlerowskie. Miasto zostało wcielone doRzeszy jako miejscowość graniczna, ponieważ sąsiedniMaków Podhalański znajdował się już w granicachGeneralnego Gubernatorstwa. Wojna przyniosła zagładę około 500-osobowej społecznościżydowskiej zamieszkującej Suchą. Miasto zostało zdobyte 23 stycznia 1945 roku przez oddziały28 Armii4 Frontu Ukraińskiego (na cmentarzu wojskowym znajdują się mogiły 736 radzieckich żołnierzy poległych przy zdobywaniu miasta i sąsiednich terenów)[11].
W latach powojennych miasto zdecydowanie zmieniło oblicze. Powstał stadion sportowy, a później osiedle mieszkaniowe Na Stawach, które wraz z wybudowanym jako pierwszym osiedlem Beskidzkim, stanowi największe skupisko mieszkalne w Suchej. Obok budownictwa komunalnego i spółdzielczego prężnie rozwijało się budownictwo indywidualne. Rozwinęły się nowe gałęzie przemysłu. Powstała Babiogórska Fabryka Mebli, Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, GS Samopomoc Chłopska. Powstała sieć szkół podstawowych, zawodowych i średnich.
W latach 1956–1975 istniałpowiat suski. 27 listopada 1965 r. do tradycyjnej, dawnej nazwy miasta, dodano oficjalnie drugi człon –Beskidzka – jednoznacznie identyfikujący jego położenie[12]. W wynikureformy administracyjnej przeprowadzonej w 1975 r. miasto zostało włączone do nowo utworzonegowojewództwa bielskiego. W 1983 roku zakończono budowę szpitala rejonowego, wokół którego powstało nowe osiedle mieszkaniowe. Również we współczesnym wyglądzie miasta zachodzą zasadnicze zmiany. Przykładem może być powstały w centrum, na terenie po zamkniętym tartaku i baziePKS-u, nowoczesny pasaż handlowo-usługowy. 1 stycznia 1999 r. przywrócono powiat suski – zgodnie z tradycjami historyczno-kulturowymi – w województwie małopolskim.
Dane z 30 czerwca 2004 r.[13]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 9750 | 100 | 5051 | 51,8 | 4699 | 48,2 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 355,1 | 183,9 | 171,1 | |||
Demografia
W mieście znajdują się zakłady przemysłu elektronicznego, meblarskiego, spożywczego[15]. W Suchej mieści się Szpital Rejonowy im. dr. Jana Gawlika[16] oraz Klinika Stomatologiczna[17].
Przez miasto przechodzą dwie linie kolejowe:97Skawina –Żywiec oraz98Sucha Beskidzka –Chabówka. Sucha Beskidzka jest węzłem kolejowym, z którego odchodzą pociągi doKrakowa,Zakopanego iŻywca. Wcześniej również doWadowic, jednak w latach 1988–1992 odcinekSkawce –Wadowice został zlikwidowany, w związku z budowązbiornika Świnna Poręba.
4 października 2012 r. otwarto sanitarnelądowisko przy ul. Szpitalnej. Około 13 km na południowy wschód od miasta znajduje się prywatnelądowisko Blachdom Plus Maków Podhalański.
Najbliższe porty lotnicze:
.jpg)
W 1906 r.Hugo Zapałowicz wyznaczył pierwszy polskiszlak turystyczny wBeskidach Zachodnich – z Suchej przezMagurkę doZawoi[22].
Miasto jest punktem wyjścia następujących szlaków turystycznych wBeskid Mały,Beskid Makowski,Beskid Żywiecki:
Sucha Beskidzka Dworzec PKP –Przełęcz Przysłop –Zawoja Centrum,
Sucha Beskidzka Dworzec PKP –Zawoja Przysłop –Zawoja Dolna,
Sucha Beskidzka Dworzec PKP –Lipska Góra –Przełęcz Lipie –Cyrchel –Kozie Skały –Krzeszów –Smrekowica –Gibasy –Kocierz,
Sucha Beskidzka dworzec PKS –Mioduszyna –Maków Podhalański.W mieście wytyczono ponadto 6tras rowerowych:
Miasto posiada bazę hotelową: Hotel Monttis, Hotel Kasper Suski, Szkolne Schronisko Młodzieżowe.
Miasta i gminy partnerskie:
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Suchą Beskidzką. | Zobacz galerię związaną z tematem:Sucha Beskidzka |
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta (1956–75) | |
| Gromady (1956–72) |
|
| Gminy wiejskie (1973–75) |
|
| Przynależność wojewódzka |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miasta /Prawa miejskie (1920–34→) | |||||
| Miasteczka (1920–34) | |||||
| Gminy miejskie (1920–75) | |||||
| Osiedla (1954–72) |
| ||||
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1945–54 i 1973–75) |
| ||||
| Gminy (1939–1945) |
| ||||
| Gromady (1954–72) |
|
