Seldżukidzi (alboSeldżucy, odSeldżuk –arab. السلاجقة,tur.Selçuk,pers. سلجوقیان) – dynastia panująca w różnych krajachAzji Zachodniej w okresie od XI do XIV wieku.
Obszar państw Seldżukidów w 1092
Seldżuk, eponimiczny protoplasta Seldżukidów, był pod koniec X wieku dowódcą wojskowym (sübaši) u władcy (jabgu)Oguzów (w tym okresie zaczęli też być nazywaniTurkmenami). Wszedł on z nim w konflikt, w związku z czym około 985 musiał odłączyć się od plemienia. On i jego zwolennicy, a także inni tureccykoczownicy, którzy stopniowo się do niego przyłączali, zaczęli być nazywani od imienia przywódcy Seldżukami. Określenie „Turcy Seldżuccy” oznacza więc nie tyle grupę etniczną, co tychTurków (a w większości Turkmenów), którzy znajdowali się pod władzą rodu wywodzącego się od Seldżuka, to jest Seldżukidów. W źródłach pisanych Seldżuk pojawia się po raz pierwszy w 992, kiedy to ze swoimi ludźmi miał wspomagaćSamanidów w nieudanej obronieBuchary przedHasan Bughra-chanem. Wtedy także Seldżucy mieli przejść naislam.
Początkowo oferowali swoje usługi różnym władcomAzji Środkowej jako wojownicy, starając się znaleźć bezpieczne tereny do koczowania, ciągle naciskani przez innych Oguzów iKarachanidów. Po zwycięstwie nadGhaznawidami podDandankanem w 1040 udało im się jednak utworzyć własne państwo. W 1055 zajęliBagdad, a ich najwybitniejszy przywódca, wnuk SeldżukaToghril Beg, otrzymał od kalifa tytułsułtana, tym samym zakładając dynastięWielkich Seldżuków.
Państwo rządzone przez Wielkich Seldżuków nie było scentralizowane, lecz stanowiło luźny zbiór krajów rządzonych przez poszczególnych członków rodu Seldżuka, a także innych wodzów i gubernatorów, w różnym stopniu uznających podległość władzy centralnej. Od 1041Kermanem rządzili Seldżukidzi Kermańscy – dynastia wywodząca się odKawurta, synaCzaghri Bega, brata Toghrila. Pobitwie pod Manzikertem w 1071 Seldżucy zajęliAnatolię, a bratanek ToghrilaSulajman Ibn Kutulmisz ustanowił tam niezależną dynastię rządzącąsułtanatem Rum. Od momentu podbicia przez Wielkich SeldżukówSyrii w 1078, rządzili w niej Seldżukidzi Syryjscy – dynastia wywodząca się odTutusza, brata sułtanaMalekszaha, wnuka Czaghriego. Z kolei w 1118 w państwie Wielkich Seldżuków wyodrębniła się dynastia rządzącaIrakiem, której pierwszym przedstawicielem byłMahmud, wnuk Malekszaha. W 1117 został zamordowany nieletni wnuk Tutusza, ostatni Seldżukida panujący w Syrii. Ostatnim Wielkim Seldżukiem byłAhmad Sandżar, który zmarł w 1157. Po jego śmierci państwo rozpadło się. Seldżucy rządzili w Kermanie do 1187, kiedy zostali obaleni przez najazd Oguzów, a w Iraku do 1194, kiedy ostatni sułtan,Toghril III, został pokonany i zabity przezChorezmszaha. Najdłużej Seldżukidzi rządzili w Anatolii – tamtejsza dynastia wygasła dopiero w 1307.
