Sarkofag Marii Burgundzkiej, 1502 (2008)Rodzinny sarkofag z marmuru (późne Cesarstwo Rzymskie),Salona w Chorwacji
Sarkofag (gr.σαρκoφάγος / sarkophagos; zgr.σάρξ / sarx – 1. „mięso”, 2. „ciało” +gr.φαγειν / phagein – „zjeść, pożreć”) – zdobiona trumna w kształcie skrzyni ceramicznej lub kamiennej, dekorowana techniką malarską lub rzeźbiarską, znana od czasówstarożytnych[1].
Nazwa,zlatynizowana i rozpropagowana przezPliniusza Starszego, wywodzi się ze sposobu pochówku zmarłych stosowanego do dziś w niektórych rejonachGrecji iAzji Mniejszej, polegającego na tymczasowym składaniu ich w kamiennej trumnie (sarkofagu) na około siedem lat. Po tym czasie, kiedy zwłoki są już zazwyczaj całkowicie oczyszczone z tkanek miękkich, zwyczaj nakazuje wydobyć z sarkofagu pozostałe kości, które uroczyście chowane są ponownie, np. wmurowywane w ścianę wurnie. Sam sarkofag zaś posłużyć może następnemu zmarłemu. Zwyczaj ten pozwala zaoszczędzić w skalistych okolicach cennych gruntów, bowiem nie ma potrzeby „marnować” ich na cmentarze, skoro kamienne sarkofagi można ustawiać na nieużytecznych z punktu widzenia rolniczego skałach.Herodot błędnie wierzył, że właściwość „pożerania mięsa” zależy m.in. od rodzaju kamienia, z którego wykonany jest sarkofag.
Nazwę tę stosuje się obecnie w odniesieniu także do takich kamiennychtrumien, które nigdy nawet w zamierzeniu nie miałyby służyć do ponownego pochówku innej osoby, a zatem również do „ostatecznych” trumien kamiennych. Sarkofagi znano i wykorzystywano w wielu kulturach, wykonując je z różnych materiałów:
etruskie – z terakoty lub wykuwane w kamieniu. Zdobione reliefem z portretem zmarłego w pozycji leżącej
starożytny Rzym – w okresie odIII w. p.n.e. doI w. p.n.e. występują sporadycznie, odII w. upowszechniły się wykonane z marmuru zdobione na bokach reliefami o tematyce mitologicznej, (wIII w. historycznej), wieko zdobi dwuspadowy daszek lubportret zmarłego.
