Rawenna (wł.Ravenna) – miasto i gmina w północnychWłoszech w regionieEmilia-Romania, stolicaprowincji Rawenna. Według danych na rok 2007 gminę zamieszkiwało 151 055 osób, 228 os./km².
Miasto leży na równinie u zbiegu rzekRonco iMontone, w odległości 10 km odMorza Adriatyckiego, z którym połączone jest żeglownym kanałem.
Rawenna to znaczący ośrodek przetwórstwaropy naftowej (rafineria) igazu ziemnego. W pobliżu zachodzi eksploatacja podmorskich złóż gazu ziemnego, produkcja nawozów sztucznych ikauczuku syntetycznego. Ważną rolę odgrywa również przemysł metalowy, włókienniczy i spożywczy (gł. tłocznie oleju z oliwek). W obszarze miasta znajduje się port handlowy, węzeł kolejowy i drogowy, ośrodek turystyczny (kąpielisko Marina di Ravenna) z licznymi zabytkami, muzeami i galerią malarstwa.
Dogodne położenie na północno-wschodnim wybrzeżuItalii (miasto znajdowało się wówczas na przybrzeżnychlagunach, które w czasach późniejszych uległy zamuleniu) spowodowało, że Rawenna rozwijała się jako ważnyrzymski port. W132 p.n.e. miasto otrzymało połączenie z systememrzymskich dróg, gdyż przebiegła przez nie wybudowana wówczasvia Popillia-Annia, łączącaRimini zAkwileą[1]. Po wybudowaniu w czasachOktawiana AugustaPortus Classis, pełniącego rolę głównej bazy floty rzymskiej naAdriatyku, Rawenna stała się najważniejszym portem w tym rejonie. W początkach II w. cesarzTrajan doprowadził do miasta 70 kmakwedukt.
W 438 r. Rawenna została podniesiona do rangi stolicyarcybiskupiej. Jej arcybiskupi przez całe średniowiecze odgrywali ważną rolę, zachowując niemal książęce znaczenie.
Od 476 do 493 r. była stolicą pierwszego na półwyspie apenińskim „barbarzyńskiego”państwa Odoakra. W czasie trzyletniego oblężenia (od 490) przezOstrogotów uległa znacznym zniszczeniom. ZwycięskiTeodoryk uczynił ją stolicą swego królestwa, obejmującego całą Italię. W 540 r. miasto zdobyłbizantyjski wódzBelizariusz, biorąc jednocześnie do niewoli królaWitigesa. Rozległe jeszcze posiadłości bizantyjskie w Italii zostały zorganizowane, wraz zSycylią, wEgzarchat Rawenny (565). Przez następne 200 lat Rawenna była stolicą zmniejszającego się ciągle władztwa bizantyjskiego we Włoszech.
Około 751 r. Rawenna została zdobyta przezLongobardów, a w 754 r. odebrana im przez interweniującego po stroniepapieża Stefana III króla FrankówPepina III. Pepin w 765 r. przyłączył miasto doPaństwa Kościelnego, w którym z przerwami pozostawało do 1859 r.
Rawenna była ważnym ośrodkiem, w którym przetrwały tradycje rzymskie, przyczyniając się do tzw.odrodzenia karolińskiego na przełomie VIII i IX w. Powstające w monarchiiKarola Wielkiego budowle wzorowane były na raweńskich, np. słynna kaplica pałacowa wAkwizgranie wzorowana nabazylice San Vitale.
Od IX wieku działała w Rawennie słynna szkoła prawnicza, podtrzymująca i upowszechniająca znajomość prawa rzymskiego. Na jej bazie powstało na przełomie XI i XII w. studium, które może ubiegać się z uniwersytetem bolońskim o miano pierwszego uniwersytetu. W połowie XII w. miasto uzyskało krótkotrwałą samodzielność. Od XIII w. najbardziej znaczącym w Rawennie był ród da Polenta, pod władzą którego, po przeniesieniu siedzibypapieskiej doAwinionu (1308) i w okresiewielkiej schizmy zachodniej na przełomie XIV i XV w., uzyskała faktyczną niezależność. Gościem Guido Novello da Polenta był w ostatnich latach życiaDante, który tu kończyłBoską komedię i zmarł w 1321 r.
W latach 1449–1509 miasto należało doWenecji. W czasiewojen włoskich dostało się na jakiś czas (1512–1526) pod panowanieFrancji pobitwie pod Rawenną, jednej z pierwszych bitew, w których decydującą rolę odegrała artyleria, przegranej przezLigę Świętą. Po wypędzeniu Francuzów, Rawenna z powrotem trafiła do Państwa Kościelnego. W latach 1797–1814 wchodziła w skład kolejnych, tworzonych przezNapoleona Bonaparte państw w północnej Italii. W okresie tendencjizjednoczeniowych we Włoszech, Rawenna przyłączyła się w 1859 r. doKrólestwa Sardynii, wchodząc wraz z nim w 1861 r. w składKrólestwa Włoch.
Przeszłość Rawenny uzasadnia traktowanie jej jako jednej z historycznych stolic Europy. Dostrzegł toJan Paweł II, wybierając miasto na miejscehomilii na temat chrześcijańskiej tożsamości kontynentu:
Rawenna, która jest świadkiem scalania wielu kultur przez chrześcijaństwo, co dało początek kulturze Średniowiecza, przypomina dziś o potrzebie nowej ewangelizacji Europy. Ewangelizacja ta będzie zarazem szansą odnalezienia chrześcijańskiej tożsamości kontynentu. (11 maja 1986)
Architektura Rawenny jest ściśle związana z jej historią. Z pierwszego okresu (V wiek), związanego z przebywającym w niej dworem zachodniorzymskim, zachowało się przede wszystkimmauzoleum Galli Placydii i baptysterium Ortodoksów, zwane także od imienia biskupa, który dokończył jego budowy, baptysterium Neona. Oprócz tego wzniesiono bazylikę San Giovanni Evangelista,Basilica Ursiana (katedrę św. Ursusa) i inne budowle sakralne. Pod rządamiariańskiego króla Teodoryka (2. połowa V w. – 1. połowa VI) miasto wzbogaciło się o katedrę ariańską (dzisiejszykościół Spirito Santo) z końca V wieku, kościoły:Sant’Apollinare Nuovo,Sant’Apollinare in Classe iSan Vitale,baptysterium Arian,mauzoleum Teodoryka. Za Justyniana, gdy Rawenna była stolicą egzarchatu, ukończone zostały kościoły Sant’Apollinare in Classe oraz San Vitale; niektóre inne zabytki zostały zmodernizowane.
Choć Rawenna jest znana głównie z zabytków wczesnochrześcijańskich i bizantyńskich, do interesujących zabytków należą też budowle, które powstały później, m.in. ratusz z XV i XVII wieku, XVIII-wieczne pałace, grobowiec Dantego z 1780.
Galla Placydia była córkąTeodozjusza Wielkiego.Mauzoleum zbudowane zostało ok. 440 r. w sąsiedztwie kościoła Santa Croce (św. Krzyża). Kościół Santa Croce został zbudowany na początku V wieku, na planie krzyża greckiego. Mauzoleum dobudowano do świątyni jako zakończenienarteksu. Mauzoleum, zachowane do czasów obecnych w prawie niezmienionej formie, jest jednym z przykładówarchitektury wczesnochrześcijańskiej. Dziś jest to wolno stojąca,ceglana budowla o planie krzyża greckiego. Centralną część przykrywasklepienie żaglaste, a nad ramionami krzyża skonstruowanosklepienia kolebkowe. Zewnętrzną dekorację skomponowano arkadkowych pilastrów. Ściany wewnętrzne i sklepienia zdobią cenne mozaiki.
Ceglana budowla na planie oktogonalnym, wzniesiona na przełomie IV i V wieku, końcowy wystrój uzyskała ok. 458 r. w czasach biskupa Neona (stąd druga nazwa:baptysterium Neona). Jest to jedno z najlepiej zachowanych baptysteriów zbudowanych w V wieku, a jednocześnie najstarszy zabytek chrześcijańskiej Rawenny, pochodzący z czasów upadku Imperium Rzymskiego.
Baptysterium wchodziło w skład kompleksu kościelnego, fundowanego w końcu IV w. przez biskupa Orso (Ursusa). Wielkakatedra, wielokrotnie przebudowywana, została ostatecznie rozebrana w XVIII wieku i zastąpiona nową,klasycystyczną budowlą. Katedrze towarzyszy ceglana, okrągłakampanila z X wieku, z trzema poziomami romańskich okien –biforiów itriforiów.
Budowę rozpoczęto w czasach Teodoryka Wielkiego, a jej finansowanie zapewnił grecki bankier Julian (Guliano Argentario) – być może agent bizantyńskiego cesarzaJustyniana. Prace kontynuowano po wkroczeniu armii Bizantyńskiej do miasta. Jest to ośmioboczna budowla na planie centralnym z obejściem i narteksem, przykryta kopułą. Do nawy przylega 8 nisz. Wnętrze kościoła zdobią mozaiki w stylu bizantyńskim, wykonane po 540 r. W prezbiterium zachowały się sceny z portretami Justyniana i jego żonyTeodory w otoczeniu dworu.
Zbudowana przez Teodoryka Wielkiego w 504, pierwotnie była kościołem dworskim pod wezwaniem Zbawiciela (San Salvatore). Od IX wieku, kiedy przeniesiono tam relikwie męczennika, znana jako Sant’Apollinare Nuovo. W bazylice, na ścianach nawy głównej, zachowały się mozaiki z V wieku[2], przedstawiające cuda Jezusa, wizerunki proroków i procesje męczenników oraz męczennic, pierwotnie będące orszakami cesarskimi. Stojąca obok kościoła wieża dzwonnicy, zbudowana na planie koła, pochodzi z XI wieku.
Ta trójnawowa bazylika została konsekrowana w 549 roku. Jej absydę zdobi mozaika z wizerunkiem patrona kościoła (św. Apolinarego) i dwunastoma owieczkami; sceną Przemienienia Pańskiego, w której Chrystus uosabiany jest przez krzyż, a apostołowie przez baranki; ręką Boga wśród chmur oraz Mojżeszem i Eliaszem.
Bryła i dekoracja kopuły przypominają wcześniejsze baptysterium Neona. Zbudowane zostało na planie ośmiokąta z czteremaapsydami. Kopułę zdobi scena Chrztu w Jordanie, wokół dwunastu apostołów w procesji prowadzonej przez św. Piotra i św. Pawła oraz tron dla Chrystusa (tzw.Etimasia) (VI wiek).
↑A. Rosset:Starożytne drogi i mosty, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1970, s. 98
↑IX Interpretacja sensu sztuk plastycznych, [w:]Friedrich WilhelmF.W.DeichmannFriedrich WilhelmF.W.,Archeologia chrześcijańska,ElżbietaE.Jastrzębowska (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 158,ISBN 83-01-11426-6(pol.).
Krystyna Jozefowiczówna,Kultura artystyczna na przełomie antyku i wczesnego średniowiecza, [w:]Italia, praca zbiorowa pod red. Eleonory Tabaczyńskiej, 1980.
.JPG)
.jpg)
