Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Pismo tybetańskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Inskrypcja w języku tybetańskim

Pismo tybetańskiealfabet sylabiczny używany do zapisujęzyka tybetańskiego oraz języków pokrewnych (dzongkha,ladakhi i czasamibalti). Wywodzi się z północnoindyjskich systemów pisma, dlatego też zarówno kształt niektórych liter, jak i sposób zapisu samogłosek wykazuje wyraźne podobieństwo do alfabetów indyjskich. Pismo tybetańskie posiada dwie główne odmiany: དབུ་ཅན་ dbu-can (uchen), używaną w druku, oraz formę kursywną དབུ་མེད་ dbu-med (umé) wykorzystywaną w piśmie odręcznym. Pismo tybetańskie wywarło także wpływ na powstaniepisma lepcza[1].

Historia

[edytuj |edytuj kod]
MantraOm mani padme hum w alfabecie tybetańskim

Stworzenie pisma tybetańskiego przypisuje się ministrowikrólaSongtsen Gampo (569-649) o nazwiskuThonmi Sambhota.

Charakterystyka

[edytuj |edytuj kod]
  • Podobnie jak w innych alfabetach sylabicznych pochodzenia indyjskiego, podstawą pisma jest sylaba (spółgłoska z domyślną niezapisywaną samogłoską „a” np. ཀ „ka”). Wyrazy są oddzielone od siebie kropką u góry np. དབྱིན༌ཇིdbyin-ji wymowa:jindźi (angielski).
  • Gdy występuje zbitka spółgłoskowa, poszczególne spółgłoski należące do tej samej sylaby zapisywane są w nieco zmodyfikowanej formie w pionowej kolumnie np. ཀྲkra, ཀྱkya, སྐska, སྐྱskya.
  • Samogłoski inne niż „a” zaznaczane są za pomocą specjalnych znaków diakrytycznych. Na przykład sylaba ཀ „ka” po dodaniu odpowiednich diakrytyków samogłoskowych zamienia się w ཀི „ki”, ཀུ „ku”, ཀེ „ke”, lub ཀོ „ko”.
  • Przykłady kombinacji zbitki spółgłoskowej z diakrytykiem samogłoskowym: སྐྱིskyi, སྨུsmu, རྒྱུrgyu.
ཀ ka[ká]ཁ ḱa[kʰá]ག ga[ɡà/ʔkʰà]ང nga[ŋà]
ཅ ca[tɕá]ཆ ća[tɕʰá]ཇ ja[dʑà/ʔtɕʰà]ཉ nya[ɲà]
ཏ ta[tá]ཐ t́a[tʰá]ད da[dà/ʔtʰà]ན na[nà]
པ pa[pá]ཕ ṕa[pʰá]བ ba[bà/ʔpʰà]མ ma[mà]
ཙ tsa[tsá]ཚ t́śa[tsʰá]ཛ dza[dzà/ʔtsʰà]ཝ wa[wà]
ཞ z̀a[ʑà/ɕà]ཟ za[zà/sà]འ 'a[ʔà]ཡ ya[jà]
ར ra[rà]ལ la[là]ཤ s̀a[ɕá]ས sa[sá]
ཧ ha[há]ཨ a[ʔá]

Metody transkrypcji i transliteracji

[edytuj |edytuj kod]
Cyfry tybetańskie

Aktualnie w polskich publikacjach używane są zasadniczo dwa sposoby zapisu słów i tekstów tybetańskich:

  • Tzw.transliteracja Wyliego – uznana przez tybetologów na całym świecie metoda dokładnejtransliteracji tekstu tybetańskiego, czyli oddania za pomocą alfabetu łacińskiego praktycznie każdej litery tybetańskiej, w tym również liter niewymawianych.
  • Polskatranskrypcja, czyli oddanie przy zachowaniu polskich zasad ortograficznych w miarę możliwości wiernie wymowy tybetańskiej (w standardowej odmianie języka, używanej wLhasie)

Oprócz powyższych konwencji, niektórzy autorzy preferują transkrypcję angielską.

Przykład (zapis imienia i nazwiska XIV Dalaj Lamy):

  • w alfabecie tybetańskim:བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ
  • transliteracja Wyliego: bstan-ʼdzin-rgya-mtsho
  • polska transkrypcja: Tenzin Gjaco
  • angielska transkrypcja: Tenzin Gyatso

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Daniels, Peter T. and William Bright. The World’s Writing Systems. New York: Oxford University Press, 1996(ang.).

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Pisma świata
alfabetyczne
dwuszeregowe
jednoszeregowe
dwuszeregowe i jednoszeregowe
nielinearne
spółgłoskowe
(abdżady)
półalfabetyczne
alfabetyczno-
-sylabiczne
(abugidy)
indyjskie
protopisma iksenopismo
północne
południowe
inne
sylabiczne
dalekowschodnie
inne
logograficzne
mezopotamskie
egipskie
sinogramy
mezoamerykańskie
nieznanego typu
protopisma
alfabety
fonetyczne
pseudoalfabety
zapis liczb
projekty
ideograficzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pismo_tybetańskie&oldid=74820879
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp