Oset (CarduusL.) –rodzaj roślin zrodzinyastrowatych. Obejmuje 92 gatunki[4].Zasięg rodzaju obejmujeEuropę,Azję iAfrykę, z czego 5 rośnie naturalnie wPolsce. Przedstawiciele rodzaju rozprzestrzenieni zostali także na innych kontynentach, także w Polsce rosną dwa gatunki obce zadomowione i cztery przejściowo dziczejące.
Znaczenie ekonomiczne roślin jest opisywane jako zasadniczo niekorzystne, ponieważ liczne gatunki rosną jakochwasty w uprawach ogrodowych i polowych, na plantacjach i pastwiskach[5]. Kwiatostanyostu zwisłegoC. nutans zmacerowane w wodzie przez kilka godzin używano dla przyśpieszeniazsiadania się mleka i przy wyrobiesera. Pozbawione kolców łodygi, młode liście i dna koszyczków są jadalne. Zebrane wiosną, obrane łodygiostu łopianowategoC. personata opisywane są jako jedno z najsmaczniejszychwarzyw rosnących dziko w Europie Środkowej[6].
W języku potocznym nazwa „oset” jest stosowana także dla podobnych morfologicznie roślin należących do innych rodzajów.
Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę (bezIslandii) iAzję (bez części północno-wschodniej i południowo-wschodniej)[4], a poza tym północną Afrykę i góry wstrefie międzyzwrotnikowej tego kontynentu. Najbardziej zróżnicowany jest w basenieMorza Śródziemnego[5][7]. W Europie rośnie 48 gatunków[7].
Rośliny roczne,dwuletnie i rzadziejbyliny osiągające do 2 m, rzadko do 4 m wysokości[9].Pędy wzniesione, słabiej lub mocniej rozgałęzione, zwykle mniej lub bardziej owłosione, rzadko nagie, zawsze kolczaste,łodyga kolczasto oskrzydlona[9].
Skrętoległe, kolczaste (wyjątkiem o liściach bez kolców jestoset łopianowaty[5]), z nasadami zbiegającymi wzdłuż łodygi (dlatego jest ona oskrzydlona)[10]. Blaszka niepodzielona lub pierzastodzielna[10].
Zebrane wkoszyczki tworzące się pojedynczo na szczytach pędów lub po kilka do 20 w gęstych skupieniach lub luźnychbaldachogronach[9].Okrywa koszyczków kulistawa do walcowatej[9], okryta licznymi, dachówkowato ułożonymi, lancetowatymi listkami, zwykle kolczasto zakończonymi[10].Dno kwiatostanu pokryte szczecinkowatymi plewinkami. Wszystkie kwiaty jednakowe, obupłciowe, okoronierurkowatej, głęboko podzielonej (łatki równowąskie[9]), purpurowej, czasem czerwonawej lub fioletowej.Pręciki o nitkach wolnych i owłosionych. Szyjkasłupka na szczycie rozwidlona[10].
Nazwa „oset” w polskim nazewnictwie potocznym używana jest do różnych kolczastych roślin, nie tylko z rodzajuCarduus, ale takżeostrożeń,dziewięćsił czypopłoch. Ze względu na rozpowszechnienie, najbardziej prawdopodobne jest, że w literaturze nienaukowej nazwą tą opisany jestostrożeń polny. Również w literaturze naukowej odwołującej się do nazewnictwa potocznego (np. z zakresuziołolecznictwa) stosowanie tej nazwy i utożsamianie z rodzajemCarduus może być mylące. Przykładowo, zapisy o jadalnym oście z dużym prawdopodobieństwem dotycząostrożnia łąkowego lubwarzywnego[12].
↑abcdeCarduus L.. [w:]Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-14].
↑abcdeK. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 76.ISBN 978-3-540-31050-1.
↑ŁukaszŁ.ŁuczajŁukaszŁ.,Dzikie rośliny jadalne Polski: przewodnik survivalowy, wyd. 2, Krosno: Wydawnictwo "Chemigrafia", 2004,ISBN 83-904633-6-9,OCLC71833163. Brak numerów stron w książce
↑abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni,Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 49,ISBN 978-83-62975-45-7.
↑abcdeDavid J. Keil: Carduus Linnaeus. [w:]Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-14].
↑abcdefBogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XII. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1971, s. 357-358.
↑Genus Carduus L.. [w:]Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-14].
Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.
_(7592237754).jpg)
Osobny artykuł: Oset (potocznie).
