| OddziałZakładu Narodowego im. Ossolińskich | |||
 Muzeum Książąt Lubomirskich (2014) | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Adres | ul. Szewska 37 | ||
| Data założenia | 25 grudnia 1823 | ||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
 51°06′50,11″N 17°02′11,58″E/51,113920 17,036550 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Muzeum Książąt Lubomirskich –muzeumsztuki weWrocławiu, oddziałZakładu Narodowego im. Ossolińskich, założone w 1823 weLwowie, w 1939 zagrabione przezZwiązek Radziecki (form. przezUkraińską SRR)restytuowane w 1995 we Wrocławiu[1]; gromadzi dzieła sztuki i pamiątki historyczne związane z dziejami narodu polskiego.
Muzeum Książąt Lubomirskich składa się z Działu Sztuki oraz DziałuNumizmatycznego, których zbiory liczą łącznie niemal 319 tysięcy jednostek (stan na kwiecień 2021 r.). Profil gromadzenia obejmuje obiekty tematycznie związane głównie z historią Polski, szczególnie dawnych Kresów Wschodnich, m.in. Lwowa. Do jego najcenniejszych zbiorów należy wyjątkowa kolekcja rysunków mistrzów europejskich XV–XIX w. (w tym największy w Polsce zbiór rysunkówRembrandta) oraz jedna z najbardziej znaczących i najzasobniejszych w naszym kraju kolekcji numizmatycznych, zawierająca m.in. monety polskie, obce i antyczne.
Dzieje Muzeum Książąt Lubomirskich rozpoczyna umowa zawarta dnia 25 grudnia 1823 pomiędzyJózefem Maksymilianem Ossolińskim – fundatorem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a księciemHenrykiem Lubomirskim – koneserem sztuki, o połączeniu kolekcji dzieł sztuki Ossolińskiego i Lubomirskiego. Umowa ta zabezpieczyła byt nowopowstającego Ossolineum poprzez utworzenie m.in. dziedzicznej funkcji zarządcy, czyli kuratora literackiego, którym został Henryk Lubomirski, a po nim jego następcy (przyszli ordynaci przeworscy – synJerzy i wnukAndrzej). Obie strony wyrażały wolę połączenia swoich zbiorów, a Lubomirski zobowiązał się do sfinansowania budowy części gmachu Ossolineum –„część ta i zawarte w niej przedmioty nosić będą na wieczne czasy imię: Musaei Lubomirsciani”, czyli Muzeum Lubomirskich. Mimo licznych przeszkód ze strony władz, do Ossolineum napływały przeznaczone dla Muzeum dary (m.in. rysunki z kolekcjihr. Ignacego Skarbka i Karola Kühnla). Gmach mieszczący Zakład Narodowy im. Ossolińskich, stanowiący także siedzibę Muzeum Lubomirskich, pierwotnie pełnił funkcję klasztoru karmelitanek trzewiczkowych i kościoła św. Agnieszki. Przed ich nabyciem przez Ossolińskiego w 16 sierpnia 1817 r. stał opustoszały przez kilkanaście lat. Ich remont i przebudowa przeciągnęły się aż do połowy XIX w. Plan rozbudowy tego kompleksu przygotował i przez pewien czas realizował m.in.Józef Bem. W latach 1844–1847 r. wzniesiono lewe skrzydło budynku i właśnie tu w 1870 r. umieszczono Muzeum Lubomirskich. W 1866 syn Henryka Lubomirskiego,Jerzy Henryk Lubomirski ustanowił Ordynację Przeworską Książąt Lubomirskich związaną z Zakładem Narodowym, co było warunkiem utworzenia Muzeum. W pierwszym okresie funkcjonowania Muzeum koncentrowano się na przewożeniu do Lwowa darów Ossolińskiego i Lubomirskiego, tworzeniu spisów (Jan Gwalbert Pawlikowski, Ignacy Łoś) i inwentarzy, poddawaniu konserwacji wybranych obrazów (np.Portret Katarzyny StarzeńskiejFrançois Gérarda) oraz rozwiązywaniu problemów lokalowych. Z czasem przekazy zaczęły wzbogacać i poszerzać kolekcje MKL. Chodzi m.in. o rysunki autorów zachodnioeuropejskich (dar hrabiegoIgnacego Skarbka, 1842, Karola Kühnla, 1868, Henryka Lubomirskiego, 1869). Ta ostatnia donacja obejmowała wyjątkowo cenne rysunki Rembrandta czy Albrechta Dürera. Zbiór monet wzbogaciły dary Adama Junoszy Rościszewskiego, Zenona Krzeczunowicza, hrabiegoIgnacego Krasickiego czyAndrzeja Potockiego, a także obiekty pochodzące z odkryć archeologicznych zGalicji Wschodniej. Na kompletność tego zbioru wpłynął specjalny przywilej ułatwiający Muzeum Lubomirskich nabywanie monet we Lwowskim Urzędzie Menniczym. Zbiór grafik ulegał systematycznemu powiększeniu po uchwaleniu w 1854 r. obowiązku przekazywania Ossolineum egzemplarza wszystkich druków, rycin i litografii drukowanych w okręgach lwowskim i krakowskim. W połowie wieku do ZNiO napłynęły pierwsze dary fotograficzne, a w latach 1868–1969 – zasobny przekazFranciszka Piekosińskiego, obejmujący ok. 600 metalowych kopii pieczęci z okresu od XII do XIX w. Nie udało się wówczas pozyskać depozytu cennej kolekcji obrazów Łukasza Dąmskiego. Ossolineum stało się jej właścicielem dopiero w 1929 r. (choć na skutek braku miejsca we Lwowie pozostała ona w Rzeszowie).
Angażowano się także w organizację wystaw czasowych. Pierwsza z nich, poświęcona malarstwu polskiemu, powstała w 1847 r. z inicjatywy Agenora Gołuchowskiego. Najbardziej znaczącą wtedy stanowiła „Wystawa starożytnicza lwowska” (1861 r.), której Ossolineum było pomysłodawcą. Z kolei w 1894 r. dyrektor ZNiO Wojciech Kętrzyński zorganizował w ramach Wystawy Powszechnej pierwszą w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich ekspozycję numizmatyczną. Od 1864 r., mimo braku wystawy stałej, zbiory muzealne były regularnie udostępniane zwiedzającym dwa razy w tygodniu przez kilka godzin.
Utworzenie ordynacji przeworskiej, mianowanie Jerzego Lubomirskiego kuratorem literackim Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (1869), a w konsekwencji przewiezienie zbiorów Lubomirskich do Lwowa i umieszczenie ich w wybudowanym lewym skrzydle gmachu Ossolineum, umożliwiło zorganizowanie wystawy stałej. Otwarta w 1870 r. obejmowała:
Na korytarzach Muzeum eksponowane były rzeźby. W latach 1918–1922 kustoszem zbiorów byłMieczysław Treter. Opracował on w tym czasie m.in. „Przewodnik po Muzeum”, dokładny spis inwentarzowy zbiorów, dokonał też zasadniczych zmian w rozmieszczeniu i układzie zbiorów biblioteki muzealnej[2]. W 1921Jan Gwalbert Pawlikowski przekazał Muzeum kolekcję swego dziadka,Gwalberta Pawlikowskiego, zawierającą ponad 25 000 rycin i rysunków, a ponadto bibliotekę, zbiór rękopisów, map, monet i pieczęci. Stała się ona osobnym oddziałem Ossolineum –Biblioteką Pawlikowskich. Od 1924 kierownikiem Muzeum i opiekunem Biblioteki Pawlikowskich był prof.Mieczysław Gębarowicz.
