W opinii publicznejIzraela był postrzegany jako osoba, która przyczyniła się do wielkiego zwycięstwa wwojnie sześciodniowej i powstrzymała klęskęwojny Jom Kipur. Z tego powodu był on uznawany przez wielu za bohatera narodowego. Korzystając z kredytu zaufania społecznego, zaangażował się w działalność polityczną. Jako minister spraw zagranicznych przyczynił się do opracowaniatraktatu pokojowego z Egiptem. W życiu osobistym był człowiekiem o niezwykłej osobowości, dla wielu bardzo kontrowersyjnym. Miał wielki wpływ na państwo Izrael w pierwszych latach jego istnienia.
Urodził się w kibucuDeganja Alef wPalestynie, będącej wtedy częściąImperium Osmańskiego. Był drugim dzieckiem urodzonym wkibucu. Jego rodzicami byliżydowscy imigranci z rosyjskiejUkrainy:Szemu’el Dajan (Kitajgorodzki) i Debora Zatułowska[1][2]. Dziecko otrzymało imię Mosze na pamiątkę Mosze Barskiego, pierwszego mieszkańca kibucu zamordowanego w dniu 22 listopada 1913 przezarabskich bandytów. Do zabójstwa doszło, gdy Barski jechał do wsiMenachemja po leki dla chorego Szmuela Dajana.
Gdy miał sześć lat, rodzina przeniosła się do moszawuNahalal. Ukończył tam szkołę podstawową i kompleksową szkołę rolniczą. Od wieku czternastu lat brał udział w misjach związanych z utrzymywaniem bezpieczeństwamoszawu, podczas których nawiązał kontakt z członkami żydowskiej organizacji paramilitarnejHagana. W 1934 w szkole rolniczej poznałRutę Schwartz, z którą rok później się ożenił. Urodziło im się troje dzieci:Ja’el,Ehud iAsi.
Po ukończeniu szkoły dołączył do grupy robotników rolniczych, nazywanej „Grupą Samarii”.
Wstąpił do Hagany około 1929/1930. Gdy w 1936 na terenachMandatu Palestyny wybuchły rozruchy arabskie, brytyjskie władze mandatowe zezwoliły żydowskiej społeczności na utworzenie Policji Żydowskich Osiedli (ang.Jewish Settlement Police,hebr. משטרת היישובים העבריים,Mishteret HaYishuvim HaIvriyim). W jej skład weszli członkowie Hagany, teraz nazywani „Rangers”. Dajan przeszedł w 1936 szkolenie wojskowe brytyjskiej armii i dołączył do żydowskiej policji. W grudniu 1937 był uczestnikiem kursu szkoleniowego, który prowadził Jicchak Sade, a jednym z uczestników byłJigal Allon. W 1938 i 1939 był członkiem elitarnych jednostek polowych Hagany –Fosh dowodzonych przez Sadeha, iSpecjalnych Jednostek Nocnych (SNS) dowodzonych przezOrde’a Wingate’a. W okresie tym poznał podstawowe zasady taktyki ofensywnej wojny[3].
5 października 1939 został aresztowany wraz z 42 innymi żydowskimi policjantami za nielegalne posiadanie broni. Brytyjski sąd skazał go na dziesięć lat więzienia, które zaczął odsiadywać w więzieniu wAkce. Jednak wybuchII wojny światowej spowodował, żebrytyjska armia zaczęła potrzebować poparcia społeczności żydowskiej w Palestynie. W tym celu nawiązano współpracę z żydowskim podziemiem i w lutym 1941 Dajan został zwolniony z więzienia. W nowych okolicznościach Hagana zaczęła tworzyć we współpracy z Brytyjczykami kompanie szturmowePalmach. Dajan został dowódcą Kompanii B Palmach. W czerwcu 1941 dołączyła ona do 7 Australijskiej Dywizji Piechoty podczasoperacji Exporter. Dajan wziął udział w inwazji naWielki Liban – zapobiegł wysadzeniu mostów na rzeceLitani, dzięki czemu brytyjskie siły mogły kontynuować natarcie naBejrut. Podczas tej operacjifrancuskisnajper trafił wlornetkę Dajana, powodując uszkodzenie lewegooka. Od tej pory nosił on charakterystyczną opaskę na oku[4]. Za udział w tej operacji Dajan został odznaczony orderemDistinguished Service Order („Order za Wybitną Służbę”), jednym z najwyższych brytyjskich odznaczeń wojskowych.
Po wyleczeniu rany, powrócił do moszawu Nahalal, gdzie nadal działał dla Hagany. W 1945 przeprowadził się doTel Awiwu, i w grudniu 1946 wyjechał jako delegat na XXII Kongresie Syjonistycznym wBazylei. W lutym 1947Ja’akow Dori powołał go do sztabu jako doradcę od spraw arabskich. Podczaswojny domowej w Mandacie Palestyny w kwietniu 1948 uczestniczył w tajnych rozmowach zdruzyjskimi oficeramiArabskiej Armii Wyzwoleńczej, dzięki czemu udało się zapoczątkować współpracę żydowsko-druzyjską. Rozmowy te były wyjątkowo trudne dla Dajana, ponieważ zaledwie kilka dni wcześniej w potyczce z Druzami zginął jego młodszy brat Sorik. Pomimo to doprowadził on negocjacje do końca[5].
Gdy tylko rozpoczęła sięwojna o niepodległość Dajan w stopniu majora (raw seren) został wysłany do rodzinnego kibucu Deganja Alef. Wziął udział wbitwach o dolinę Kinnarot powstrzymując natarcie wojsksyryjskich. Pod koniec maja 1948 objął dowództwo 89 Batalionu Zmechanizowanego w 8 Dywizji Pancernej dowodzonej przez Jicchaka Sadego. W lipcu uczestniczył woperacji Danny. Podczas jej trwania poprowadził w dniu 11 lipca śmiały rajd kompaniijeepów zajmując arabskie miastoLod[6]. Następnie Dajan wziął udział woperacji Mawet la-polesz na froncie południowym. W dniu 1 sierpnia awansował napodpułkownika (segan alluf) i objął dowództwo nad Brygadą Etzioni działającą w rejonieJerozolimy. W nocy z 17 na 18 sierpnia zajął pozycje w strefie zdemilitaryzowanej, jednak o świcie Arabowie ostrzelali z artylerii jego pozycje, zmuszając brygadę do odwrotu. Starcie to jest uznawane za największą porażkę militarną w karierze Dajana. Później uczestniczył on w najważniejszych negocjacjach prowadzonych z królemAbdullahem I iAbdullahem at-Tallem w sprawie przyszłego statusu Jerozolimy. W marcu 1949 uczestniczył w negocjacjach ztransjordańską delegacją, które odbyły się na wyspieRodos.
Po wojnie utrzymywał bardzo dobre kontakty z premieremDawidem Ben Gurionem, co pomogło mu w dalszej karierze wojskowej. W październiku 1949 został szefemPołudniowego Dowództwa, w randzeallufa. W okresie tym przeszedł szkolenie wojskowe dowódców, a następnie odbył studia wojskowe wWielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju, w maju 1952 został szefemPółnocnego Dowództwa. W grudniu tego samego roku został powołany doSztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela na stanowisko szefa zarządzania operacyjnego.
W tamtym okresie terytorium państwa Izrael było nieustannie nękane przez napady arabskich fedainów. Dajan uważał, że problem ten należy rozwiązać przy pomocy rozwiniętych na szeroką skalę operacji wojskowych, które zniszczyłyby zaplecze fedainów, uniemożliwiając im atakowanie Izraela. Pod koniec lutego 1955 siły specjalne dowodzone przezAriela Szarona rozpoczęły serię takich operacji na terytoriumStrefy Gazy będącej pod okupacjąEgiptu. W grudniu tego samego roku przeprowadzono podobną operację przeciwko Syrii. Latem 1956 doszło do eskalacji konfliktu na granicy jordańskiej.
W październiku 1956 osobiście dowodził ruchami izraelskich wojsk napółwyspie Synaj podczaskryzysu sueskiego. Po zwycięskiej wojnie, był przeciwnikiem wycofania wojsk z Synaju. Uważał, że Izrael nie otrzymał wystarczających gwarancji bezpieczeństwa, a Strefa Gazy będzie nadal wykorzystywana jako baza dlaterrorystów. Po wycofaniu wojsk Dajan udał się na długie wakacje, a następnie w dniu 29 stycznia 1958 oficjalnie ustąpił ze stanowiska.
Po wycofaniu się ze służby wojskowej, rozpoczął studia politologiczne naUniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie.
Wystartował wwyborach parlamentarnych w 1959 z listy partii politycznejMapai, której liderem był Dawid Ben Gurion. Wszedł doIV Knesetu i zostałministrem rolnictwa (1959–1964). Gdy w czerwcu 1963 Ben Gurion zrezygnował z urzędu premiera, Dajan także ogłosił swoją rezygnację. Poddał się jednak prośbom politycznych przyjaciół i pozostał w rządzie. Pomimo to spory pomiędzy nim a nowym premieremLewim Eszkolem narastały i 4 listopada 1964 Dajan podał się do dymisji.
Gdy 22 lipca 1965 Ben Gurion założył nową partię politycznąRafi, Dajan natychmiast do niej przystąpił. WVI Knesecie Rafi zajęła miejsce w opozycji i Dajan nie otrzymał żadnej propozycji ministerialnej. W okresie tym zaangażował się w promowanie izraelskiego przemysłu w świecie i zachęcał zagranicznych inwestorów do inwestowania w Izraelu. W 1966 zostałkorespondentem wojennym nawojnie wietnamskiej. Obserwacje wojenne dały mu sposobność zrozumienia współczesnego pola walki, które z jednej strony opierało się na szybkich działaniach mobilnych jednostek przy wykorzystaniu helikopterów, z drugiej strony poznał zagadnienia wojny partyzanckiej.
Gdy w 1967 zaczęło narastać zagrożenie dla Izraela ze strony arabskich sąsiadów, premier Lewi Eszkol, pod naciskiem szefa Sztabu Generalnego Dawida Ben Guriona, powołał Dajana w dniu 2 czerwca na urządministra obrony. Dajan był już wtedy postrzegany jako bohater narodowy, a objęcie przez niego funkcji ministra obrony podniosło morale Izraelczyków, co było nie bez znaczenia w trudnym dla kraju momencie. Jednak decyzja o mianowaniu Dajana była równoznaczna z decyzją o rozpoczęciu wojny. 5 czerwca Dajan wydał rozkaz rozpoczęciawojny sześciodniowej, która zakończyła się błyskawicznym sukcesem i wzrostem jego popularności. Równocześnie wzrosły jego wpływy polityczne[7].
Po wojnie wpływy Eszkola były znacznie osłabione i Dajan w rzeczywistości sprawował kontrolę nad państwem. Jedną z jego pierwszych decyzji było nakazanie usunięciaizraelskich flag zeWzgórza Świątynnego i przekazanie nad nim zwierzchnictwa w ręce muzułmańskiego Wakfu. Decyzja ta pokazała, że Dajanowi zależało na pokojowym współistnieniu żydowskiej i arabskiej społeczności w państwie Izrael. Pomimo to nie wierzył w możliwość osiągnięcia trwałego pokoju z Arabami. Sprawując wojskową władzę administracyjną nad okupowanymi terenami Strefy Gazy,Zachodniego Brzegu iWzgórzami Golan, przyjął metodę twardej polityki wobec wszelkich objawów nieposłuszeństwa Arabów. Jednak aby łagodzić nastroje niezadowolenia, podjął szerokie działania mające na celu podniesienie warunków życia, co w dalszej perspektywie miało zapobiec zamieszkom. Izraelskie przedsiębiorstwa angażowały się w rozbudowę terytoriów okupowanych, co dawało Arabom miejsca pracy, poprawiało infrastrukturę i polepszało standardy życia.
W latach 1967–1970 izraelska armia była zmuszona prowadzić działania wojenne podczaswojny na wyczerpanie, równocześnie borykając się z coraz większym zagrożeniem terrorystycznym. PodczasLetnich Igrzysk Olimpijskich 1972 wMonachium palestyńscy terroryści z organizacjiCzarny Wrzesieńzabili 11 izraelskich sportowców. W odpowiedzi Dajan nie wahał się rozpocząć walki z terrorystami, wykraczając daleko poza granice Izraela. W działaniach tych Dajana wspierała nowa premierGolda Meir, która dała mu wolną rękę w sprawach bezpieczeństwa.
Seria kolejnych zwycięstw uśpiła czujność izraelskich dowódców, którzy dali się w 1973 zaskoczyć wybuchemwojny Jom Kipur. Niepotwierdzone źródła mówią, że drugiego dnia wojny, Dajan był bliski wydania rozkazu użyciabroni jądrowej. Po wojnie prowadził jeszcze negocjacje w sprawie ustalenia tymczasowych linii granicznych z Syrią i Egiptem. Jednak w dniu 6 marca 1974 podał się do dymisji. 1 kwietnia 1974 Komisja Arganot opublikowała raport w sprawie przyczyn, okoliczności i przebiegu wojny Jom Kipur. Komisja uznała, że Dajan nie ponosił osobistej odpowiedzialności za wybuch i przebieg wojny.
W 1976 Dajan rozpoczął pracę jako redaktor naczelny nowego dziennika „Today”. Rok później premierMenachem Begin z prawicowej partiiLikud powołał go na stanowiskoministra spraw zagranicznych. Dajan był wtedy posłem z ramienia lewicowejPartii Pracy. Za swoją decyzję przyjęcia teki ministerialnej, został wydalony z partii i od tej pory zasiadał w Knesecie jako poseł niezrzeszony.
Przyczynił się do zawarcia przełomowychporozumień pokojowych z Camp David, między Izraelem i Egiptem. Porozumienia te zostały podpisane 17 września 1978. W dniu 23 października 1979 podał się do dymisji z powodu sporu z premierem Beginem, dotyczącego terytoriów okupowanych.
W późniejszym okresie życia amatorsko zajmował sięarcheologią. Zgromadził sporą kolekcjęartefaktów. Po jego śmierci zbiory te zostały odkupione przez państwo.
W 1981 utworzył nową partię politycznąTelem. Partia ta uzyskała dwa mandaty wwyborach parlamentarnych w 1981. Kilka miesięcy później, w dniu 16 października 1981 zmarł na zawał serca.
