Martwa natura –gatunek malarski obejmujący kompozycje, zwykle malarskie lub rysunkowe, składające się ze stosunkowo niewielkich, nieruchomych, najczęściej nieożywionych przedmiotów, dobranych ze względów kompozycyjno-estetycznych lub symbolicznych.
Pospolitymi elementami martwych natur sąowoce,kwiaty,książki, naczynia,broń, przyrządymyśliwskie, przybory kuchenne, przybory dopalenia tytoniu,świece,karty i innegry,instrumenty muzyczne itp. Częstym i niejednokrotnie głównym motywem są też najróżniejsze produkty spożywcze, jak owoce,ryby,pieczywo,jaja itp., czasem układane w kompozycję mającą sugerować gotowy posiłek, np.śniadanie. W martwych naturach pojawiają się też niewielkie żywe zwierzęta jakowady czyskorupiaki. Jeżeli w martwej naturze pojawia się większe zwierzę, lub – sporadycznie – nawet postać ludzka, to nigdy jako główny temat. Częstym i ważnym ze względów symbolicznych motywem bywa ludzkaczaszka – związana z częstym w dziełach tego gatunku zawartą myślą o przemijaniu i marności życia i dóbr doczesnych (zob.Vanitas). W obrębie martwej natury mogą pojawiać się teżdzieła sztuk przedstawiających, jak rzeźby i obrazy, na których z kolei ukazane są postacie ludzkie.
Około 1650 wholenderskich inwentarzach dzieł sztuki pojawił się terminstil-leven (dosł. „ciche, nieruchome życie” w sensie „nieruchomy model”), na oznaczenie obrazu martwej natury. W pocz.XVIII w. termin ten stosował holenderski historiograf sztukiArnold Houbraken. Zjęzyka niderlandzkiego powstały później m.in.niemieckiestilleben orazangielskiestill life.Francuski terminnature morte, od którego pochodzipolska „martwa natura” pojawił się zapewne w dyskusjach teoretycznych dotyczących gatunków artystycznych w kręgach francuskiejAkademii Sztuk Pięknych wXVII w.
Pierwsze martwe natury pojawiły się w sztuce starożytnej. W okresie średniowiecza i renesansu często towarzyszyły scenom figuralnych i z reguły miały znaczenie symboliczne. W XV w. wNiderlandach i weWłoszech pojawiły się próby usamodzielnienia martwej natury wminiaturach lub na skrzydłach małychpoliptyków. Pierwszą martwą naturę potraktowaną jako samodzielny temat namalował w 1504Jacopo de’ Barbari. W XVI w. martwe natury tworzyli teżCaravaggio,Pieter Aersten iJoachim Beuckelaer. Fantastyczne postacie złożone z kwiatów i owoców tworzyłmanierystaGiuseppe Arcimboldo. Jako odrębny gatunek rozwinęła się w XVII w., przede wszystkim w malarstwieholenderskim iflamandzkim. Szybko stała się bardzo popularna w całej Europie Zach.:
MatildeM.BattistiniMatildeM.,LuciaL.ImpellusoLuciaL.,StefanoS.ZuffiStefanoS.,Martwa natura. Historia, arcydzieła, interpretacje,KatarzynaK.Wanago (tłum.), Warszawa: Arkady, 2000,ISBN 83-213-4194-2,OCLC749373546. Brak numerów stron w książce
.jpg)
