.jpg)
Lokomotywa manewrowa (zwana równieżprzetokową) – jednostka trakcyjna zaprojektowana wyłącznie do użytkowania nastacjach rozrządowych, nastacjach i wlokomotywowniach[1].
Najczęściej są tolokomotywy spalinowe (np.SM42), rzadziejelektryczne[2].
Główną cechą lokomotyw manewrowych (odróżniającą je odlokomotyw trakcyjnych) jest jednakabina maszynisty. Wyraźna też różnica dotyczy mocy zastosowanychsilników, których moc jest mniejsza niż w przypadku lokomotyw do pracy liniowej.
Lokomotywy o przeznaczeniu manewrowym są bardzo zróżnicowane pod względem mocy i wielkości: począwszy od lekkich lokomotyw (jak widoczna na zdjęciuSM03 o mocy 150KM), służących do manewrowania najwyżej kilkoma lub kilkunastoma wagonami, często używanych wewnątrz zakładów przemysłowych, poprzez lokomotywy średniej mocy (w tym najpopularniejsza w Polsce, wspomniana SM42), poprzez maszyny ciężkie (SM31) aż po maszyny do najcięższych zastosowań manewrowych (przykładem jestTEM2/SM48).
Cechą wspólną lokomotyw manewrowych jest natomiast niezdolność osiągania sporych prędkości (co z uwagi na charakter pracy nie jest potrzebne) – w przypadku mniejszych lokomotyw granicą jest ok. 60 km/h, większe lokomotywy manewrowe osiągają najczęściej 90-100 km/h. Ponadto – z uwagi namoc silnika – siła uciągu lokomotywy manewrowej przy większych prędkościach jest mała, co wpływa na ograniczone zdolności trakcyjne.
Lokomotywy manewrowe naPKP mają oznaczenieEM (elektryczne) iSM (spalinowe).
Lokomotywy manewrowe pracują na większychstacjach, w razie potrzeby są także wysyłane na mniejsze (razem z drużyną manewrową). Celem pracy manewrowej wykonywanej przez te lokomotywy jest:
Ogólnie mówiąc manewrami nazywamy wszelkie ruchy taboru kolejowego oraz związane z nimi czynności wykonywane na torach kolejowych z wyjątkiem wjazdu, wyjazdu i przejazdu pociągu.
Manewrowe przeznaczenie lokomotywy nie uniemożliwia wykonywania pracy liniowej, ani odwrotnie – jego brak nie uniemożliwia manewrów lokomotywą. Z tego powodu lokomotywy manewrowe często są używane do pracy z lekkimi pociągami towarowymi, a niektóre serie (np. SM42) także z pasażerskimi (poza okresem grzewczym, jako że maszyny manewrowe nie mają urządzeń ogrzewania pociągu). Przeciwna sytuacja sporadycznie również ma miejsce (lokomotywa nieprzeznaczona formalnie do manewrów wykonuje pracę manewrową); w tym sensie pojęcie lokomotywy manewrowej dotyczy wykonywanej pracy, a nie zasadniczego przeznaczenia.
Z pracą lokomotywy manewrowej związane jest pojęcieokręgu manewrowego – o ile na stacji pracuje więcej niż jedna lokomotywa manewrowa, dla usprawnienia pracy teren stacji można podzielić na umowne części, przydzielając każdej lokomotywie i pracującej z nią drużynie „obszar pracy” – taka część stacji to okręg manewrowy.