Lise, właśc. Elise[3], Meitner urodziła się 7 lub 17 listopada 1878 w Wiedniu[a]. Pochodziła z rodzinyżydowskiej i była trzecią córką prawnika doktora Philippa Meitnera i jego żony Hedwig Meitner-Skovran. Jako osoba dorosła przeszła naprotestantyzm i w 1906 zostałaochrzczona.
Pod koniec XIX wieku dziewczęta nie mogły uczęszczać do gimnazjum, Lise musiała więc zadowolić się szkołą miejską (Bürgerschule). Po jej ukończeniu opanowała samodzielnie materiał potrzebny do matury i zdała ją w roku 1901, mając 22 lata, w akademickim gimnazjum w Wiedniu. W tym samym roku rozpoczęła studia fizyczne, matematyczne i filozoficzne naUniwersytecie w Wiedniu. Wśród jej profesorów największy wpływ na Lisę wywarłLudwig Boltzmann. Już na pierwszym roku studiów zainteresowało ją zagadnieniepromieniotwórczości. W 1906 doktoryzowała się, jako druga kobieta w historii Uniwersytetu Wiedeńskiego, z fizyki. Tematem jej dysertacji byłoPrzewodnictwo cieplne materiałów niehomogennych.
Lise Meitner, 1906Lise Meitner i Otto Hahn, 1913Tablica pamiątkowa na domu rodzinnym Meitner w WiedniuInstytut Chemii im. Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Institut für Chemie) w Berlinie (obecnie: Instytut Biochemii Uniwersytetu Berlińskiego)
Po obronie doktoratu starała się, bez powodzenia, rozpocząć pracę uMarii Skłodowskiej-Curie wParyżu. Po odmowie, pracowała w InstytucieFizyki Teoretycznej w Wiedniu. W roku 1907 przeniosła się do Berlina, gdzie słuchała wykładówMaksa Plancka i po roku zostając jedną z jego asystentek. W Berlinie spotkała też młodego chemikaOtto Hahna, z którym pracowała, z krótkimi przerwami, następne 30 lat.
Przez pierwsze lata pracowała z Hahnem nieodpłatnie, jako wolontariuszka, dzieląc z nim przerobiony z warsztatu stolarskiego pokój w Instytucie Chemii. Sytuacja ta zmieniła się w roku 1909, po oficjalnym wprowadzeniu w Prusach prawa studiowania dla kobiet.
W 1909 Hahn i Meitner odkryli zjawiskoodrzutu promieniotwórczego, a w następnych latach liczne radioaktywnenuklidy. Dzięki tym sukcesom dołączyła do grona najwybitniejszych fizyków swojego czasu i miała okazję poznać osobiście m.in.Alberta Einsteina.
W 1912 warunki pracy Meitner i Hahna poprawiły się dzięki przenosinom ich laboratorium do nowo założonego przez Hahna Instytutu Chemii przy Towarzystwie Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft – dziśOtto-Hahn-Bau przy Thielallee w Berlinie). Lise Meitner miała w tym instytucie jednak nadal pozycję wolontariuszki. W czasieI wojny światowej pracowała jako siostra w polowych szpitalach armii austriackiej na froncie wschodnim, przy aparatach Röntgena, podczas gdy Otto Hahn pracował nad projektem produkcjibroni chemicznej.
Od 1917 pracowali znów wspólnie, odkrywając nowy, względnie trwałyizotopprotaktynu Pa231,pierwiastka chemicznego, który został odkryty przezKazimierza Fajansa i O. H. Göhringa w 1913. W 1918 Lise Meitner została kierownikiem pracowni fizyczno-radiologicznej w Instytucie Chemii im. Cesarza Wilhelma, z odpowiednim do swojego stanowiska wynagrodzeniem. W 1922 otrzymała stopieńdoktora habilitowanego, uzyskując tym samym prawo do prowadzenia wykładów. W 1926 została profesorem nadzwyczajnymfizyki jądrowej naUniwersytecie Berlińskim.
Choć od 1908 Meitner była członkinią kościoła ewangelickiego, po przejęciu władzy przezHitlera w 1933 została uznana za Żydówkę na mocyustaw norymberskich. Odebrano jej prawo nauczania, mogła jednak kontynuować swoje badania z Otto Hahnem nad promieniotwórczością w Instytucie Cesarza Wilhelma, który nie był instytucją państwową. Jako obywatelka Austrii nie podlegała bezpośrednio niemieckiej jurysdykcji, co dawało jej poczucie względnego bezpieczeństwa. Dopiero poaneksji Austrii przezIII Rzeszę w 1938, gdy wszyscy obywatele tego kraju stali się automatycznie obywatelami Niemiec, zdecydowała się uciec przezHolandię iDanię do Szwecji, gdzie kontynuowała do 1946 swoje badania wInstytucie Nobla.
Hahn i Meitner pozostali w kontakcie listownym. W 1938 Otto Hahn opisał w jednym z listów do Lise odkryte przez siebie wspólnie zeStrassmannem zjawisko, które nazwał (roz)pęknięciem (Zerplatzen).
W 1939 Lise Meitner wraz ze swoim siostrzeńcemOtto Robertem Frischem opublikowała artykułDisintegration of Uranium by Neutrons: A New Type of Nuclear Reaction[4], rozwijając w nim podstawy teoretyczne eksperymentu Hahna i Strassmanna. Użyli przy tym po raz pierwszy terminu ukutego przez Frischa: „rozszczepienie jądra atomowego”. Przy okazji zauważyli, iż oba powstałe z uranu jądra mają razem mniejszą masę niż jądro uranu. Z różnicy mas obliczyli, za pomocą znanego wzoru EinsteinaE = mc², uwolnionąenergię dla pojedynczego jądra uranu – około 200MeV. Wyliczeniem tym stworzyli jeden z elementów do pokojowego i militarnego zastosowania energii atomowej. Frisch potwierdził te obliczenia eksperymentem przeprowadzonym w styczniu 1939 roku[5]. Jakopacyfistka z przekonania, odrzuciła amerykańskie propozycje pracy nad budowąbomby atomowej wUSA i pozostała w czasie wojny w Szwecji.
W 1944 Otto Hahn otrzymałNagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Lise Meitner i Otto Frischa pominięto, nie uwzględniając ich wkładu. W USA w 1946 Narodowy Klub Prasy okrzyknął ją „kobietą roku”. Od 1947 Lise Meitner kierowała wydziałem fizyki jądrowej na Uniwersytecie Technicznym wSztokholmie, oprócz tego wykładała gościnnie w USA. W 1960 przeniosła się do swojego siostrzeńca Frischa do Cambridge i pozostała tam do swej śmierci 27 października 1968.
Latem2016 siedem kobiet naukowców, w tym Lise Meitner, upamiętniono rzeźbami na terenieUniwersytetu Wiedeńskiego w ramach projektu obchodów 650-lecia uczelni[7].
↑W rejestrze gminy żydowskiej w Wiedniu widnieje data 17 listopada, lecz we wszystkich innych dokumentach jest to 7 listopada. Tę drugą datę podawała sama Lise Meitner[3].
↑LiseL.MeitnerLiseL.,O.R.O.R.FrischO.R.O.R.,Disintegration of Uranium by Neutrons: a New Type of Nuclear Reaction, „Nature”, 143 (3615), 1939, s. 239–240,DOI: 10.1038/143239a0(ang.).
↑O.R.O.R.FrischO.R.O.R.,Physical Evidence for the Division of Heavy Nuclei under Neutron Bombardment, „Nature”, 143 (3616), 1939, s. 276,DOI: 10.1038/143276a0(ang.).
%2c_lecturing_at_Catholic_University%2c_Washington%2c_D.C.%2c_1946.jpg)
_Lise_Meitner.jpg)
