Ten artykuł dotyczy miasta w Polsce. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
 Panorama miasta – widok znadBiebrzy | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Data założenia | 8 grudnia 1580 | ||
| Prawa miejskie | 1580–1870, 1983 | ||
| Burmistrz | Lech Łępicki | ||
| Powierzchnia | 4,98[1] km² | ||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | 87 | ||
| Kod pocztowy | 16-315 | ||
| Tablice rejestracyjne | BAU | ||
Położenie na mapie gminy Lipsk  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu augustowskiego  | |||
 53°44′01″N 23°23′59″E/53,733611 23,399722 | |||
| TERC (TERYT) | 2001044 | ||
| SIMC | 0977717 | ||
Urząd miejski ul. Żłobikowskiego 4/216-315 Lipsk | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Lipsk (biał. Ліпск,lit.Liepinė) –miasto wwoj. podlaskim, wpowiecie augustowskim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Lipsk.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowoj. suwalskiego.
Położony nad rzekąBiebrzą lokalny ośrodek handlowy i usługowy. Gmina Lipsk sąsiaduje z granicą polsko-białoruską oraz gminamiSztabin,Dąbrowa Białostocka,Nowy Dwór,Augustów iPłaska. Ośrodkiem sztuki ludowej –pisankarstwo,tkactwo, Zespół Regionalny Lipsk. Siedzibąparafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej.
Lipsk leży na historycznejSuwalszczyźnie[2], na obszarze dawnejJaćwieży[3]. W drugiej połowie XVI wieku położony był wpowiecie grodzieńskimwojewództwa trockiego[4].
Okolice Lipska były we wczesnymśredniowieczu zamieszkiwane przez bałtyckie plemięJaćwingów. Nie znaleziono tu jednak żadnych pozostałości ich osad. Pewien ślad obecności Jaćwingów zachował się jednak w języku dzisiejszych mieszkańców tych terenów w postaci pojedynczych słów bałtyckiego (jaćwieskiego) pochodzenia. Tak na przykład osoby posługujące się miejscowym dialektemjęzyka białoruskiego, nazywanymjęzykiem prostym (prosty jazýk) na określenie warg lub ust używają słowałúpy (bałtyckiełúpai).
Pierwsze wzmianki o osadnictwie na tym terenie pochodzą z 1533 r. i mówią o wsiWola Lipska.
Za datę powstania miasta uznaje się 8 grudnia 1580 r. Tego dnia został wystawiony w pobliskimGrodnie przez wielkiego księciaStefana Batorego (Lipsk do rozbiorów leżał w Wielkim Księstwie Litewskim, a nie w Koronie, Batory występował zatem jako wielki książę)przywilej nadającyprawa magdeburskie orazherb – łódź z żaglem.
Co najmniej od XVII do XVIII w. miasto wchodziło w skład ekonomii grodzieńskiej[5].
Lipsk rozwijał się szybko do połowy XVII wieku, później ogarnął go kryzys związany z konfliktami wojennymi XVII i XVIII wieku, w 1655 przemarsz wojsk szwedzkich spowodował liczne grabieże i zniszczenie miasta[6]. W 1795 r. Lipsk znalazł się wzaborze pruskim. W 1807 r. wszedł doKsięstwa Warszawskiego, a w 1815 r. doKrólestwa Kongresowego.
19 maja?/31 maja 1870 Lipsk utracił prawa miejskie i wraz z częściągminy Kurjanka tworzył nowągminę Petropawłowsk[7].
2 sierpnia 1914 r. został wyświęcony w Lipsku istniejący do dziśneogotycki kościół parafii katolickiej. Jego budowę rozpoczęto w 1906 r. W czasieI wojny światowej miejscowość została w znacznej części zniszczona.
WedługPowszechnego Spisu Ludności z 1921 roku mieszkało tu 1038 osób, wśród których 933 było wyznaniarzymskokatolickiego, 10 innego chrześcijańskiego a 87mojżeszowego. Jednocześnie 1021 mieszkańców zadeklarowałopolską przynależność narodową a 17 żydowską. W miejscowości znajdowały się 182 budynki mieszkalne[8].
W 1939 r. z tego terenu wyruszył oddziałmajoraHenryka Dobrzańskiego –Hubala. W mieście znajduje się tablica upamiętniająca to wydarzenie. Od 1940 r. w okolicy Lipska jest budowany system umocnień radzieckich. We wrześniu 1941 r. Niemcy wywieźli 99 osób pochodzenia żydowskiego dogetta w Grodnie. Tragiczną datą w historii Lipska jest 13 lipca 1943 r., kiedy wojska niemieckie rozstrzelały 50 mieszkańców Lipska w fortach wNaumowiczach kołoGrodna. Wśród nich była bł.Marianna Biernacka, beatyfikowana w gronie108 błogosławionych męczenników. W wyniku działań wojennych miejscowość została mocno zniszczona.
Po zajęciu terenów przez Armię Czerwoną w okolicy Lipska rozpoczęła się budowa umocnień należących doLinii Mołotowa. Na linii Kamienna Nowa – Lipsk – Bohatery Leśne wybudowano 84 obiekty, jednak jedynie ok. 30 z nich zyskało zdolność bojową do momentu zajęcia terenów przez wojska niemieckie[9].
W roku 1973 miejscowość odznaczona zostałaOrderem Krzyża Grunwaldu.
Lipsk odzyskał prawa miejskie w 1983 r. Ważną rolę w tym fakcie przypisuje się pochodzącemu z Lipska gen.Mirosławowi Milewskiemu, w okresie 1980–1981 r. ministrowi spraw wewnętrznychPRL, a także Towarzystwu Przyjaciół Lipska – organizacji zrzeszającej byłych i obecnych mieszkańców. W latach 80. w Lipsku rozwija się przemysł lekki (w zakładachUnitra - Lipsk[10] produkcja podzespołówindukcyjnych oraz maszyn rolniczych).
Od lat 90. po upadku największych zakładów przemysłowych w Lipsku rozwija się turystyka (spływy kajakoweBiebrzą,agroturystyka), co jest związane z powstaniemBiebrzańskiego Parku Narodowego.
Podczas wykopalisk archeologicznych prof.Anna Czapska odkryła w Lipsku ślady murowanego dworu o regularnej formie prostokąta, który powstał na starszej budowli. Legenda głosi, że dwór powstał na ruinach zboru ariańskiego. Prowadzone wstępne badania potwierdziły istnienie dwóch budowli, starszej o grubych murach kamienno - ceglanych i bardzo głębokich piwnicach oraz nadbudowanej części wyższej, późniejszej, o odmiennej strukturze ścian[11].
Dorejestru zabytkówNarodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[13]:
Inne obiekty:
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Lipsku (powiat augustowski).| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Część wsi |
|
| Kolonia wsi | |
| Przysiółek wsi |
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
