 | |||
| Autor | Anonim | ||
|---|---|---|---|
| Data powstania | XII wiek | ||
| Medium | tempera na płótnie | ||
| Wymiary | 190 × 120 cm | ||
| Miejsce przechowywania | |||
| Lokalizacja | |||
| |||
Krzyż z San Damiano –średniowiecznaikona w kształciekrzyża, powstała wXII wieku, przechowywana wbazylice św. Klary wAsyżu weWłoszech.
W duchowości franciszkańskiej krzyż ten jest symbolem wybraniaśw. Franciszka z Asyżu. Święty modlił się przed nim w kościele św. Damiana w Asyżu i, jak podająŹródła Franciszkańskie, miał z niego usłyszeć głos samegoChrystusa. Na ikonie przedstawione są postacie Ukrzyżowanego i „świadków”. Twarz Jezusa, tak jak to zalecałsynodrzymski z692, nie wyraża cierpienia: „Jego ledwo kiełkujący uśmiech jest pełen słodyczy i melancholii”[1]. Tego typu krzyże-ikony znane były we wschodniej tradycji kościelnej. DoUmbrii przywędrowały wraz zmnichamisyryjskimi.
Kopie Krzyża z San Damiano znajdują się w większości klasztorów franciszkańskich i monasterów klariańskich. Przechowują je również w swych domachtercjarze franciszkańscy.
Krzyż z San Damiano jest jednym z grupy krzyży-ikon, które powstawały w XII wieku na terenie Umbrii. Nazwisko autora nie jest znane. Przyjmuje się, iż krzyż ten powstał około1100. Celem pisania takich ikon był wykładteologii przedstawianego wydarzenia oraz pobudzenie do gorliwszejwiary. Ikona utrzymana jest wstylu bizantyjskim, który był bardzo popularny w Umbrii w czasach poprzedzających sztukęCimabue iGiotta.
Krzyż znajdował się pierwotnie w małym kościele św. Damiana pod Asyżem. Do świątyni tej przychodził na prywatne modlitwy Francesco Bernardone – przyszły św. Franciszek z Asyżu. W1206 miał z niego przemówić doBiedaczyny sam Zbawiciel, nakazując: „Franciszku, idź i napraw mój Kościół!”[2]. Wezwanie to zostało najpierw zrozumiane jako nakaz odbudowy rzeczywistych budowli kościelnych, m.in. kaplicyPorcjunkuli pod Asyżem. Stopniowo nawrócenie zapoczątkowało drogępokuty i głoszeniaEwangelii. Tak narodzić się miałzakon franciszkański – zakon naśladowców Jezusa na sposób Franciszka[3].
W klasztorze przy kościele San Damiano mieszkałyklaryski, które opiekowały się również ikoną krzyża. Przeniosły się one do nowego monasteru obokbazyliki św. Klary w1257. Mniszki zabrały ze sobą oryginalną ikonę Krzyża z San Damiano. Znajduje się ona dzisiaj we wnętrzu bazyliki[4]. Odwiedzający kaplicę San Damiano, miejsce cudu, który zadecydował o nawróceniuPoverella, mogą nad głównym ołtarzem zobaczyć kopię bizantyjskiej ikony krzyża.
Na ikonie Krzyża z San Damiano odnaleźć można 33 postacie[5].
Na krzyżu przedstawiona jest przede wszystkim postać Chrystusa Ukrzyżowanego. Jego jasne ciało wyraźnie kontrastuje z ciemnym tłem. Jezus stoi prosto i zdecydowanie z otwartymi oczami, to Bóg-Człowiek panujący, zmartwychwstały. Nad jego głową znajduje się łaciński napis:IHS NAZARE REX IUDEORUM (por.J 19,19).
Pozostałe postacie — świadków — to najpierw świadkowie więksi: (jak Chrystus posiadająaureole)Maryja,św. Jan Apostoł i Ewangelista,Maria Magdalena, Maria matka Jakuba oraz setnik (por.Mk 15,38), a następnie świadkowie mniejsi:Longinus i Stephaton. Artysta przedstawił również obserwatora, być może jest to sam pisarz ikony. Na ikonie widnieją również postacieaniołów, świętych patronów oraz prawa rękaBoga Ojca. Po prawej stronie przedstawiony zostałkogut[6].
WXX wieku powstała piosenka religijna śpiewana przez młodzież związaną z ruchem franciszkańskim „Krzyż w San Damiano”.
Sanktuarium w Asyżu, w którym czczona jest kopia Krzyża z San Damiano, było miejscem nawrócenia brytyjskiego wokalistySala Solo. W1985 wydał on płytę "Heart & Soul" z przebojemSan Damiano[7]. Stał się on prawdziwym hitem przede wszystkim wPolsce. Później wykonywali go równieżAled Jones iLibera.
