 SiedzibaZboru Warszawa-Centrum przyul. Foksal 8 w Warszawie | |||||||||||||||
| Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||||||||
| Chrześcijaństwo └ Protestantyzm └ Adwentyzm | |||||||||||||||
| Ustrój kościelny | Ustrój przedstawicielski[1] | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prądy teologiczne | |||||||||||||||
| Nurty pobożnościowe | |||||||||||||||
| Siedziba | |||||||||||||||
| Zwierzchnik • tytuł zwierzchnika | Jarosław Dzięgielewski | ||||||||||||||
| Organ ustawodawczy | Zjazd Kościoła, Rada Kościoła oraz Zarząd Kościoła | ||||||||||||||
| Zasięg geograficzny | |||||||||||||||
| Członkostwo | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej –związek wyznaniowy wPolsce, będący częścią globalnegoKościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Według danych Kościoła w 2023 roku wspólnota ta zrzeszała 9949 wyznawców i sympatyków w 147 zborach[2], natomiast według Spisu Narodowego z roku 2021 Kościół posiadał niewiele ponad 3100 wiernych[3]. Trzecia pod względem liczby wyznawców wspólnota protestancka w Polsce[2]. Jest wydawcą miesięcznika „Znaki Czasu”.
Kościół został zarejestrowany w 1946 roku.Tak szybka rejestracja była wynikiem legalnego działania KADS w warunkach okupacji hitlerowskiej.Osobowość prawna Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP została uregulowana odrębną ustawą z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej[4][5].
Osobny artykuł:Struktura Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP.Pod względem terytorialnym Kościół podzielony jest na trzydiecezje (zjednoczenia):Diecezję Południową (z siedzibą wKrakowie),Wschodnią (z siedzibą wWarszawie) iZachodnią (z siedzibą wPoznaniu). W skład diecezji wchodzą zbory (parafie) kilku okręgów (województw, powiatów). Każda diecezja w ciągu kadencji jest kierowana przez Radę Diecezji i Zarząd Diecezji, które zostają wyłonione podczas posiedzeń walnych zjazdów (synodów) diecezji, odbywających się co 4 lata. W skład rady wchodzą członkowie zarządu diecezji (przewodniczący, sekretarz i skarbnik), kierownicy sekretariatów (oddziałów, departamentów) przy zarządzie diecezji oraz inni duchowni i świeccy, wybrani przez zjazd.
Podstawową jednostką organizacji terytorialnej Kościoła jestzbór, zrzeszający wiernych danego terenu.
Pionierem adwentyzmu w Europie był PolakMichał Belina-Czechowski. Dzięki jego działalności adwentyzm pojawił się we Włoszech, Szwajcarii, Rumunii, Niemczech i na Węgrzech. Ze Szwajcarii idee adwentystyczne dotarły na Krym[6]. W Polsce pierwszy ośrodek adwentyzmu powstał w 1888 roku w zaborze rosyjskim, wŻarnówku naWołyniu dzięki działalności przybyłego z Krymu Hermana Szkubowca (Szkubowitza). W 1893 roku z Wołynia adwentyzm dotarł doKrólestwa Polskiego. W 1895 powstał pierwszy zbór,w Łodzi[7]. W 1900 roku powstałzbór w Warszawie[8]. Zbór w Łodzi rekrutował się częściowo spośród protestantów, a częściowo spośród katolików. Członkowie zboru w Warszawie rekrutowali się spośród katolików, prawosławnych i protestantów[9].
W zaborze pruskim adwentyzm pojawił się w roku 1895[8], wPoznaniu. W zaborze austriackim adwentyzm pojawił się w roku 1903, wBielsku-Białej[10]. W 1912 roku naŚląsku Cieszyńskim powstało pierwsze polsko-czeskie zjednoczenie (diecezja). W 1920 roku wyłoniła się z niejDiecezja Południowa z siedzibą w Bielsku-Białej[11]. W roku 1918 powstałaDiecezja Zachodnia z siedzibą w Poznaniu, a w roku 1920 zaczęto organizowaćDiecezję Wschodnią. W dniach 6–9 października 1921 roku na zjeździe wBydgoszczy powołano ogólnokrajową strukturę, trzy diecezje – Południowa, Zachodnia i Wschodnia – powołały ogólnopolskie władze Kościoła. Siedziba władz Kościoła mieściła się w Bydgoszczy. Przyjęto wówczas nazwęZwiązek Adwentystów Dnia Siódmego, którą później zmieniono naUnia Zborów Adwentystów Dnia Siódmego[11]. W 1921 roku zainicjowano działalność wydawniczą, a w 1926 roku zorganizowano seminarium duchowne. W 1931 roku siedzibę Kościoła przeniesiono do Warszawy[10]. W 1935 roku zorganizowano ogólnopolski zjazd młodzieży adwentystycznej[11]. Przed wojną Kościół liczył około 4 tys. wyznawców. Ważną rolę odegrali w tym okresie Teodor Will oraz Wilhelm Czembor, zwierzchnik Kościoła od roku 1936[10].
W latach 1931–1933 Kościół przeszedł wewnętrzny kryzys. Wewnątrz Kościoła pojawił się ruch któremu przewodziłAlfred Kube –początkowo sprzeciwiający się ograniczaniu autonomii zborów, a później odrzucający także niektóre zasady adwentystów oraz rolęEllen G. White[12]. Wcześniej bracia Paweł i Alfred Kube byli członkami władz centralnychUnii Zborów Adwentystów Dnia Siódmego[13]. Po kilku latach burzliwej działalności ruch ten przekształcił się wKościół Chrześcijan Dnia Sobotniego[14].
W okresie międzywojennym władze odmawiały adwentystom prawnego uznania i byli ugrupowaniem jedynie tolerowanym przez władze[14]. Decyzję zaliczającą adwentystów do tzw. wyznań tolerowanych wydało 16 lutego 1922 rokuMinisterstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[11]. Z tego względu w okresie międzywojennym działalność Kościoła oparta była na przepisach państw zaborczych. Na terenie byłego zaboru rosyjskiego Kościół funkcjonował jako tolerowany związek religijny na podstawie ukazu carskiego z dnia 17 października 1906 roku[15]. Na terenie byłego zaboru austriackiego działał na podstawie przepisów prawa o stowarzyszeniach, a na terenie byłego zaboru pruskiego na podstawie przepisów tolerancyjno-wyznaniowych[16].
PodczasII wojny światowej wiele kaplic zostało zamkniętych. W obozie koncentracyjnym wOświęcimiu zginął pastor Florian Kosmowski, wKatyniu poniosło śmierć trzech oficerów wyznania adwentystycznego (Artur, Mieczysław i Witold Ostapowicz). Za przechowywanie osób narodowości żydowskiej na karę śmierci została skazana Helena Gargasz, a Janina Boetzel za działalność konspiracyjną[10]. Kilku adwentystów walczyło wpowstaniu warszawskim, spośród nich zginął Zbigniew Chmielewski[17].
Wiele zborów, które znalazły się w Rzeszy lub pod sowiecką okupacją zostało zlikwidowanych[14]. Na początku 1941 roku odwiedził PolskęAdolf Minck, zwierzchnikWolnego Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego wNiemczech, celem zorientowania się w sytuacji Kościoła adwentystycznego w Polsce. W rezultacie wizyty polski KADS został poddany pod zwierzchnictwo niemieckiego Kościoła adwentystycznego wBerlinie. Według ocenyZachariasza Łyki uchroniło to polski Kościół przed likwidacją[18]. Na terenieGeneralnego Gubernatorstwa Zjednoczenie Adwentystów Dnia Siódmego zostało zarejestrowane w 1942 roku na mocy obwieszczenia opublikowanego w Dzienniku Urzędowym dla GG 1942 Nr 79, s. 178[19].
W kwietniu 1945 roku na konferencji w kaplicy zboru w Radomiu, zorganizowanej przez Mariana Kota, wybrano nowe kierownictwo Kościoła, z przewodniczącymJanem Kulakiem[10]. Legalizacja Kościoła nastąpiła w 23 marca 1946 roku[20][a]. Do tak szybkiej rejestracji w Polsce Ludowej przyczyniło się legalnie działanie od 1942 roku w warunkach okupacji hitlerowskiej na terenie Generalnego Gubernatorstwa[19]. W skład Rady Kościoła wchodzili wówczas: przewodniczący Jan Kulak, sekretarz Józef Rosiecki oraz członkowie:Franciszek Stekla,Marian Kot, Jan Skrzypaczek, Włodzimierz Siemienowicz i Jan Górski. 12 sierpnia 1946 na siedzibę Kościoła zakupiono budynek w Krakowie przy ul. Lubelskiej 25. Od 28 sierpnia do 1 września 1946 w Krakowie zorganizowano pierwszy powojenny zjazd Kościoła, na którym potwierdzono zwierzchnictwo Jana Kulaka nad Radą Kościoła[21]. W 1947 roku wznowiono działalność wydawniczą i reaktywowano seminarium duchowne w Krakowie. W 1949 roku seminarium przeniesiono doBielska-Białej, a w 1959 roku doPodkowy Leśnej. W roku 1949 siedzibę Kościoła przeniesiono ponownie do Warszawy[10]. Według Zachariasza Łyki lata 1944–1949 były okresem odbudowy Kościoła[20].
Początkowo władzePRL uważały istnienie KADS za niepożądane i prowadziły wobec tego Kościoła politykę likwidacyjną. Po roku 1956 adwentyści zostali wyłączeni z tego kierunku i objęci zostali polityką reglamentacyjną, jednak w międzyczasieUdSW iMSW uzyskało efekt pełnej zależności Kościoła od władz[22]. W okresie powojennym pierwszy zwierzchnik Kościoła, Jan Kulak realizował wytyczne władz państwowych odpowiedzialnych za politykę wyznaniową[23]. W latach 1953–1956 Franciszek Stekla zmuszony był do działalności w podziemiu. Był on popierany przez 80–85% wiernych[24]. Kontrolowana przez władze Unia Zborów Adwentystów Dnia Siódmego nie reprezentowała więc środowiska adwentystycznego, a prawdziwe życie religijne toczyło się podczas nielegalnych nabożeństw przeprowadzanych w domach prywatnych[25]. W czasach stalinowskich aresztowani zostali niektórzy działacze Kościoła (Andrzej Maszczak, Konrad Janyszka)[26]. Według Zachariasza Łyki lata 1949–1957 stanowiły niezwykle trudny okres w historii Kościoła, pełen zewnętrznych zagrożeń czasów stalinizmu oraz wewnątrzkościelnych przesileń które powodowały spory kompetencyjne i przemiany organizacyjne[21].
W 1961 roku na walnym zjeździe delegatów Kościoła przyjęto nazwęKościół Adwentystów Dnia Siódmego. Prawo wewnętrzne zostało zatwierdzone 7 czerwca 1966 roku[27].
W planachDepartamentu IV MSW na lata 1976/1977 nakazano rozpracowanie frakcji tworzących się wewnątrz Kościoła, działalności rozłamowej i przeciwdziałanie kontaktom z Zachodem. Zalecono, by polecić tajnym współpracownikom „Majewskiemu” i „Markowi” opracowywanie materiałów dyskredytującychKościół katolicki[28].
W planach na lata 1978/1979 nakazano umocnienie się operacyjne w kierowniczych ogniwach Kościoła. Za pośrednictwem agentów „Majewski” i „Marek” polecono oddziaływać naGeneralną Konferencję Kościoła iWydział transeuropejski Kościoła wLondynie, by przeciwdziałać antykomunistycznym akcjom przeprowadzanym przez te organizacje. Zalecono kontrolę nad wyłonionymi w Kościele frakcjami. Polecono wykorzystać wydawnictwo kościelne do opracowywania wydawnictw wymierzonych w hierarchię Kościoła katolickiego i kolportować je zarówno w kraju, jak i za granicą. Powodem, dla którego właśnie ten Kościół wybrano do realizacji takich celów, była jego antykatolicka doktryna[29].
Dzięki staraniom Kościoła w 1987 SenatChrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie nadałBertowi B. Beachowi, dyrektorowi z Generalnej Konferencji Kościoła, tytuł doktorahonoris causa[30].
Status prawny Kościoła oraz stosunki między Kościołem i państwem reguluje ustawa z 30 czerwca 1995 roku, podpisana przez prezydentaLecha Wałęsę[4].
Po opublikowaniuListy Wildsteina w KADS dyskutowano nad potrzebą przeprowadzenialustracji. Władze Kościoła są przeciwne przeprowadzeniu lustracji.Andrzej Siciński na łamach „Znaków Czasu” wyraził opinię, że lustracja w oparciu o teczki będzie wybiórcza[31].
Pomimo swego antykatolicyzmu adwentyści od roku 1984 prowadzą dialog ekumeniczny zKościołem katolickim. Głównym inicjatorem dialogu ze strony adwentystycznej byłZachariasz Łyko. 14 grudnia 1999 z okazji 15-lecia dialogu katolicko-adwentystycznego w Sali Prymasowskiej wDomu Arcybiskupów Warszawskich przyul. Miodowej 19 w Warszawie, odbyło się spotkanie reprezentantów Rady Konferencji Episkopatu do Spraw Ekumenizmu Kościoła Katolickiego i przedstawicieli Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP. Stronę adwentystyczną reprezentowali:Zachariasz Łyko, Andrzej Siciński iBernard Koziróg, stronę katolicką reprezentowali:Lucjan Balter,Michał Czajkowski i Marcin Wojtowicz[32]. Podpisano wspólnieOświadczenie, w którym Kościół katolicki uznał, że adwentyści nie są sektą, natomiast adwentyści podkreślili, że z szacunkiem odnoszą się do Kościoła katolickiego[33]. W roku 2008, po śmierci Łyki,Paweł Lazar przesłał pismo do strony katolickiej z prośbą o zawieszenie dialogu[32].
W latach 1946–1950 KADS należał doChrześcijańskiej Rady Ekumenicznej (dzisiaj Polska Rada Ekumeniczna)[34]. Kościół nadal utrzymuje kontakty z Polską Radą Ekumeniczną oraz jest zaangażowany w działalnośćTowarzystwa Biblijnego[35]. Od roku 1993 KADS jest członkiem Towarzystwa Biblijnego[32]. Przedstawiciele Kościoła uczestniczyli wekumenicznym przekładzie Biblii. Andrzej Siciński wyjaśnia, że udział w tym przedsięwzięciu jest ważny, ponieważ zadaje kłam zarzutom o sekciarskim charakterze KADS[36].
Kościół prowadzi m.in.Wydawnictwo „Znaki Czasu”[37], Ośrodek Radiowo-Telewizyjny „Głos Nadziei”[38], KorespondencyjnąSzkołę Biblijną, Korespondencyjną Szkołę Lepszego Życia, Chrześcijańską Służbę Charytatywną[39], Dom Opieki „Samarytanin” oraz kilka tzw. ośrodków zdrowego życia. Jego działalność wspierają Fundacja „Źródła Życia”[40] oraz Nadzieja.pl Sp. z o.o., prowadząca niszowy chrześcijański portal internetowy, jakoorganizacja pożytku publicznego[41].
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego prowadzi również własną uczelnię wyższą:
Na początku 1947 roku Unia Zborów KADS liczyła około 5 tys, wyznawców. Na przełomie roku 1949 i 1950 Unia liczyła 5958 wyznawców skupionych w 62 zborach i 38 placówkach[42].
Według danych Kościoła w 2011 roku zrzeszał on 5790ochrzczonych wiernych, a licząc łącznie z dziećmi i sympatykami ok. 9600 osób[43], jednak według danychspisu powszechnego z 2011 roku przynależność do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP zadeklarowało 4947 osób[5].
Według danych Kościoła za rok 2017 wspólnota ta zrzeszała 5796ochrzczonych wiernych, a licząc łącznie z dziećmi i sympatykami ok. 9660 w 145 zborach[44][45]. Według spisu powszechnego z 2021 roku przynależność do KADS zadeklarowało 3129 osób[46].
| Rok | Liczba wiernych | Liczba zborów | Liczba kościołów/kaplic | Liczba duchownych |
|---|---|---|---|---|
| 1989[54] | 9236 | 123 | 123 | 89 |
| 1990[55] | 9618 | 123 | 123 | 89 |
| 1991[56] | 8418 | 99 | 110 | 86 |
| 1992[57] | 8915 | 135 | 111 | 91 |
| 1994[58] | 10024 | 160 | 69 | 81 |
| 1995[59] | 6958 | 138 | 68 | 79 |
| 1996[60] | 6720 | 140 | 78 | 68 |
| 1998[61] | 9189 | 139 | 76 | |
| 1999[62] | 9303 | 141 | 61 | |
| 2000[63] | 9492 | 151 | 88[64] | 69 |
| 2001[65] | 9416 | 146 | 70 | |
| 2002[66] | 9484 | 148 | 68 | |
| 2003[67] | 9487 | 150 | 70 | |
| 2004[68] | 9488 | 152 | 59 | |
| 2005[69] | 9620 | 150 | 82[64] | 70 |
| 2006[70] | 9620 | 151 | 59 | |
| 2007[71] | 9595 | 153 | 71 | |
| 2008[72] | 9614 | 154 | 60 | |
| 2009[73] | 9534 | 155 | 83[74] | 58 |
| 2010[64] | 9624 | 155 | 84 | 62 |
| 2011[75] | 9654 | 152 | 61 | |
| 2012[76] | 9638 | 148 | 91[77] | 68 |
| 2013[78] | 9658 | 150 | 94[77] | 67 |
| 2014[79] | 9734 | 150 | 93[77] | 68 |
| 2015[80] | 9698 | 148 | 92[64] | 66 |
| 2016[81] | 9565 | 147 | 92[82] | 61 |
| 2017[83] | 9660 | 145 | 104[82] | 68 |
| 2018[84] | 9726 | 144 | 107[82] | 65 |
| 2019[85] | 8599 | 144 | 105[64] | 67 |
| 2020[86] | 9838 | 146 | 103[64] | 74 |
| 2021[87] | 9733 | 128 | 119[64] | 78 |
| 2022[88] | 9734 | 145 | 74 | |
| 2023[2] | 9949 | 147 | 137 |
| Spis powszechny | Liczba deklaracji |
|---|---|
| Narodowy Spis Powszechny 2011[89] | 4947 |
| Narodowy Spis Powszechny 2021[3] | 3129 |
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP |
