 | |
| Status | aktywny |
|---|---|
| Położenie i warunki | |
| Państwo | |
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Najmniejsze możliwe nachylenie orbity | 48.4° |
| Największe możliwe nachylenie orbity | 50.7° |
| Historia | |
| Data otwarcia | |
| Data pierwszego startu | |
Położenie na mapie obwodu astrachańskiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
 48°33′55″N 46°17′42″E/48,565278 46,295000 | |
| Strona internetowa | |
Kapustin Jar (ros. Капустин Яр) –kosmodrom i rakietowy poligon wojskowy w północno-zachodniej częściObwodu astrachańskiego.
W maju 1946 władzeZSRR podjęły decyzję o utworzeniupoligonu wojskowego podobnego do tego, którym dysponowali Amerykanie wNowym Meksyku. Grupa kierowana przez gen.Wasilija Wozniuka spośród siedmiu rozważanych lokalizacji wybrała tę, znajdującą się w sąsiedztwie miastaWołgograd w okręgu astrachańskim i niedaleko od wsi Kapustin Jar. Budowę pierwszych pól startowych powstającego doświadczalnego poligonu rakietowego rozpoczęto w 1946 roku. 3 czerwca 1947 Rada Ministrów ZSRR podjęła decyzję o rozpoczęciu budowy w tym właśnie miejscu głównego poligonu rakietowego. Pracami budowlanymi kierował gen. Wozniuk, on też został pierwszym komendantem poligonu.
1 października 1947 gen. Wozniuk przekazał doMoskwy informację o pełnej gotowości poligonu do wystrzeliwaniapocisków balistycznych. Dwa tygodnie później do bazy przybyła pierwsza partia niemieckich pociskówA-4/V-2, którą specjaliści radzieccy zmontowali ze znalezionych w fabrykach niemieckich części. Pierwszy start pocisku balistycznego z poligonu miał miejsce 18 października 1947 o 10.47 czasu moskiewskiego[1]. Rakieta osiągnęłapułap 86 km i spadła w odległości 274 km od miejsca startu. W ciągu miesiąca wystrzelono kolejnych 10-11 rakiet, z których 9 osiągnęło założony cel. Doświadczenie zdobyte po tych próbach zaowocowało w rok później uruchomieniem produkcji analogicznej pod względem konstrukcji rakiety R-1, która przeszła pomyślne próby jesienią 1948.
Do 1957 Kapustin Jar był jedynym miejscem startu radzieckich rakiet balistycznych (R-1,R-2, R-5, R-12,R-14) oraz ich odmian geofizycznychW-1A,W-1B,W-1W,W-1D,W-1E,W-2A,W-5A,W-11A itd. W czerwcu 1951 na poligonie podjęto próbę wystrzeliwania rakiet z psami na pokładzie. Za pomocą tych rakiet zrealizowano bogaty program badań atmosfery na wysokości 100-500 km, wykonano szereg lotów z obiektami biologicznymi w celu określenia wpływunieważkości na żywe organizmy. Wyniki tych badań w zasadniczy sposób przyczyniły się do realizacji lotuGagarina. Prowadzono także regularny sondaż atmosfery za pomocą serii rakiet meteorologicznych (MR-1, MMR-05, MMR-08). Na ten cel w północno-zachodniej strefie poligonu wydzielono obszar pod nazwą „Stacja Sondażu Atmosferycznego-Wołgograd”. W tym czasie miejsce to nie było umieszczane na mapach, a dawną nazwę miejscowości zastąpił wojskowykryptonim Moskwa-400.
W lutym 1956 na poligonie Kapustin Jar pojawiły się rakiety z ładunkami jądrowymi typu R-5M. Rok później testowano międzykontynentalny pocisk R-12. 16 marca 1962 z poligonu rakietowego został przekształcony wkosmodrom – z poligonu wystrzelonosputnikKosmos-1, stąd też startowały kolejne satelity serii Kosmos. Od końca lat 60. kosmodrom nabrał charakteru międzynarodowego. W latach 1963–1987 wystartowały stąd 83 satelity, na orbity o nachyleniu od 48,4° do 50,7°. Do 1973 stosowano wyłącznie rakietęKosmos B, która startowała 60 razy (ostatni raz zInterkosmosem-9), w tym samym roku wprowadzono do użytku silniejszą rakietęKosmos-C. Do końca 1987 przeprowadzono 24 starty, z czego jeden był nieudany, z powodu uszkodzenia stateczników rakiety. Przeważająca liczba satelitów startująca z tego terenu to były obiekty naukowo-badawcze, reszta to pojazdy eksperymentalne (np. Kosmos 1374, Kosmos 1445) i technologiczne. W tym kosmodromie zapoczątkowano praktyczną współpracę w ramach programuInterkosmos. Tu startowały satelity z tej serii o numerach: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 11 i 16. Port ten odwiedzili przedstawiciele Francji, Szwecji, i Indii, podczas startu satelitówAurele,SRET,Signe,Aryabhata iBhaskara. Po wystrzeleniu 22 czerwca 1988 satelity BOR-5, działalność kosmodromu została zawieszona.
Wznowienie startów z poligonu Kapustin Jar nastąpiło w 1998. Z kosmodromu wystrzeliwano przy pomocy rakiety Kosmos-1 satelity komunikacyjne (m.in. Megsat-0). W 2006 prowadzono w tym miejscu próby balistyczne pociskuIskander-M.
| Brazylia (FAB,AEB) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kanada (CAF,CSA) | |||||
| Chiny (CNSA) | |||||
| Europa (ESA) Francja (CNES) | |||||
| Indie (ISRO) | |||||
| Izrael (ISA) | |||||
| Japonia (JAXA) | |||||
| Korea Południowa (KARI) | |||||
| Korea Północna (KCST) | |||||
| Szwecja (SNSB) | |||||
| Pakistan (SUPARCO) | |||||
| Rosja (RKA) | |||||
| USA (NASA,DoD) |
| ||||
| Prywatne |
| ||||
| Nieczynne |
|
