Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tej nazwy.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kałuszyn – zdjęcie lotnicze znad wschodniej części miasta w kierunku zachodnim | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie | przed 1662 | ||
| Burmistrz | Arkadiusz Czyżewski | ||
| Powierzchnia | 12,3[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość | |||
| Strefa numeracyjna | 25 | ||
| Kod pocztowy | 05-310 | ||
| Tablice rejestracyjne | WM | ||
Położenie na mapie gminy Kałuszyn  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu mińskiego  | |||
 52°12′30″N 21°48′42″E/52,208333 21,811667 | |||
| TERC (TERYT) | 1412094 | ||
| SIMC | 0975380 | ||
Urząd miejski ul. Pocztowa 105-310 Kałuszyn | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Kałuszyn –miasto w Polsce wwojewództwie mazowieckim, wpowiecie mińskim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Kałuszyn.
Leży w dawnejziemi liwskiej historycznegoMazowsza[2]. Kałuszyn uzyskałlokację miejską przed1662 rokiem[3]. Do 1954 siedziba wiejskiejgminy Chrościce.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnegowojewództwa siedleckiego.
Miasto jest siedzibąrzymskokatolickiejparafiipod wezwaniemWniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[4].
Miasto położone jest na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, w odległości 35 km na zachód odSiedlec i 50 km odWarszawy. Przez Kałuszyn przebiegadroga krajowa nr 92, natomiast od południa omija jeautostrada A2.
Kałuszyn dzięki staraniom możnego roduOpackich w1718 roku otrzymałprawa miejskie, nadane przezkrólaAugusta II Mocnego. W czasiekampanii napoleońskiej miasto zostało zniszczone.
Podczaspowstania listopadowego w roku1831 trzykrotnie doszło do walk w mieście.I bitwa pod Kałuszynem została stoczona17 lutego w okolicach Kałuszyna.Dywizja dowodzona przez generałaFranciszka Żymirskiego, licząca 7baonów, 8szwadronów i 14dział, toczyła opóźniające walki odwrotowe z przeważającymi siłamirosyjskimi tworzącymi przednią straż armii rosyjskiej dowodzonej przezIwana Dybicza Zabałkańskiego.2 kwietnia stoczonoII bitwę pod Kałuszynem.III bitwa miała miejsce10 lipca – na kilka dni przed bojem spotkaniowympod Mińskiem Mazowieckim. Przednia strażpolskiegokorpusu dowodzonego przez generałaWojciecha Chrzanowskiego stoczyła bój z tylną strażąrosyjskiego korpusu dowodziengo przezJewgienija Aleksandrowicza Gołowina. Siłami polskimi liczącymi 5 baonów, 13 szwadronów i 8 dział dowodził generałBonifacy Jagmin. Wojska polskie odniosły zdecydowane zwycięstwo, biorąc do niewoli 1200 żołnierzy rosyjskich.
Kałuszynianie brali też czynny udział wpowstaniu styczniowym.
Wokresie międzywojennym Kałuszyn był uważany za miasto o dużej liczbie mieszkańców o przekonaniach prokomunistycznych[5].
W czasiekampanii wrześniowej w1939 roku1 Dywizja Piechoty Legionów im.Józefa Piłsudskiego podczasbitwy pod Kałuszynem stoczyła bój z 44. Infanterie-Regiment (pułk piechoty) przyporządkowanym do SS-Regiment „Deutschland”, który należał organizacyjnie do Dywizji „Kempf”.
W1991 roku Kałuszyn przystąpił doStowarzyszenia Miast Pokoju.
Kałuszyn był ważnym obszarem osadnictważydowskiego. WXVII wieku powstała samodzielnagmina żydowska, a pod koniecXVIII wieku wzniesiono nowąsynagogę. W1827 roku w mieście znajdowało się 145 domów i 1826 mieszkańców[6]. Żydzi stanowili 80% ogółu mieszkańców. Trudnili się głównie rzemiosłem, wielu pracowało przy produkcjitałesów – żydowskich szali religijnych. Miasto było prężnym ośrodkiemruchu chasydzkiego.
Tuż przed wybuchemI wojny światowej (1913) w Kałuszynie żyło 8257 Żydów oraz 1413 chrześcijan. Żydzi prowadzili w tym czasie 105 sklepów, a ich średnie miesięczne zarobki wynosiły 150rubli[7]. 50% Żydów było wówczasanalfabetami. W okresie międzywojennym (1921) w Kałuszynie mieszkało 5033 Żydów, co stanowiło 82% ludności miasteczka.
W czasieokupacji niemieckiej większość Żydów z Kałuszyna została zamordowana. Wewrześniu1941 roku utworzonogetto w Kałuszynie[8]. Zlikwidowano je wgrudniu1942 roku. Jego mieszkańców wywieziono w celu zamordowania wobozie zagłady wTreblince. W toku akcji deportacyjnych na miejscowym cmentarzu żydowskim Niemcy zabili około 1000 Żydów[9].
Burmistrzowie:
W mieście, od1947 roku, działa klubpiłki nożnej,Victoria Kałuszyn, obecnie (sezon2024/2025) grający wklasie B, grupie siedleckiej II.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Kałuszynem. | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoKałuszyn |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975) |
|
| Gromady (1954–1972) |
|
