Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1458, do XIX w. nazywane zwykle Kurnikiem (w tekstach łacińskich jako Curnik), alternatywne wersje pisowni (Cornik, Kurnyk, Curnyk, Curniki, Kornik, Kórnik) pojawiały się od XIV wieku[3][4]. Według XVI-wiecznego podziału administracyjnego, położone było wwojewództwie kaliskim[5].W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowoj. poznańskiego. Położone 20 km na południowy wschód odPoznania przydrodze krajowej nr 11.
Prowadzone w różnych częściach miasta badania wykopaliskowe wskazują na to, że w okolicach jezior przez kilkadziesiąt stuleci rozwijało się osadnictwo. Najstarsze ślady pochodzą z VII-VI tysiąclecia p.n.e. Na przełomieepoki brązu iepoki żelaza na półwyspieSzyja (Bnin) istniała osadakultury łużyckiej[10]. W późniejszych okresach liczba takich osad i ich mieszkańców zwiększała się. W połowie X w. istniały także w okolicznych wsiach Kórnika i Bnina.
ZaMieszka I na półwyspie Szyja powstał obronny gród i podgrodzie. W XIII wieku zaczęły powstawać zalążki miasta na terenie Bnina, a od 1232kasztelania bnińska. Następnie Bnin stał się własnością rodu Łodziów. Około 1390Władysław Jagiełło nadał Bninowi prawa miejskie. Od połowy XVII wieku znaczenie miasta Bnin malało na rzecz Kórnika.
W 1676 majątek kórnicki został kupiony przezDziałyńskich, którzy władali nim przez dwa stulecia. W tym okresie nastąpił rozkwit rezydencji, miasta oraz okolicznych wiosek.Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka znacznie rozbudowała rezydencję, a także unowocześniła miasto sprowadzając do niego nowych mieszkańców, kupców i rzemieślników, którym nadała liczne przywileje.
DoII rozbioru Polski (1793) miasta Kórnik i Bnin leżały wwojewództwie kaliskim; w wyniku rozbioru województwo kaliskie zostało włączone do Królestwa Prus, do prowincjiPrusy Południowe. Mieszkańcy Kórnika walczyli w powstaniach wielkopolskich w latach 1794 i 1806. W okresie zaboru właścicielem dóbr kórnickich byłTytus Działyński, który przebudował zamek, unowocześnił folwarki, utworzyłbibliotekę orazArboretum Kórnickie. Dla obrony nazwy przed zniemczeniem oficjalnie zmienił ją na Kórnik[14]. Za swoją działalność powstańczą i postawę patriotyczną zmuszony został do emigracji, a jego majątek został skonfiskowany. Jednak po wygranym procesie dobra wróciły w ręceDziałyńskich, a Tytus Działyński zajął się działalnością wydawniczą.
Następnym właścicielem Kórnika byłJan Kanty Działyński, który zebrał największą kolekcję drzew i krzewów w całej Polsce. Powiększył również zbiory biblioteczne, a także wspierał działania patriotyczne.
W dwudziestoleciu międzywojennym Kórnik i Bnin zamieszkane były przez ludność polską, niemiecką i żydowską.W Bninie była ludność tylko polska i niemiecka.
W 1934 odebrano Bninowi prawa miejskie i w 1961 połączono administracyjnie z Kórnikiem. Obecnie trwają starania przywrócenie praw miejskich Bninowi.
20 października 1939 roku w ramachoperacji Tannenberg przed kórnickim ratuszem rozstrzelano 15 mieszkańców – 6 osób z Kórnika, 2 z Bnina i Prowentu, 7 z okolicznych wiosek. Niemiecki pluton egzekucyjny składał się z 16 esesmanów zEinsatzkommando 11 pod dowództwemHeinza Graefe. Po salwie oficer dowodzący plutonem egzekucyjnym podchodził do leżących i strzałami z pistoletu dobijał dających jeszcze oznaki życia Polaków. Niemcy wywieźli również i wymordowali wszystkich mieszkańców pochodzenia żydowskiego, później zlikwidowali zabytkowąbożnicę icmentarz żydowski w Kórniku. Dla budynków miejskich i zabudowań zamkowych wojna nie przyniosła większych zniszczeń.
Współcześnie miasto Kórnik jest atrakcyjne nie tylko dla turystów, ale także dla inwestorów. Powstają liczne przedsiębiorstwa, głównie branży magazynowo-logistycznej i przetwórstwa rolno-spożywczego, m.in. produkcja surówek i przetworów warzywno-owocowych.
Zamek w Kórniku – jego początki sięgająśredniowiecza. Obronna budowla otoczonafosą, dostęp do niej był możliwy przezmost zwodzony oraz spuszczaną okutą kratę. Do dziś z tego okresu zachowały się stare mury i piwnice obiektu. W połowie XVI wiekuzamek rozbudowano i zwiększono jego funkcje obronne. W XVIII wiekuTeofila z Działyńskich przeobraziłaśredniowieczny zamek wbarokowypałac. Zamek dzisiejszy kształt – neogotycki, o wyglądzie i charakterze nawiązującym do budowli obronnych – zawdzięczaTytusowi Działyńskiemu. W murachzamku mieści się muzeum z wieloma unikatowymi eksponatami, m.in. meble różnychstylów iepok, obrazy mistrzów polskich i europejskich, rzeźby, kolekcje numizmatyczne, militaria polskie i wschodnie, wyroby rzemiosła artystycznego zporcelany isrebra oraz zbiory etnograficzne i przyrodnicze zAustralii iOceanii. Jak głosi legenda: nocami po parku i zamkowych komnatach przechadza się Teofila z Działyńskich zwana „Białą Damą”. Kórnicki zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym (nekropolią właścicieli) zostały uznane zapomnik historii[16].
Ratusz – zbudowany w styluneobarokowym w XIX wieku, murowany, odbudowany po pożarze i całkowitym spaleniu w 1909 roku,dwukondygnacyjny z użytkowympoddaszem. Namansardowymdachu wieżyczka zwieńczonahełmem ziglicą. Po kapitalnym remoncie w 2004 r. dobudowane szklanepatio na północno-wschodniej ścianie budynku, natomiast pod nowym zegarem znajduje się kur, który pieje w południe. Również w południe można usłyszeć hejnał kórnicki. Ratusz jest siedzibą Urzędu Miejskiego oraz burmistrza gminy.
Rynek – łącznie z XV-wiecznym układem ulic powstał w wyniku rozszerzenia głównej drogi prowadzącej przez miasto. Kamienice, które otaczają rynek pochodzą z XVIII i XIX wieku. Przy nim znajduje się również budynek starej poczty z XVIII wieku.
Prowent – zespół zabudowań folwarcznych położony ok. 300 m na południe od zamku. Budynki, powstałe w XVIII i XIX w., zgrupowane są przy czworobocznym dziedzińcu. W jednej z oficyn w 1923 roku urodziła się noblistkaWisława Szymborska.
Arboretum – liczy ok. 3 tys.gatunków iodmian drzew i krzewów i jest jednym z największych w Europie Środkowej parkówdendrologicznych. Wiele z okazów, często o imponujących rozmiarach, ma dzisiaj 130–180 lat, najstarsze rosnące drzewa to ok. 300-letnielipy drobnolistne. Początkowo ogród włoski z XVIII wiekuTeofila z Działyńskich przekształciła na park w stylu francuskim. PoczątkiArboretum to wiek XIX, kolekcjonowanie drzew i krzewów zainicjowałTytus Działyński, przy okazji przebudowyzamku powiększył park i urządził go w stylu angielskim, nadając mu charakter parku krajobrazowego. Po ojcu arboretum przejąłJan Kanty Działyński, zgromadził imponującą kolekcję gatunków drzew i krzewów, szczególnie iglastych. Arboretum jest częścią Instytutu DendrologiiPolskiej Akademii Nauk. W jednej z najstarszych budowli parkowych znajduje się Muzeum Dendrologiczne.
Biblioteka Kórnicka – w zamku ma swoją siedzibę Biblioteka Kórnicka założona w 1828 roku.
Jeziora kórnickie (Jezioro Kórnickie,Jezioro Bnińskie,Jezioro Skrzyneckie Duże) – jeziora atrakcyjne głównie dla wędkarzy i uprawiających sporty wodne. Bogate w różne gatunki ryb, z kąpieliskami i wypożyczalniami sprzętu wodnego. Na Jeziorze Kórnickim organizowane są rejsy statkiemBiała Dama. Pomiędzy jeziorami Kórnickim aSkrzyneckim-Dużym zbudowana została przeprawa o wysokości ok. 1,5 metra dla łodzi i rowerów wodnych.
W Kórniku 11 maja 2019 roku zainaugurowano ogólnopolską akcję „Proszę, dziękuję, przepraszam”[19] podczas wernisażu wystawy obrazów Andrzeja Pawlaczyka (pomysłodawcy akcji) pt. „Moje krajobrazy” w Klaudynówce[20] (oficynie Zamku Kórnickiego). Celem akcji jest propagowanie szacunku dla drugiej osoby i szacunku dla społeczności, poprzez uprzejmość i dyskutowanie z innymi w cywilizowany sposób. Przy współpracy z redakcją gminnego czasopisma „Kórniczanin” powstał znaczek-przypinka z logo tej akcji (grafika autorstwa Jarosława Wojciechowskiego), abyśmy nosząc go deklarowali, że używamy słów „proszę”, „dziękuję”, „przepraszam” i oczekujemy podobnego zachowania od rozmówcy”[19].
W Kórniku od 2018 inicjatywa OZE - "Wolność energetyczna w zasięgu ręki" prowadzona przez p. Piotra Kamińskiego ( Solution Energy Storage[21]) - budowanie dużej świadomości, korzystanie z odnawialnej energii jako krok dążący do budowy świadomości lokalnej i globalnej o odnawialnych źródłach energii. Stawianie na energię ze słońca, wiatru jako źródło energii dla gospodarstw domowych i gospodarstw rolnych.
↑abKórnik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑Stanisław D. Kozierowski: Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1935, s. 161.
↑Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 179.
↑Kórnik. Skarbiec kultury i przyrody. Stanisław Sierpowski (red.). Marki: Wydawnictwo Parma Press, 2007.ISBN 978-83-7419-093-0. Brak numerów stron w książce
↑Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑Włodzimierz Dworzaczek, Andrzej Górka, w:Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, 1959-1960, Wrocław-Kraków-Warszawa, s. 404.
↑Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904, s. 29.
Jacek Kowalski,Kolegiata kórnicka. Od prywatnej świątyni do romantycznego sejmu Rzeczypospolitej. Monografia artystyczna, z fot. Mikołaja Potockiego, Kórnik, Fundacja Zakłady Kórnickie, 2007,ISBN 978-83-60591-01-7.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.
52°14′49,64″N 17°05′24,15″E/52,247122 17,090042
_(cropped).jpg)
Szlak turystyczny Osowa Góra – Sulęcinek
Zobacz też:Kórnik (stacja kolejowa).
