Język kurdyjski (Kurdî / كوردی) –język należący do rodzinyjęzyków indoeuropejskich. Językiem tym posługują sięKurdowie na obszarach wschodniejTurcji, północnego i północno-wschodniegoIraku iSyrii, a także wIranie, naKaukazie iArmenii (zob. teżKurdystan). Ocenia się, że jest on językiem ojczystym ok. 22–31 mln osób.
Język kurdyjski wraz z językami staroperskim,nowoperskim,pasztuńskim (błędnie zwanym afgańskim),beludżi oraz wymarłymi dialektami średniowiecznymi należy do grupyjęzyków indoirańskich, którymi posługuje się ponad miliard ludzi na terytorium rozciągającym się od wschodniej Turcji poBangladesz i wschodnią częśćIndii.
Język kurdyjski dzieli się na kilka głównychdialektów (które często traktowane są jako odrębne języki) oraz wiele dialektów pochodnych:
Blisko spokrewnionyetnolekt gurani, używany w okolicachKermanszahu wIranie i mający własną literaturę, uważany jest zazwyczaj za oddzielny język, a używającą go społeczność za odrębny naród. Podobnie wygląda sytuacja z językiemzazaki.
Pierwsza gramatyka języka kurdyjskiego została opublikowana w 1787[1].
Pewną rolę w rozwoju literackiego języka kurdyjskiego odegrały misje chrześcijańskie, przeważnie ewangelickie, i sporządzane na ich potrzeby przekłady ksiąg Pisma Świętego[2].
Istnieją co najmniej dwa warianty literackie –kurmandżi (wTurcji, zapisywanyalfabetem łacińskim w wariancietureckim), orazsorani (wIraku) i dialektsine (wIranie – używa zaadaptowanegopisma arabskiego w wariancieperskim). Początki literatury kurdyjskiej sięgają XI w.
Język kurdyjski używa trzech różnychsystemów pisma. WIranie iIraku język kurdyjski zapisywany jest za pomocą zmodyfikowanegoalfabetu arabskiego. WTurcji iSyrii używa sięalfabetu łacińskiego. Język kurdyjski używany na terenach dawnego Związku Radzieckiego zapisywany jest za pomocą zmodyfikowanejcyrylicy. Pojawiają się propozycje ujednolicenia alfabetu kurdyjskiego do formatu rozpoznawalnego na całym świecie, bazującego na standardzie kodowania znakówISO 8859-1[3].
Język kurdyjski jest oficjalnym językiem wIraku. WSyrii zabronione jest publikowanie w tym języku[4].
Przed sierpniem 2002 rządturecki karał za używanie języka kurdyjskiego. Zakazane było nauczanie w języku kurdyjskim oraz posługiwanie się nim w mediach[5][6].
W 1991Leyla Zana (pierwsza Kurdyjka, która uzyskała mandat doWielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji) wywołała skandal, posługując się w parlamencie językiem kurdyjskim, którego publiczne używanie było w Turcji przestępstwem (na posługiwanie się nim zezwolono dopiero w grudniu 1990/kwietniu 1991 roku[7]). Kończąc swoją przemowę zaznaczyła:
Przysięgam na mój honor i godność przed wielkim narodem tureckim strzec integralności i niepodległości kraju, niepodzielnej jedności narodu i ojczyzny oraz niekwestionowanej i bezwarunkowej suwerenności narodu. Przyrzekam dochować wierności konstytucji. Składam tę przysięgę za braterstwo pomiędzy Turkami a Kurdami[8].
Tylko ostatnie zdanie –Składam tę przysięgę za braterstwo pomiędzy Turkami a Kurdami – wypowiedziała w języku kurdyjskim.
Zgodnie z brzmieniem art. 42Konstytucji Turcji „Żaden język poza językiem tureckim nie powinien być nauczany jako język ojczysty obywateli Turcji w żadnej instytucji zajmującej się szkoleniem lub edukacją”[9].
W marcu 2006 Turcja zezwoliła prywatnym kanałom telewizyjnym rozpocząć nadawanie programów kurdyjskojęzycznych. Jednakże rząd turecki zaznaczył, że należy unikać pokazywania dzieciom filmów animowanych lub programów edukacyjnych, uczących języka kurdyjskiego, zaś sama emisja w języku kurdyjskim miała być ograniczona do 45 minut dziennie oraz 4 godzin tygodniowo. Programy musiały posiadać tureckojęzyczne napisy[10].
1 stycznia 2009 swoją emisję rozpoczął pierwszy kurdyjskojęzyczny, 24-godzinny program telewizyjny TRT-6. Mottem stacji są słowa „żyjemy pod tym samym niebem”. Program nadawany jest głównie w dialekcie kurmandżi[11]. Biorący udział w inauguracji działania stacji premier TurcjiRecep Tayyip Erdoğan na końcu swojego przemówienia życzył kurdyjskojęzycznej stacji „powodzenia” w języku kurdyjskim[12]. Jednak emisja programu de iure narusza tureckie prawo – nadal obowiązujący, niezmieniony artykuł 42 tureckiej konstytucji.
Mimo wprowadzanych stopniowo zmian, kurdyjski alfabet nie jest nadal powszechnie akceptowany; zakazane jest używanie imion i nazwisk zawierających literyX,W orazQ, występujących w języku kurdyjskim – niewystępujących zaś włacińskim alfabecie tureckim.
WIranie język kurdyjski jest używany w niektórych lokalnych mediach i dziennikach, nie jest natomiast używany w szkołach[13][14]. W rezultacie część irańskich Kurdów wyjechała doirackiego Kurdystanu, aby podjąć naukę w swoim ojczystym języku[15].
