Immanuel Kant przez całe życie związany był z Królewcem. Jego ojciec był rzemieślnikiem, a matka córką pochodzącego ze Szkocjirymarza. W dzieciństwie Kant otrzymał suroweluterańskie wykształcenie. Dom rodzicielski iCollegium Fridericianum, do którego uczęszczał, znajdowały się pod wpływempietyzmu (zwłaszcza kazańFranza Alberta Schultza[3]).
W 1740 roku jako szesnastoletni chłopiec rozpoczął studia filozoficzne naUniwersytecie Albrechta w Królewcu. Na uniwersytecie, gdzie głównie poświęcał się studiom przyrodniczym, zetknął się po raz pierwszy z filozofią oświecenia pod wpływemKnutzena, uczniaWolffa. Studia uniwersyteckie zamknął pracą pt.Gedanken von der wahren Schützung der lebendigen Kräfte (1746). Zgłębiał między innymi koncepcjęLeibniza. W 1746 roku był zmuszony przerwać naukę w związku ze śmiercią ojca.
W latach 1746–1755 zarabiał na życie, podejmując się prowadzenia prywatnych lekcji w okolicznych miejscowościach, co pozwoliło mu poznać elitę pruskiego społeczeństwa[4]. Jednocześnie kontynuował własne badania filozoficzne i co kilka lat publikował nowe prace – pierwsza ukazała się w 1749 roku.
W 1755 opublikował anonimowo pracęAllgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels. W tym samym roku wydał pracę magisterską:Meditationum quarundam de igne succincta delineatio i habilitował się na podstawie pracyPrincipiorum primorum cognitionis methaphysicae nova dilucidatio, w której starał się powiązać teorięNewtona z nauką Leibniza. Po śmierci Knutzena bezskutecznie zabiegał o katedrę po nim, pisząc w tym celu dysertacjęMonadologia physica (1756). W tym okresie, zwanym przedkrytycznym, Kant napisał kilka prac z dziedzin: estetyki, etyki, teologii i metafizyki.
W 1755 roku uzyskał etat na uczelni, początkowo jakoPrivatdozent. Ponieważ pensja uczelniana na tym stanowisku nie była wysoka, nadal prowadził prywatne lekcje. Podobno komentował to słowami, że lubi towarzystwo pięknych i wykształconych kobiet. Mimo tego do końca życia pozostał kawalerem. Przeszedł przez wszystkie szczeble kariery uniwersyteckiej, nim w 1770 roku, będąc czterdziestopięcioletnim mężczyzną, objął katedrę logiki oraz metafizyki Uniwersytetu Królewieckiego dzięki pracyDe mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis (1770). Był już wówczas uznanym wykładowcą i wpływowym filozofem. W tym czasie w jego myśleniu dokonał się zwrot ku filozofii krytycznej.
Praca pedagogiczna na uczelni bardzo go absorbowała – rzucił ją dopiero na trzy lata przed śmiercią. Pomimo tego znajdował czas na prowadzenie samodzielnych badań filozoficznych. Spędził na nich następną dekadę, czego efektem była publikacja napisanej w scholastycznym języku obszernejKrytyki czystego rozumu w 1781 roku – jednego spośród ważniejszych dzieł w historii filozofii. Ponieważ ta praca spotkała się z małym odzewem, w 1783 roku Kant wydał skromniejsze objętościowo i bardziej przystępneProlegomena, zawierające wykład jego głównych idei. Pozostałe publikacje Kanta zokresu krytycznego toUzasadnienie metafizyki moralności z 1785 roku, będące uproszczoną wersjąKrytyki praktycznego rozumu z 1788 roku, orazKrytyka władzy sądzenia z 1790 roku. W swych dziełach zajął się kolejnoteorią poznania,etyką orazestetyką. Pod koniec tego okresu pozostawał Kant pod wpływem empiryzmuHume’a.
Jego uczniowie – w tymReinhold,Beck iFichte – przeszli od kantyzmu do radykalnego w formieidealizmu. W 1799 roku Kant napisał list otwarty do Fichtego, w którym potępił takie praktyki. Uważa się, że było to jego ostatnie wystąpienie filozoficzne.
Dzięki Kantowi prowincjonalny Uniwersytet w Królewcu stał się uznaną uczelnią. Niezachowany dom Kanta znajdował się przyPrinzessinenstraße naWoli Zamkowej. W dawnejkatedrze królewieckiej, w której został pochowany i gdzie zachowało się jegomauzoleum (proj.Friedrich Lahrs 1923), znajduje się Muzeum Kanta; pamiątki z nim związane gromadzi teżMuseum Stadt Königsberg wDuisburgu.
Koncepcje Kanta miały wielki wpływ na filozofię zachodnią. Już za jego życia znalazły odbicie – nie zawsze zgodne z jego intencjami – w pracachReinholda,Becka iFichtego, później zaś –Schellinga,Hegla orazNovalisa. Po filozofii krytycznej nie sposób już było ujmować pojęć takich jakabsolut, Bóg czyistota na sposób, w jaki czyniono to przed Kantem: kantyzm dał początek ruchowi filozoficznemu, który zyskał mianoidealizmu niemieckiego.
Pierwszym poważniejszym krytykiem kantyzmu byłHegel. Uznał on tę filozofię za nazbyt formalną, abstrakcyjną i – przede wszystkim – ahistoryczną. Przeciwstawił jej koncepcję bazującą na wykrytym przez siebie prawiedialektyki. Dla odmianySchopenhauer tworzył pod znacznym wpływem kantowskiego idealizmu transcendentalnego.
Pośród filozofów dwudziestowiecznych do Kanta nawiązywali w koncepcjach politycznych oraz etycznych między innymiHabermas orazRawls, a autentyczne odrodzenie jego myśli miało miejsce w pracachneokantystów:Cohena,Natorpa,Hartmanna iCassirera.
Opracowany przez KantaProjekt Wieczystego Pokoju (Zum ewigen Frieden)[6] z 1795 formułuje postulaty dla osiągnięcia trwałego pokoju między państwami:
Artykuły preliminaryjne (przygotowawcze):
„żaden traktat pokoju nie będzie poczytany za ważny, jeśli potajemnie zachowa się w nim materiał, który mógłby posłużyć jako zalążek przyszłej wojny”
„żadne samoistne państwo (małe, czy też duże, to rzecz obojętna) nie może być nabyte przez jakieś inne państwo drogą spadku, zamiany, kupna lub darowizny, gdyż jest ono społecznością ludzi, której nikt – prócz niego samego – nie może rozkazywać i dysponować nią.”
„wojska regularne (łac.miles perpetuus dosł. „wieczny żołnierz”) winny być z czasem zupełnie zniesione”
„w związku z zewnętrznymi zatargami państwa nie powinny być zaciągane żadne długi państwowe”
„żadne państwo nie powinno mieszać się przemocą do ustroju i rządów innego państwa”
„żadne państwo w stanie wojny z innym państwem nie może sobie pozwolić na takie wrogie kroki, które musiałyby uniemożliwić wzajemne zaufanie w przyszłym pokoju, jak: wynajmowanie skrytobójców (percussores),trucicieli (venefici), łamanie warunkówkapitulacji, nakłanianie do zdrady (perduellio) w kraju, z którym prowadzi się wojnę itp.”
„ustrój obywatelski w każdym państwie powinien być republikański” (podział władz)
„prawo międzynarodowe powinno opierać się na federacji wolnych państw”
„ogólnoświatowe prawo obywatelskie powinno być ograniczone do warunków powszechnej gościnności”
Dalej następują dwa uzupełnienia – „o gwarancji wiecznego pokoju” i „tajny artykuł do wiecznego pokoju”, oraz dwa dodatki, w których autor porusza stosunek moralności do polityki, przyznając pierwszeństwo tej pierwszej.
1749:Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte – pierwsza praca wydana drukiem
1755:Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels
1755:Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidatio (Neue Erhellung der ersten Grundsätze metaphysischer Erkenntnisse) – praca habilitacyjna
Druga faza
1763:Untersuchung über die Deutlichkeit der Grundsätze der natürlichen Theologie und Moral – praca napisana na konkurs Akademii Berlińskiej – nie uzyskała nagrody
1763:Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes
1763:Versuch den Begriff der negativen Größen in die Weltweisheit einzuführen
1764:Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen
1766:Träume eines Geistersehers, erläutert durch Träume der Metaphysik
Trzecia faza
1770:De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis (Über die Form und die Prinzipien der sinnlichen und intelligiblen Welt) – praca broniona przed objęciem katedry (O formie i zasadach świata)
Dzieła zebrane, t. I: Pisma przedkrytyczne, tłum. zespół (2010)
Dzieła zebrane, t. II: Krytyka czystego rozumu, tłum. zespół (2013)
Dzieła zebrane, t. III: Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która ma wystąpić jako nauka. Ugruntowanie metafizyki moralności. Metafizyczne podstawy przyrodoznawstwa. Krytyka praktycznego rozumu, tłum. zespół (2013)
Dzieła zebrane, t. IV: Krytyka władzy sądzenia, tłum. zespół (2014)
Dzieła zebrane, t. V: Religia w obrębie samego rozumu. Spór fakultetów. Metafizyka moralności, tłum. zespół (2011)
Dzieła zebrane, t. VI: Pisma po roku 1781, tłum. zespół (2012)
↑Index librorum prohibitorum Ssmi D.N. Leonis XIII iussu et auctoritate recognitus et editus: praemittuntur constitutiones apostolicae de examine et prohibitione librorum, Rzym 1900, s. 171.
ImmanuelI.KantImmanuelI.,Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka,BenedyktB.Bornstein (tłum.),JaninaJ.Suchorzewska (oprac.), Warszawa:PWN, 1993,ISBN 83-01-11368-5,OCLC749448916. Brak numerów stron w książce
Kant…, s. 137–164, [w:] Roger Scruton, 1989,A Short History of Modern Philosophy – from Descartes to Wittgenstein, ARK,London,New York,ISBN 0-7448-0010-2.
Kant, s. 217–242, [w:] D. W. Hamlyn, 1987,The Pelican History of Western Philosophy, Penguin Books,London,ISBN 0-14-022863-2.
_b_309.jpg)
