Tereny współczesnego Mozambiku zasiedlili około I tysiąclecia p.n.e.Buszmeni. Od V wieku n.e. rozpoczęła się fala napływu ludówBantu, która zepchnęła Buszmenów na południe. Od wieku VIII na wybrzeżu utworzone zostały faktoriearabskie,perskie iindyjskie. Niektóre z takich ośrodków, rozwinęły się w duże miasta portowe. Mieszkańcy wybrzeża przeważnie wyznawaliislam i należeli do kulturySuahili. Od XV wieku zachodnia część współczesnego Mozambiku została włączona do imperiumMonomotapa ze współczesnegoZimbabwe[1]. Od końca XV wieku rozpoczęła się eksploracjaportugalska. W 1609 roku Mozambik stał siękolonią portugalską, kolonialiści nie zdołali jednak podbić wnętrza kraju aż do końca XIX wieku. Od początków XX wieku miało miejsce systematyczne ograniczanie praw tubylców i ich marginalizacja na rzecz Portugalczyków. W 1930 roku Akt kolonialny przekształcił Mozambik w posiadłość zarządzaną przez metropolię, a w 1951 roku w prowincję zamorską[1].
Od połowy lat 50. zwiększyło się osadnictwo białych Portugalczyków. Na gruncie sprzeciwu wobec tego zaczął kształtować się ruch wyzwoleńczy. W 1962 roku utworzony zostałFront Wyzwolenia Mozambiku (FRELIMO). Rok później z tejże organizacji wyłamał się Afrykański Zjednoczony Front Ludowy, który w 1965 roku powołał Rewolucyjny Komitet Mozambiku. Niemniej jednak przewaga w ruchu niepodległościowym należała do FRELIMO które w 1964 roku rozpoczęłoantyportugalską wojnę partyzancką[1]. Rebelia wsparta została przezTanzanię,Algierię,Zjednoczoną Republikę Arabską,Zambię i kraje socjalistyczne. Krwawe tłumienia powstania przyczyniły się do masowej emigracji Mozambijczyków do państw ościennych, głównie Tanzanii i Zambii[1]. Do 1974 roku FRELIMO przejęło kontrolę nad 1/3 kraju a na wyzwolonych obszarach tworzyło lokalną administrację. Porewolucji goździków w Portugalii, rząd rewolucyjny zapowiedział przyznanie Mozambikowi niepodległości[1].
W 1975 roku Mozambik stał się niepodległą republiką. W tym samym roku armia portugalska i siły FRELIMO stłumiły powstanie portugalskich osadników którzy niechętnie przyjęli deklarację niepodległości. W następstwie nieudanej rebelii większość osadników opuściła kraj[1]. Pierwszym prezydentem i szefem rządu zostałSamora Machel. Rozpoczął on budowęsocjalistycznego ustroju państwa[1]. Na gruncie budowy socjalizmu doszło do upaństwowienia ziemi, systemu edukacji i opieki zdrowotnej, zrównano też prawa kobiet i mężczyzn. Rząd popierał ruch narodowowyzwoleńczy z sąsiedniejRodezji, wsparciem prezydenta cieszył sięAfrykański Narodowy Związek ZimbabweRoberta Mugabe a takżeAfrykański Kongres Narodowy zwalczającyapartheid[2]. Reformy utrzymane wlewicowym stylu nie spodobały się części dotychczasowych członków Frontu. Wsparci przez rząd Rodezji dysydencie utworzyli w 1976 rokuNarodowy Ruch Oporu Mozambiku (RENAMO) który rozpocząłantyrządową kampanię partyzancką[3][4]. Wybuch walk jedynie zradykalizował FRELIMO które w 1977 roku oficjalnie przyjęło doktrynęmarksistowską i politycznie zbliżyło się dobloku wschodniego[5].
Siły partyzanckie w walce z rządem stosowały początkowo sabotaż gospodarczy i ataki na infrastrukturę, z czasem rozpoczęły ataki na miasta i wsie. Metodą zastraszenia społeczeństwa stosowaną przez RENAMO stały się masakry cywilów które stały się powszechne[4]. W 1984 roku Mozambik zrezygnował z popierania ruchów wyzwoleńczych w państwach ościennych na gruncieugody Nkomati z rządem Republiki Południowej Afryki, która zobowiązała się w zamian wycofać swoje poparcie wobec RENAMO[2].
Do końca lat 80. działania RENAMO doprowadziły do co najmniej 100 tysięcy ofiar w ludziach i ucieczki z kraju miliona uchodźców[4]. Po transformacji ustrojowej Mozambiku w system wielopartyjny owolnorynkowej gospodarce, RENAMO rozpoczęło z rządem rozmowy pokojowe. Porozumienie pokojowe podpisano wRzymie pod egidąONZ w 1992. Na jego mocy RENAMO przekształciło się w partię polityczną zAlfonsem Dhlakamą na czele. W 1994 lider partii wziął udział w pierwszych wolnych wyborach prezydenckich w Mozambiku. Przegrał jednak z kandydatem FRELIMO,Joaquimem Chissano (53,3% głosów), zdobywając 33,7% głosów poparcia. Od tego czasu FRELIMO sprawowała władzę na gruncie wielopartyjnym[6][6].
21 października 2013 RENAMO wypowiedziało układ pokojowy z 1992 po tym, jak według RENAMO siły rządowe ostrzelały i zajęły bazę Sathunjira w regionie Gorongosa w prowincji Sofala, ok. 600 km na północ od stołecznego Maputo. W bazie przebywał lider ugrupowania Afonso Dhakama, lecz zdołał uciec spod ostrzału. Już wcześniej, bo w kwietniu i czerwcu 2013 dochodziło do starć między armią a RENAMO, a w atakach bojówki zginęło 11 żołnierzy i policjantów oraz sześciu cywilów[7]. Układ pokojowy wznowiono w 2014 roku[4].
