TerenKsięstwaMonako ma długą historię poświadczoną w źródłacharcheologicznych ihistorycznych. Nazwę to niewielkie państwo zawdzięczagreckiej kolonii Monoikos założonej wVI wieku przed Chr. Proces narodzin współczesnego Monako rozpoczął się wraz z budową zamku przezGenueńczyków w 1215 i przejęciu go przez ród Grimaldich z początkiemXIV stulecia. Nieduże państwo, od 1633 księstwo, utrzymywało niepodległość dzięki sojuszom z silniejszymi sąsiadami, przede wszystkim zFrancją. W połowie XIX wieku Monako utraciło większość swojego terytorium, ludności i źródeł dochodów, utrzymując jedynie 1,5 km² powierzchni. W celu ratowania budżetu powołanokasyno, kraj szybko przemienił się whazardową stolicęEuropy czasówBelle époque, a popularność państewka wśród bogatych elit całego świata trwa do dziś.
Najstarsze szczątki ludzkie znalezione na terenie dzisiejszego księstwa pochodzą sprzed 300 tysięcy lat. W VI wieku przed Chr. Grecy zMarsylii założyli kolonię Monoikos, na terenie której rozwinął się silny kultHerkulesa. W czasie podbojówGalii tereny wokół Skały Monakijskiej opanowaliRzymianie, którzy panowali nad nimi do upadkuCesarstwa zachodniorzymskiego[1]. W czasie wędrówek ludów okolice Monako wyludniły się; ponowny wzrost zaludnienia datuje się dopiero na koniec X wieku w związku z przybyciemLigurów. W 1191 cesarzHenryk VI oddał tereny dzisiejszego księstwa we władanie bogatejGenui[2]. Fulco de Castello, członek stronnictwagibelinów, rozpoczął budowę zamku naSkale Monakijskiej (fr.Rocher de Monaco) 10 czerwca 1215, w ten sposób zakładając dzisiejsze Monako[2].
Według legendy, popierający stronnictwo gibelinów kuzyniFranciszek iRainier I z genueńskiego rodu arystokratycznegoGrimaldich zajęli podstępem, w przebraniu franciszkańskich mnichów, fortecę Monako 9 stycznia 1297. Źródła historyczne potwierdzają jedynie utratę kontroli nad zamkiem 10 kwietnia 1301. Syn Rainera I,Karol I, uzyskał oficjalnie tytuł „Pana Monako” w 1314, choć faktyczną władzę nad Skałą Monakijską ugruntował dopiero szesnaście lat później. Ten sam możnowładca uzyskał w 1346 tytuł PanaMenton, a w 1355 tytuł PanaRoquebrune[3].
Przez dwa stulecia historia Monako składała się z serii wojen z Genuą, próbującą odzyskać kontrolę nad swoimi byłymi posiadłościami. Z tej przyczyny Grimaldi sprzymierzali się zFrancją, która chętnie korzystała z ich zdolności żeglarskich, później takżeSabaudią, która w 1388 przejęła HrabstwoNicei graniczące od północy i zachodu z włościami rodu. Francja uznała Monako za niezależne terytorium w 1489, zaś Genua podjęła w 1509 ostatnią, nieudaną próbę zajęcia go.
W 1524 niepodległość Monako została uznanade jure przez Cesarza Karola V[4]. Monako do 1641 będzie pod protektoratemKrólestwa Hiszpanii[4]. W tym czasieHonoriusz II uzyskał tytuł książęcy, uznany przez Hiszpanię w 1633. Ze względu na konflikty ze swoim protektorem, Honoriusz II podpisał 14 września 1641 traktat z Francją, dzięki któremu udało mu się wypędzić garnizon hiszpański i nabyć nowe tytuły szlacheckie[5]. Księstwo prosperowało głównie dzięki uprawiecytryn w Menton.
W 1793rewolucyjnaFrancja zajęła księstwo, zmieniając nazwę miasta na Skale Monakijskiej na „Fort Herkulesa” (fr.Fort d’Hercule). W wyniku ustaleńkongresu wiedeńskiego Grimaldi odzyskali swoje terytorium, które stało się protektoratemKrólestwa Sardynii.
Pierwsza połowaXIX wieku dla księstwa była okresem trudności ekonomicznych, którego finanse opierały się głównie na uprawie cytrusów i oliwek w Menton. Sytuację księstwa utrudnił bunt Menton i Roquebrune w okresie wiosny ludów, w wyniku którego Monako utraciło kontrolę nad 95% swojego terytorium, 80% ludności i niemal całym potencjałem rolnym. Receptą na trudności gospodarcze i ryzyko bankructwa miało być powołanie kasyna w 1856, które zakończyło się fiaskiem. Zmiany nastąpiły w wyniku traktatu francusko-monakijskiego z 1861, w ramach którego Roquebrune i Menton przyłączono do Francji (za czym opowiedziało się 80% ich mieszkańców w plebiscycie), w zamian za coNapoleon III zobligował się do zapłaceniaKarolowi III 4,1 milionów franków w złocie, budowę linii kolejowej z Nicei doWłoch i uznał pełną niepodległość księstwa.
_p075_MONACO%2c_FROM_THE_EAST.jpg)
Zmiany jakie nastąpiły były największymi w historii księstwa od czasów przejęcia rządów przez Grimaldich. Książę Karol III miał pod swoimi absolutnymi rządami 1,5 km² terenu z mniej niż 1,5 tys. mieszkańców, głównie żyjących w ufortyfikowanym miasteczku na Skale Monakijskiej. Mając jednak sporą sumę od Francji zainwestował, za namową swojej matki Karoliny, 1,7 milionów franków w złocie w Towarzystwo Łaźni Morskich w Monako (fr.Société des Bains de Mer et du Cercle des Étrangers à Monaco), a zarząd nad nim i prawa monopolu gier hazardowych na 50 lat oddał Franciszkowi Blancowi, zarządcy kasyna wHomburgu – wówczas największego w Europie. W zamian państwo miało mieć 10% z dochodów spółki.
-LCCN2002707984.jpg)
.jpg)
Sprawny zarząd Blanca i jego żony Marii, budowa linii kolejowej (ukończonej w1868), rozwój turystyki oraz fakt, że w większości państw ówczesnej Europy gry hazardowe były zabronione spowodowały, że niewielkie księstwo szybko zrobiło karierę. Dochody były na tyle duże, że Karol III zniósł w państwie wszelkie formy podatku dochodowego. Ponadto rodzinie książęcej i obywatelom Monako zabroniono wstępu do kasyna. Obok niego w Monte Carlo (nazwanym na cześć Karola III) powstała opera, luksusowe hotele, tramwaje, a okazałe budynki projektowali najwybitniejsi architekci Paryża, zKarolem Garnierem na czele. Niewielki kraj stał się jednym z symboliBelle époque; gośćmi księstwa były liczne głowy koronowane i elity z całego kontynentu. W 1911 odbył się pierwszyrajd Monte Carlo[6].
Następca Karola III, rządzący od 1889Albert I interesował sięnauką, w szczególnościoceanografią,antropologią ipaleontologią. Ufundował on m.in. słynny Instytut Oceanograficzny, Ogród Egzotyczny, odbył liczne podróże morskie, wspierał liczne akcje pacyfistyczne[7]. W czasie jego rządów nastąpiły dwa poważniejsze kryzysy polityczne. W 1911 w wybuchła rewolucja przeciw władzy książęcej. Jej podłożem było faworyzowanie Francuzów w wielu instytucjach krajowych, a efektem powołanie konstytucji, która m.in. ograniczała władzę absolutną księcia i wymusiła rozdział finansów państwa od finansów rodziny książęcej. Drugim kryzysem było narzucenie Monako przez Francję w lipcu 1918 traktatu, w którym księstwo stało się de facto jejprotektoratem[8]. Przyczyną tego było ryzyko przejęcia tronu przez niemieckiego księciaWilhelma II Wirtemberskiego-Urach, co w sytuacji toczącej się wojny było niedopuszczalne dla władz w Paryżu.
Większośćokresu międzywojennego i czasII wojny światowej Monako rządził książęLudwik II, który służył w trakcie I wojny światowej warmii francuskiej i był określany jako „Książę-Żołnierz”[9]. W 1933 weFrancji złagodzono przepisy antyhazardowe, co w kontekście światowego kryzysu finansowego wzmogło trudności budżetowe państwa, czerpiącego większość swoich zysków z gier pieniężnych. Stąd Ludwik II uprzywilejował rozwój infrastruktury sportowej i turystycznej, a kraj zaczął przyciągać coraz więcej obcego kapitału dzięki niskim podatkom.
W czasie II wojny światowej Monako było oficjalnie neutralne, ale Ludwik II prowadził politykę naśladującąrząd Vichy, m.in. zgodził się na deportacjęŻydów[10]. Powojenna krytyka „dziwnej neutralności” groziła nawet utratą niepodległości i aneksją maleńkiego księstwa przezFrancję. Niezależność państwa została utrzymana w głównej mierze dzięki postawie wnuka Ludwika II, przyszłego księciaRainiera III, który wstąpił jako ochotnik do armii francuskiej, gdzie brał aktywny udział w walkach[11].
.jpg)
Za rządów Rainiera III nastąpił boom na rynku nieruchomości powodując zabudowę terytorium państwa w niemal 100%. Co więcej, w wyniku pozyskiwania ziemi od morza udało się zwiększyć terytorium kraju o 25%, z 1,5 km² do 2,08 km². Małżeństwo księcia z gwiazdą HollywoodGrace Kelly przyciągnęła do księstwa wielu filmowców i inwestorów zza Atlantyku[12]. Pierwsze 15 lat rządów Rainiera III było jednocześnie świadkiem kryzysu dynastycznego związanego z pretensjami do tronu Aynarda Guiguesa de Moreton de Chabrillan oraz kryzysu w relacjach zFrancją, zakończonego wprowadzeniem nowej konstytucji w 1962 (która m.in. przyznała prawo głosu kobietom) i nowego traktatu międzypaństwowego 18 maja 1963, gdzie w zamian za zniesienie części warunków narzuconych w traktacie 1918 Monako zgodziło się na znaczące ustępstwa fiskalne[13]. W 1993 Monako przystąpiło doOrganizacji Narodów Zjednoczonych[14]. W 2002 doszło do podpisania nowego traktatu między Francją a Księstwem, w wyniku którego zniesiono klauzulę o utracie niepodległości przez państwo w wyniku wygaśnięcia dynastii Grimaldich. Książę Rainier III zmarł 6 kwietnia 2005, a jego miejsce na tronie przejął jego synAlbert II, który w 2011 poślubił południowoafrykańską pływaczkęCharlene Wittstock.