Dzieje oraz strukturypolskiejMarynarki Wojennej. Zawiera opis historii Marynarki Wojennej od czasów powstania oddziałówkaperskich i pierwszej w Polsce regularnej floty wojennej. Wymienia również struktury organizacyjne Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej poI wojnie światowej.
Początek wojenno-morskiej obecności Polski datuje się na1463, kiedy to w czasie trwaniawojny trzynastoletniej połączona flotagdańsko-elbląska pokonała flotękrzyżacką wbitwie naZalewie Wiślanym[1]. Za panowaniaZygmunta I Starego nastąpił rozwój polskiej floty wojennej. Utworzona w1517 polska flota kaperska wzięła udział wwojnie litewsko-moskiewskiej 1512-1522. Operując na wschodnimBałtyku, przerywała handel morski pomiędzyWielkim Księstwem Moskiewskim a krajami zachodnioeuropejskimi, dostarczającymiWasylowi III najniezbędniejszych materiałów wojennych. W czasiewojny polsko-krzyżackiej 1519-1521 flota ta wzięła udział w blokadzieKrólewca[1]. Jednak po zawarciu w1522 rozejmu, kończącego wojnę litewsko-moskiewską zlikwidowano flotę kaperską. W związku z narastającym zagrożeniem ze stronyRosji iSzwecji[2] w1561, w odpowiedzi na manifestkrólewski, powstała zorganizowana flotakaperska, zwana także flotą strażników morza. W1568 powołanoKomisję Morską, pierwszy polski urząd morski, do zadań którego należała organizacja floty kaperskiej, a od1570 tworzenie regularnej polskiej floty wojennej[2]. W1571 komisja ta opracowała artykuły morskie, które stanowiły pierwszy polski regulamin służby okrętowej.29 lipca1571 flotaduńskazaatakowała niespodziewanie polską flotę kaperską stacjonującą wPucku i uprowadziła jej okręty doKopenhagi. Spowodowało to potrzebę tworzenia polskiej regularnej marynarki wojennej. W1572 zakończono budowęgaleonuSmok, w następnych latach wybudowano dalsze jednostki, jednak rozbudowę floty przerwano. Polską flotę wojenną wskrzesił na krótkoStefan Batory w czasiewojny Rzeczypospolitej z Gdańskiem, powierzając jej zadanie blokady tego portu[2].
Od1601 zaczęto budować pierwsze zawodowesiły morskie – królewską flotę wojenną, która prowadziła działania przeciwkoRosjanom iSzwedom. W1626 powstałaKomisja Okrętów Królewskich, która organizowałaeskadry floty polskiej[2]. Największym i zarazem ostatnim zwycięstwem okrętów królewskich było pokonanie eskadry szwedzkiej w bitwiepod Oliwą.
PodczasIII wojny północnej królAugust II Mocny powołał w 1700 roku flotę kaperską, która przez kilka miesięcy działała z Pucka i Helu przeciwko statkom szwedzkim[3].
Pierwszą polską uczelnią morską, kształcącą adeptów marynarki wojennej była założona w1780 przez wojewodę wileńskiegoKarola Stanisława Radziwiłła Szkoła Majtków wNieświeżu.
W czasie trwaniapowstania listopadowego próbowano dostarczać broń drogą morską naLitwę i zrealizowano tzw.wyprawę morską Jerzmanowskiego, jednak okręt dotarł tam zbyt późno. Pojawił się na miejscu, gdy na Litwie nie było już większych oddziałów powstańczych, więc musiał zawrócić. Podobny projekt realizowano też w czasie trwaniapowstania styczniowego. Wysłano zLondynu tzw.wyprawę morską Łapińskiego. Tutaj przeszkód było znacznie więcej. W ostatnim etapie wyprawy przeprowadzono próbędesantu morskiego. Podczas jego trwania zatonęła jedna z łodzi i utonęło 24 ochotników. Wyprawa więc ostatecznie zakończyła się niepowodzeniem.
Podczas powstania styczniowego planowano utworzyć marynarkę wojenną. Jej dowodzeniem miała się zająć Organizacja Główna Narodowych Sił Morskich, która powstała w1863 przyRządzie Narodowym. Po upadku powstania naUkrainie w1864 zaniechano planów budowy floty wojennej.
Osobny artykuł:Marynarka Wojenna (II RP).Krótko po odzyskaniu niepodległości w1918 rozpoczęto budowę polskiej Marynarki Wojennej. W latach20. trzon floty stanowiły poniemieckietrałowce itorpedowce. W trakciewojny polsko-bolszewickiej marynarze uczestniczyli w działaniachpiechoty na froncie. Znaczący rozwój Marynarki Wojennej nastąpił dopiero w latach30., kiedy do służby trafiły, zbudowane głównie zagranicą, nowoczesneniszczyciele,okręty podwodne i okręty minowe (trałowce,stawiacz min) orazsamoloty rozpoznawcze.
Osobny artykuł:Polska Marynarka Wojenna.Podczaskampanii wrześniowej w1939 polska Obrona Wybrzeża nie miała szans nawiązania równorzędnej walki z przeważającą armiąniemiecką. Pierwsze działania wojenne Polskiej Marynarki Wojennej (PMW) miały miejsce w 1939 roku w czasieobrony wybrzeża. Trzy niszczycielezostały wycofane zMorza Bałtyckiego do Wielkiej Brytanii jeszcze przed wybuchem wojny. Podczas II wojny światowej w skład PMW wchodziło łącznie 27 okrętów (dwa krążowniki, dziewięć niszczycieli, pięć okrętów podwodnych i 11 kutrów torpedowych), które przebyły w sumie 1,2 mlnmil morskich, eskortowały 787 konwojów. Okręty PMW przeprowadziły 1162 patrole oraz operacje wojskowe, zatopiły 12 okrętów nieprzyjaciela (w tym 5 okrętów podwodnych), 41 statków handlowych, uszkodziły 24 okręty (w tym osiem okrętów podwodnych) i zestrzeliły 20 samolotów. 450 marynarzy z ponad czterech tysięcy służących w marynarce straciło swoje życie podczas walki[4][5]. Większość okrętów została zatopiona, niektórym udało się przedostać doWielkiej Brytanii, a pozostałeinternowały się wSzwecji. Pomimo że naBałtyku pozostawał już tylkoORP Orzeł, który jednak działał po ucieczce zTallinna i skonfiskowaniu map i ksiąg kodowych z dala od lądu, marynarze broniącyPółwyspu Helskiego poddali się2 października jako jeden z ostatnich punktów obrony w kraju.
Od 1939 do1947 Marynarka Wojenna funkcjonowała w ramach polskichSił Zbrojnych na Zachodzie, a jej skład opierał się na wydzierżawionych od Wielkiej Brytanii jednostkach, głównie niszczycielach i okrętach podwodnych, ale także 2krążownikach. W tym czasie polskie okręty działały naOceanie Atlantyckim oraz morzachŚródziemnym,Północnym iArktycznym, biorąc udział m.in. wpolowaniu na pancernik „Bismarck” idesancie w Normandii. Ogółem okręty Polskiej Marynarki Wojennej w czasie II wojny przepłynęły 1 213 000mil morskich, eskortowały 787 konwojów, przeprowadziły 1162 operacje, zatopiły 8 okrętów i dalsze 5 prawdopodobnie, uszkodziły 11 okrętów i 18 – prawdopodobnie, statków handlowych zatopiły 39 i 2 prawdopodobnie, zestrzeliły 20 samolotów i 10 prawdopodobnie. Straty Marynarki Polskiej wyniosły 24 okręty zatopione w akcji, w tym 19 we wrześniu1939, 1 omyłkowo zatopiony przez siły alianckie, 1 osadzony na mieliźnie w Normandii po ciężkim uszkodzeniu. W wyniku działań wojennych straty w ludziach wyniosły 23 oficerów, 8podchorążych, 137 podoficerów i 236 marynarzy zabitych oraz 13 oficerów i 178 podoficerów i marynarzy rannych. Liczba odznaczeń bojowych wyniosła: 51 krzyżyOrderu Virtuti Militari, 1052Krzyże Waleczne, 68Krzyży Zasługi z Mieczami, ponadto 83 odznaczenia brytyjskie i 15 francuskich.
PoII wojnie światowej do kraju powróciły wszystkie jednostki pływające stanowiące własność Polski. W czasachUkładu Warszawskiego Marynarka Wojenna przygotowywała się do operacji desantowej naPółwyspie Jutlandzkim, w związku z czym masowo wcielanookręty desantowe, uzupełnione o rozbudowane siły lekkie w postaci kutrówtorpedowych,rakietowych oraz trałowców. Do trzonu floty zaliczały się także niszczyciele i okręty podwodne orazsamoloty myśliwskie iśmigłowce zwalczania okrętów podwodnych. Kolejne generacje uzbrojenia stanowiły jednostki pływające istatki powietrzneradzieckiej lub polskiej produkcji. Jednak tworzona w powojennych realiach geopolitycznych Marynarka Wojenna rozwijała się w ścisłym powiązaniu ze Związkiem Radzieckim. Wszystkie istotne dla jej przyszłości decyzje podejmowane były w następstwie uzgodnień dokonywanych między Naczelnym Dowództwem WP a Naczelnym Dowództwem Armii Czerwonej[6]. Wyrazem powiązania, a nawet całkowitego uzależnienia od Moskwy organizowanej w tych warunkach Marynarki Wojennej była pierwsza obsada jej najważniejszych stanowisk. Na czele Marynarki Wojennej stanęli między innymi: kontradmirałNikołaj Abramow – dowódca Marynarki Wojennej, kmdrIwan Szylingowski – szef Sztabu Głównego i kmdrJózef Urbanowicz – zastępca dowódcy Marynarki Wojennej do spraw polityczno-wychowawczych. Podobnie wszystkie kierownicze stanowiska, włącznie z prokuraturą, sądem i wszechwładnym VIII Oddziałem Informacji Wojskowej, pełnili oficerowie radzieccy. Ogółem na siedem istniejących w 1945 roku etatów admiralskich tylko dwa powierzono Polakom. Byli to kmdrJerzy Kłossowski (szef Oddziału MW przy MON) i kmdrAdam Mohuczy (zastępca szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej)[6].
Nowo wcieleni do służby oficerowie aktywnie włączyli się w realizację powierzonych im obowiązków służbowych. Licząc na powrót swoich kolegów z Wielkiej Brytanii, z dużym niepokojem obserwowali narastający proces sowietyzacji polskiej Marynarki Wojennej. Podporządkowanie interesów polskich imperialnej polityce Moskwy sprawiało również, że część oficerów, poświęciła się działalności niepodległościowej, lub szukała możliwości ucieczki z kraju[6]. 1 sierpnia 1951 część załogi uprowadziłaORP Żuraw doYstad, gdzie 12 marynarzy zostało. W latach 1950–1952 trwały przesłuchania i proces członków rzekomegospisku komandorów. Szczątki zamordowanych i tajnie pochowanych kmdra Mieszkowskiego, kmdra por. Przybyszewskiego i kmdra Staniewicza odnaleziono dopiero w 2013 r. a rok później potwierdzono ich identyfikację dzięki badaniom genetycznym.
Od początku ostatniej dekadyXX wieku trwa restrukturyzacja Marynarki Wojennej. W związku ze zmianą doktryny obronnej niemal całkowicie wycofano środki desantowe i lekkie siły uderzeniowe oraz zlikwidowano lotnictwo uderzeniowe. Od 1992 do 1995 wybudowano niedozbrojonekorwety rakietowo-artyleryjskie, które obecnie są wyposażane wpociski przeciwokrętowe. W latach 2000–2005 udało się wprowadzić do służby, podarowane przez krajeNATOfregaty rakietowe (Stany Zjednoczone) i okręty podwodne (Norwegia), które zastąpiły radzieckie jednostki starszej generacji. Najważniejszymi działaniami polskiej Marynarki Wojennej po 1989 były operacje„Pustynna Burza” (1990-1991),„Iracka Wolność” (2002-2003) oraz„Aktywny Wysiłek” (2005-2006).
 |
 |
 |
 |
.jpg) |
 |
 |
 |
 |
Struktura organizacyjna Marynarki Wojennej z1924:
Struktura organizacyjna Marynarki Wojennej z1939:
Struktura Marynarki Wojennej na Zachodzie z1942:
Skład Marynarki Wojennej w1960:
|
|
 |
 |
.jpg) |
 |
Struktura organizacyjna Marynarki Wojennej z1995:
 |
 |
 |
Struktura organizacyjna Marynarki Wojennej z2025:
