Historia Estonii jako niepodległego państwa obejmuje lata 1918-1940 oraz okres po roku 1991. W pozostałym czasie tereny obecnejEstonii znajdowały się pod kontrolą innych europejskich (w tym historycznych) państw.
Osiedlenie się ludzi na terenach stanowiących dziś obszarEstonii stało się możliwe po tym, jak zniknął stamtąd lód z ostatniejepoki lodowej w okresiemezolitu 11-13 tysięcy lat temu. Najstarsza znana osada ludzka w Estonii znajduje się nad rzekąParnawa, niedaleko wioskiPuilli. Datowana jest na początek IX wiekup.n.e. Znane są także ślady wspólnot łowców i rybaków mieszkających ok. 6500 r. p.n.e. niedaleko miastaKunda. Kości i narzędzia podobne do tych znajdowanych w Kunda odkryto również naŁotwie, północnejLitwie i południowejFinlandii.
Odneolitu zasiedlanie tych terenów było już zjawiskiem stałym, a w IV–III tysiącleciu p.n.e. dotarła tamkultura ceramiki dołkowo-grzebykowej, która była związana zplemionamiugrofińskimi, z których wyłonili się pierwsi przodkowie późniejszych Estów. Nazwę Estowie, wspomninastarożytny rzymski historyk Tacyt. ludność Estonii stanowiły ludy ugrofińskie oraz napływające ludybałtyckie, pokrewną pierwotnym plemionomlitewskim iłotewskim oraz – prawdopodobnie –germańskim zeSkandynawii.
Korzenie ludów estońskich i fińskich, jak również pochodzenie ich języków, pozostają przedmiotem pewnych kontrowersji. W XIX wieku fiński badaczMatthias Castren stwierdził, iż ich macierzą była środkowo-zachodniaSyberia. Później pojawiła się teoria, że starożytna ojczyzna ludów ugrofińskich usytuowana jest na terenach dzisiejszej europejskiej częściRosji, w regionie pomiędzy rzekamiWołgą iKamą. Teoria ta uzyskała szerokie uznanie. Do lat 70. XX wieku większośćlingwistów twierdziło, żeEstończycy przybyli na tereny dzisiejszego swego bytowania w pierwszych wiekach naszej ery. Później teoria ta uległa drastycznej zmianie. Na podstawie odkryćarcheologicznych stwierdzono, że przodkowie Finów i Estończyków przybyli na tereny obecnego bytowania wiele tysięcy lat temu, być może w wielu falach migracji.
Estończycy przez niektórych uważani są za jeden z ludów zamieszkujących Europę najdłużej, których przodkowie być może pochodzili od przedstawicielikultury ceramiki dołkowo-grzebykowej, którzy zamieszkiwali północno-wschodnie wybrzeżaMorza Bałtyckiego ponad 5 tys. lat temu. WcześniEstowie nie stworzyli jednolitego organizmu państwowego. Byli przede wszystkimi drobnymi rolnikami, a ich podstawową jednostką organizacyjną była wieś. Z tego powodu bardzo szybko stali się przedmiotem ekspansji sąsiednich ludów i państw.
Pod koniecI tysiąclecia n.e. rozpoczął się wyraźny rozwój gospodarczy, choć Estonia znalazła się w trudnym położeniu, międzySłowianami wschodnimi,plemionami bałtyckimi i Duńczykami orazwikingami, atakującymi ją od morza. Od IX wieku w celu przeciwstawienia się licznym najazdom, mieszkańcy Estonii zaczęli tworzyć związki plemienno-terytorialne, które pozwalały na zachowanie niezależności politycznej do XIII wieku. Jednostką terytorialną skupiającą kilkanaście wsi było kihelkondi (według kroniki Henryka Łotysza kilegund), które było odpowiednikiem słowiańskiego opola, a kilka takich jednostek tworzyło maakond (ziemia). Na czele każdej z tych maakond stała starszyzna plemienna lub jedna osoba. Z czasem doszło do utworzenia dość luźnej federacji tych terytoriów, choć formalnie nie tworzyły organizacji państwowej. W XI-XII wieku zaczął się proces feudalizacji i stopniowego skupiania przywództwa w ręku jednej osoby, ale nie został on zakończony aż do podboju krzyżackiego. Był to okres znacznego rozwoju gospodarczego i demograficznego, a późniejsze miasta takie jak Tallinn (wówczas nazywane Lindanisse lub Kalevanlinna) czy Tartu (dawniej Tarbatu) stały się ważnymi ośrodkami handlowymi. Ocenia się, że ludność Estonii pod koniec tego okresu mogła sięgać 200 tysięcy. Gdy ustały napady wikingów, jedyne zagrożenie stanowiłaRuś Kijowska, a od końca XII wieku Dania i niemieccy krzyżowcy.
Od XI do XII Estonia stała się terenem ekspansji książąt ruskich. Narzucili oni na część ziem zależność trybunalną. W 1030 roku książęJarosław I Mądry założył gród Jurjew (obecnieTartu). Estonia była jednym z ostatnich europejskich terenów poddawanychchrystianizacji. W 1193 roku papieżCelestyn III wezwał dokrucjaty przeciwkopoganom żyjącym w północnej Europie.Rycerze krzyżowi z północnychNiemiec założyli m.in.Rygę, stolicę dzisiejszej Łotwy. Z pomocą świeżo nawróconychLiwów iLatgalów krzyżowcy rozpoczęli najazdy na tereny dzisiejszej Estonii w 1208 roku. Podbojem kierowałbiskupAlbert von Buxhövden. Plemiona estońskie stawiały heroiczny opór niemieckim wyprawom. W roku 1217zakon kawalerów mieczowych wraz ze sprzymierzeńcami, odniósł zwycięstwo w tzw.bitwie w dniu św. Mateusza (która miała miejsce niedalekoViljandi 21 września), podczas której zginął estoński wódzLembitu. Okres 1208-1227 uważany jest przez dzisiejszych Estończyków za jedną z pierwszych walk narodowowyzwoleńczych. W tym czasie musieli oni stawiać czoła także naporowi ze stronyRusi Kijowskiej, Danii i Szwecji. Ostatecznie wojna zakończyła się utratą niezależności Estonii, rozpadem dawnych struktur plemiennych, katastrofą demograficzną (ludność zmalała o jedną trzecią) i zahamowaniem rozwoju kulturalnego wśród Estończyków na kilkaset lat.
Władze na terenie prawie całej Estonii sprawował biskup Ozylii,Dorpat oraz Zakon Krzyżacki. Głównymi ośrodkami elementu niemieckiego były warstwa rycerska (późniejsza szlachta) oraz miasta. Stosunki również były wzorowane na istniejących w Niemczech. Dotyczyło to między innymi systemu lennego, oraz wykształcenia się warstwy społecznej panów feudalnych). Od XIII w. tereny dzisiejszej Estonii i Łotwy pod nazwą Inflanty, dostały się pod panowanie Niemieckie.Administracja składała się ze swojego rodzaju konfederacji 5 państw: Stanowiły ją konfederacja zakonna, arcybiskupstwo ryskie oraz biskupstwo kurlandzkie, dorpackie oraz ozylijskie. Specyfika niemieckiego państwa zakonnego oraz wewnętrzne konflikty sprawiły, żeEstończycy nie ulegli procesowi germanizacji, dzięki czemu przetrwali jako naród do dnia dzisiejszego, mimo to wpływy kultury niemieckiej i skandynawskiej naEstończyków są bardzo silne.
Osobny artykuł:Księstwo Estonii (1219–1346).W latach 1236–1346 północna część Estonii została podbita przez Królestwo Danii pod rządami królaWaldemara II Zwycięskiego. Stało się tak w wyniku zwycięstwa wojsk duńskich wbitwie pod Lyndanisse (niedaleko dzisiejszegoTallinna) w 1219 roku. Po okresie panowania duńskiego tereny zostały sprzedane państwu zakonnemu, które stanowiło inflancką gałąźKrzyżaków.
Osobny artykuł:Konfederacja Inflancka.
W 1227 roku kawalerowie mieczowi zdobyli ostatnią pogańską enklawę na wyspieSarema. Po tym wydarzeniu przymusowa chrystianizacja pogańskich wspólnot w Estonii została zakończona. Tereny dzisiejszej Estonii zostały podzielone pomiędzyzakon kawalerów mieczowych będącyinflancką gałęziązakonu krzyżackiego,archidiecezję ryską,biskupstwo Ozylii,biskupstwo Dorpatu ibiskupstwo Kurlandii. Te półautonomiczne księstwa biskupie tworzyłyKonfederację Inflancką. Północna część Estonii – dzisiejszedystrykty Harjumaa i Virumaa (w języku niemieckimHarrien iWierland) – były nominalnymi posiadłościami duńskimi do 1346 roku.Rewel (dzisiejszy Tallinn) otrzymałprawo lubeckie w 1248 i wszedł w składHanzy pod koniec XIII wieku. Do końca XIII w większość miast Estonii należała do Hanzy, a także do Szwedów.
Z powodu niemieckiej dominacji, ludność rodzima została zepchnięta do roli poddanychfeudalnych chłopów lub miejskiegoplebsu. Ocenia się, że jedynie 2% szlachty było pochodzenia estońskiego. 23 kwietnia 1343 roku wybuchło pierwsze powstanie ludowe, było to tzw.powstanie w noc św. Jerzego (Jüriöö), skierowane przeciwko niemieckojęzycznym panom ziemskim. Zostało ono stłumione, aVesse, rebeliancki król wyspy Saaremaa został powieszony w 1344 roku. W wyniku powstania i podobnych niepokojów król duński sprzedał swe inflanckie posiadłości Krzyżakom.
Pomimo wielu lokalnych rebelii i inwazjiWielkiego Księstwa Moskiewskiego w 1481 i 1558 roku, klasy rządzące były niemieckojęzyczne. Miało to ogromny wpływ na wprowadzenie od 1524 rokuprotestantyzmu w Estonii.Po walkach w XIV wieku arcybiskupstwo ryskie i zakon krzyżacki uzyskały niepodzielne panowanie na Inflantach, utrata pozycji nastąpiła na skutek przegranej wojny Krzyżaków zPolską i Litwą (bitwa pod Grunwaldem 1410). Od XV wieku Inflanty były obiektem zainteresowaniaWielkiego Księstwa Moskiewskiego, Polski i Litwy,Danii iSzwecji. W 1558 roku carIwan IV Groźny doprowadził do wybuchuwojny inflanckiej (1558-1570), która doprowadziła do dużego osłabienia kraju.
Osobny artykuł:Dominium Maris Baltici.W 1525 roku zakon krzyżacki wPrusach zostałzsekularyzowany, a jego inflancka filia zaczęła podupadać. Szlachta inflancka zaczęła wiązać swą przyszłość zPolską, czemu próbował przeciwdziałaćIwan IV Groźny (ówczesny wielki książę moskiewski), który zawarł antylitewski sojusz z wielkim mistrzem krzyżackim. W 1557 roku król polskiZygmunt II August wyruszył z wyprawą zbrojną przeciwko zakonowi, która zakończyła się wymuszeniem przymierza przeciwko Moskwie, zawartego pomiędzy Królestwem Polskim a Krzyżakami 14 września 1557 wPozwolu. W odpowiedzi na to Iwan IV Groźny zaanektował w 1558 rokuDorpat iNarwę. Wkrótce potem Dania zajęłaOzylię (1560), a Szwecja opanowałaRewel (1561). Z tego powodu nowy mistrz krajowy gałęzi inflanckiej zakonu krzyżackiegoGotthard Kettler zawarł 28 listopada 1561 r.pakt wileński z Rzecząpospolitą, na mocy którego dokonano sekularyzacji zakonu, a sam Kettler przeszedł na protestantyzm i zostałksięciem Kurlandii i Semigalii (położonych na terenie dzisiejszej Łotwy), będących polskimlennem. Taki podział nie zadowolił jednak innych państw pragnących zachować swoje wpływy w Inflantach.
Zaowocowało toI wojną północną, konfliktem zbrojnym między Rzecząpospolitą a Rosją, do którego okresowo włączały się Dania i Szwecja. W wyniku działań wojennych Rosja zajęła Dorpat, Szwecja Estonię, a wyspySarema iHiuma przypadły Danii. Konflikt pozostał nierozstrzygnięty, bo o ile w 1570 roku Dania i Szwecja zawarłypokój w Szczecinie, to pomiędzy Polską a Rosją podpisano jedynierozejm.
W czasie I wojny północnej, książęHolsztynu, biskup Ozylii i Kurlandii, syn króla DaniiChrystiana III,Magnus Inflancki popierany był przez cara Rosji Iwana IV Groźnego, który stworzył dla niego marionetkowe królestwo Inflant ze stolicą w Oberpahlen (dziśPõltsamaa). W latach 1575–1577, gdy wojska moskiewskie wznowiły wojnę, oblegając miasta inflanckie, większość z nich, by uniknąć rosyjskiej okupacji oddawała się pod protekcję Magnusa. W 1575 roku Rosja zajęłaParnawę (dziśPärnu) w północno-wschodniej Estonii, ale doszło do odwrócenia sojuszy, ponieważ na szwedzkim tronie zasiadł skoligacony zJagiellonamiJan III Waza. W 1577 Magnus nawiązał tajne pertraktacje z królem PolskiStefanem Batorym, co spowodowało jego uwięzienie przez Iwana Groźnego. Zmuszony do zrzeczenia się tytułu królewskiego, uznał się za poddanego Rzeczypospolitej i wziął udział w wojnie moskiewskiej Batorego. Król polski ruszył na Rosję z trzema wyprawami wojennymi, co zmusiło cara do zawarcia w 1582 roku dziesięcioletniegorozejmu w Jamie Zapolskim. W jego wyniku Inflanty zostały podzielne na trzy województwa:wendeńskie,dorpackie iparnawskie, które weszły w składI Rzeczypospolitej. Dwa ostatnie zajmowały tereny dzisiejszej południowej Estonii.
Osobny artykuł:Wojna polsko-szwedzka 1600–1611.Po śmierci króla szwedzkiegoJana III Wazy, jego następcą został w 1593 roku władca polskiZygmunt III Waza. Nie był on lubiany w protestanckiej Szwecji, ponieważ był fanatycznymkatolikiem. Jednym z głównych problemów była także Estonia – wpacta conventa elekcyjny władca polski obiecał przekazać ją Rzeczypospolitej. W maju 1595 roku na mocytraktatu zawartego z Rosją, zrzekła się ona na rzecz Królestwa Szwecji Estonii i Narwy. W 1597 rokuSejm upomniał się o przyłączenie tych terenów do Polski, a 12 marca 1600 roku Zygmunt Waza jako król polski i szwedzki wydał akt inkorporacyjny Estonii do Rzeczypospolitej. W 1607 roku decyzja królewska została powtórzona w konstytucjiO Estonii. Jeszcze w listopadzie 1599 roku wojska szwedzkiego księciaKarola IX Wazy opanowały Narwę, a do marca 1600 roku wyparły załogi polskie z Estonii (która wkrótce formalnie uznała władzę Karola), by następnie przystąpić do działań wojennych prowadzonych na pełną skalę. W Rewlu i Narwie 19 sierpnia 1600 roku wylądowała silna armia szwedzka, do której wkrótce potem przyłączyła się szlachta estońska. Działania wojenne trwały do 1611 roku, a na terenach dzisiejszej Estonii miały miejsce m.in.oblężenie Fellina (1602, sukces wojsk Rzeczypospolitej),Bitwa pod Rewlem (1602, zwycięstwo wojsk polsko-litewskich),oblężenie Białego Kamienia (dziśPaide; 1602, sukces wojsk polskich),bitwa pod Rakvere (1603, zwycięstwo Rzeczypospolitej),bitwa pod Białym Kamieniem (1604, zwycięstwo Polaków) ioblężenie Parnawy (1609, sukces wojsk Rzeczypospolitej). W kwietniu 1611 roku Szwecja i Rzeczpospolita podpisały rozejm na dziewięć miesięcy. Śmierć Karola IX, niepowodzenia szwedzkie w wojnie z Danią oraz zaangażowanie się Zygmunta III w wojnę z Rosją sprawiły, że obie strony w kwietniu 1612 roku chętnie przedłużyły rozejm o dziesięć miesięcy, a 20 stycznia 1614 roku zawarto układ o zawieszeniu broni na ponad dwa lata, czyli do 29 września 1616 roku.
Kolejne konflikty Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją miały miejsce w latach 1620–1622 i 1625–1629. W tym czasie Szwedzi kontrolowali niemal całość terenów dzisiejszej Estonii. Panowanie szwedzkie oznaczało usunięcie z ziem estońskich resztek katolicyzmu i rozpowszechnienieluteranizmu, ale również odbudowę gospodarczą ze zniszczeń wojennych. W późniejszych wiekach okres ten nazywany byłdobrymi szwedzkimi czasami, ponieważ doszło do sporego ograniczenia wpływów niemieckiej szlachty nad chłopami estońskimi, jak również rozwój oświaty i języka estońskiego. Dużą rolę w tych wydarzeniach odegrała luterańska sieć szkół parafialnych. W 1632 roku król szwedzkiGustaw II Adolf założył uniwersytet w Dorpacie (przetrwał on do 1710 roku).
W latach 1700–1721 Estonia brała udział wIII wojnie północnej. Po jej zakończeniu została włączona do Rosji i poddana procesowirusyfikacji. CarPiotr I Wielki cofnął reformy przeprowadzone za panowania szwedzkiego, przywilejami cieszyła się natomiast niemiecka część ludności Estonii. – pogorszeniu uległa sytuacja chłopstwa, zaostrzały się sprzeczności na tle społecznym i narodowościowym, podziały wśród ludności ułatwiły zagwarantowanie Rosji pełnej lojalności niemieckiej części ludności.
W 1816 carAleksander I wydał ukaz znoszący na terenie Estonii poddaństwo chłopów. Od lat 30. XIX wieku miał miejsce rozwój nowoczesnego rolnictwa, następnie przemysłu. Skutkiem obu procesów była szybko postępującaemancypacja narodowa Estończyków, których kultura (jakkolwiek wiele czerpała z kultury niemieckiej) rozwijała się niezależnie. jednocześnie tworzenył się nowoczesnynaród estoński. Dominacja niemiecka w Estonii spowodowała w latach 80. ostrożne poparcie antyniemieckiej polityki rosyjskiej w Estonii przy jednoczesnym sprzeciwie wobec rusyfikacji. Natapił duży wzrost liczby Estończyków w wielu dziedzinach gospodarki.
Od początków XV wieku w Dorpacie i Rewlu istniały kolonie kupców ruskich. W drugiej połowie na wybrzeżach zaczęli osiedlać się wolni chłopi szwedzcy. Ludność Estonii została zepchnięta do roli chłopów pańszczyźnianych i miejskiego plebsu. W roku 1492Iwan III Srogi wzniósł twierdzęIwangorod naprzeciwNarwy. Po podpisaniu układu międzyRzecząpospolitą azakonemIwan IV Groźny dokonał inwazji na Inflanty i Estonię. Rozpoczynając wojny o Inflanty które trwały z przerwami w latach 1558–1583. W wojnach tych brały udział Dania, Szwecja, Rosja, i Rzeczpospolita. W wyniku wojny Terytorium Estonii zostało podzielone między Danię, Szwecję, Polskę-Litwę. W 1632 roku król SzwecjiKarol XI przeprowadził redukcje majątków magnackich. W tym samym roku powstałaAcademia Gustaviana dzięki której rozwinął sięjęzyk estoński. Na skutek III wojny północnej Estonia została włączona do Rosji. CarPiotr I Wielki przywrócił niemieckiej szlachcie majątki i nadał jej szeroką autonomię. Stało się to przyczyną dominacji ludności niemieckiej nad chłopską ludnością estońską bowiem szlachta była lojalna wobec Piotra I i jego następców. Chłopom z kolei zostało ograniczone prawo poruszania się, musieli także odrabiać wyższą pańszczyznę. Na skutek serii buntów w XVIII wieku car zdecydował się w latach czterdziestych XIX wieku znieść poddaństwo chłopów. Umożliwiło to przejmowanie ziemi na własność. Przyczyniło się to do wzrostu mobilności chłopów dzięki czemu zwiększyła się liczba mieszkańców miast. Wytworzyła się także narodowa inteligencja, a także ruch narodowy, który powstał w opozycji do niemieckiej dominacji. W latach 80. i 90. XIX w. całe terytorium Estonii zostało poddane rusyfikacji. Podczas rewolucji w 1905 roku doszło do wystąpień na tle społecznym krwawo stłumionych przez wojska rosyjskie.
Porewolucji lutowej w 1917 roku w Estonii powstały rady żołnierskie i robotnicze. Estońscy działacze opracowali wówczas projekt autonomii, który po manifestacji w Piotrogrodzie, został ratyfikowany przez Rząd Tymczasowy 30 marca. W kwietniu ziemie estońskie połączono wjedną prowincję. Rady zaczęły w tym okresie ulegać bolszewizacji, szczególnie dotyczyło to zdominowanych przez Rosjan garnizonów. 2 lipca 1917 r. zebrał się w Tallinnie autonomiczny parlament estoński, a dwa dni później kongres narodowy, w którym udział wzięli posłowie do parlamentu narodowości estońskiej. Kongres narodowy wystosował wniosek o utworzenie estońskich oddziałów militarnych, estońskojęzycznej częściUniwersytetu w Tartu, wprowadzenia urzędowego języka estońskiego oraz podziału ziemi państwowej i obszarniczej[1].
W kwietniu zaczęto organizować estońskie oddziały wojskowe, na co zgodę wyraził rząd rosyjski. W październiku parlament utworzył rząd, ale bolszewicy dokonali zamachu i przejęli 27 października władzę w Tallinnie. W styczniu 1918 roku w wyborach do Konstytuanty estońskiej bolszewicy zdobyli 30% głosów, wobec czego rozpętali terror i opanowali administrację[1].
Osobne artykuły:Wojna estońsko-bolszewicka, Traktat w Tartu (sowiecko-estoński), Estońska Komuna Ludu Pracującego i Republika Estońska (1918–1940).W odpowiedzi na wyjęcie przez bolszewików spod prawa niemieckojęzycznej szlachty i masowych represji wobec niej, wojska niemieckie zaczęły wkraczać do Estonii, by bronić interesów tej grupy ludności. Pomiędzy wycofaniem się bolszewików i wkroczeniem Niemców, władzę usiłowali przejąć Estończycy. W ramach tych prób Rada Seniorów parlamentu proklamowała niepodległość 19 lutego 1918 roku. Do 5 marca cała Estonia została jednak zajęta przez Niemców, którzy władze i oddziały estońskie zlikwidowali, i rozpoczęli germanizację administracji i szkolnictwa[1].
Po rewolucji listopadowej w Niemczech rząd estoński porozumiał się z Niemcami i niemieckimi radami żołnierskimi w Estonii w sprawie ewakuacji niemieckiej armii z Estonii. Jednocześnie jednak rozpoczęła się ofensywa bolszewicka na Estonię. Bolszewicy zdobyli Narwę (22 listopada), gdzie ogłosili powstanie republiki radzieckiej pod nazwąEstońskiej Komuny Ludu Pracującego (27 listopada). Do stycznia 1919 roku bolszewicy zajęli większość kraju i wyparci zostali przez kontrofensywę estońską rozpoczętą 7 stycznia. 18 stycznia 1919 r. Estończycy zdobyli Narwę. Estończycy wyparli też bolszewików z Łotwy latem 1919 roku, a następnie wzięli udział w nieudanej ofensywie wraz z „Białymi”na Piotrogród. Następnie z sukcesem Estończycy obroni się przed kontrofensywą na Narwę i 2 lutego 1920 roku podpisalipokój w Tartu, w którym Rosja Sowiecka uznała niepodległość Estonii[1]. 26 stycznia 1921 roku Estonia została uznana przez państwaEntenty. 22 września tego samego roku została przyjęta doLigi Narodów.
Poprzewrocie prawicowym w 1934 rządzonaautorytarnie, a prezydentem zostałKonstantin Päts. Na mocypaktu Ribbentrop-Mołotow Estonia znalazła się w strefie wpływów ZSRR. 28 września 1939 Estonia została zmuszona do podpisania układu z ZSRR, w którym zgodziła się na stacjonowanieArmii Czerwonej w bazach na swym terytorium. Liczba wojsk sowieckich przewyższała prawie dwukrotnie liczbę wojska estońskiego (25 tys.:15 tys.). W czerwcu 1940 po ultimatum skierowanym do rządu Estonii przez ZSRR kraj został okupowany przez Armię Czerwoną,zsowietyzowany i w sierpniu 1940 anektowany przezZSRR w formieEstońskiej SRR –republiki związkowej ZSRR.
Od grudnia 1942 do października 1944 pod okupacją niemiecką (częściowakolaboracja). Po II wojnie światowej nastąpiła kolektywizacja rolnictwa, uprzemysłowienie i napływ ludności rosyjskiej.
Pierwsze wybory przeprowadzono w 1919 roku. Po przeprowadzeniu wyborów uchwalonopierwszą tymczasową konstytucję, wprowadzono republikę z jednoizbowym parlamentem, a 10 października 1919 wprowadzono ustawę o reformie rolnej, która zniosła wielką własność ziemską, stanowiąc podstawę do wywłaszczenia niemieckiej szlachty oraz nadania ziemi chłopom. 15 czerwca 1920 roku przyjęto konstytucję która charakteryzowała się ustrojem parlamentarno-gabinetowym, a także uwzględniała elementy demokracji bezpośredniej m.in.referendum iinicjatywa ludowa. Funkcję głowy państwa sprawował premier wybierany przez parlament. Od 1920 do 1933 roku Estonia była demokracją parlamentarną w której uwidocznił się proces konsolidacji na 3 ugrupowania. Na skutek kryzysu światowego w latach 1929–1933 w Estonii urosły wpływyWabsów, który był faszystowską partią polityczną. W 1933 roku wprowadzili w życie autorytarną konstytucję którą zatwierdzono wreferendum. Na skutek groźby zwycięstwa przez ruch faszystowski premier Päts dokonał 12 marca 1934 bezkrwawego przewrotu. Na skutek tych działań w listopadzie 1934 roku zawieszono parlament, a w następnym roku także partie polityczne. Dla poparcia zamachu stanu założonoZwiązek Ojczyźniany. W 1937 roku uchwalono nową konstytucję, która dawała Pätsowi prezydenturę. Reżim miał stosunkowo łagodny charakter, zezwalał na istnienie patii politycznych oraz cieszył się poparciem społecznym mieszkańców wsi.
Wokresie międzywojennym Estonia utrzymywała bliskie stosunki zagraniczne z innymi nowo powstałymipaństwami nadbałtyckimi. W 1923 podpisała porozumienie z Łotwą, a w 1934 powołała wraz z Litwą i ŁotwąEntentę Bałtycką. Estonia nawiązała współpracę wojskową z Polską. W 1932 roku podpisała układ o nieagresji z ZSRR, a 7 czerwca 1939 roku z Niemcami.
Zgodnie z postanowieniami tajnego protokołu radziecko-hitlerowskiego traktatu o nieagresji zawartego wpakcie Ribbentrop-Mołotow Estonia znalazła się w radzieckiej strefie wpływów. 28 września tego samego roku ZSRR wprowadził wojska do baz na terytorium kraju. Wwyborach parlamentarnych z 14 i 15 lipca 1940 roku wyłoniono parlament w którym 92,9% zajmował Związek Ludu Pracującego, ten to parlament uchwalił prośbę o włączenie Estonii w skład ZSRR. Od 6 sierpnia 1940 rokuEstońska Socjalistyczna Republika Radziecka była państwem związkowym. Od razu zlikwidowano wszystkie instytucje państwowe, wojsko estońskie rozwiązano. Kraj ulegał sowietyzacji. W tym też czasie zaczęły działać oddziały Leśnych Braci na terenie Estonii. Potajemnie pomagała im Finlandia. W lipcu 1940 rokuNKWD rozpoczęło eksterminację Estończyków oraz wprowadzanie modelugospodarki centralnie sterowanej. W latach 1941–1944 doszło do dwóch powstań. W 1941 roku Estończycy stanęli do walki zArmią Czerwoną. Skutkiem objęcia władzy przez Niemców nie była niepodległość, lecz powołanie estońskiej administracji zależnej od Niemców. W latach 1942–1944 estońskie wojska walczyły na froncie wschodnim przeciwko Armii Czerwonej. W sierpniu 1944 wojska radzieckie ponownie zajęły Estonię, włączając ją do ZSRR jako piętnastą republikę. Na skutekII wojny światowej Estonia straciła około 25 procent ludności. 23 sierpnia 1944 od republiki oderwano część krainy Setomaa z miastemPieczory, która znalazła się wówczas w obrębie Rosyjskiej Republiki Związkowej, a obecnieRosji.
.svg)
Osobne artykuły:Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka, Władze Estonii na emigracji i Okupacja krajów bałtyckich.Po zajęciu kraju przez wojska sowieckie w roku 1944 Estończycy podjęli walkę partyzancką z nowym okupantem. Estońscy „leśni bracia” korzystając z poparcia miejscowej ludności z powodzeniem przeprowadzali akcje przeciwko oddziałom Armii Czerwonej, niszczyli posterunki NKWD i zabijali miejscowych komunistów[2]. W efekcie w znacznej mierze sprawowali efektywną kontrole nad estońską wsią. By zapobiec powyższej sytuacji nastąpiła kolejnafala deportacji do ZSRR. W latach 1946–1953 naSyberię deportowano około 80 tysięcy osób. Akcja ta odebrała estońskiemu podziemiu oparcie w terenie, gdyż także ci rolnicy, którzy uniknęli losu swoich najbogatszych sąsiadów, bojąc się tego, że i oni zostaną wysiedleni zaczęli masowo wstępować do kołchozów. Po wojnie w Estonii nastąpiły przemiany nie tylko o charakterze politycznym, ale i społeczno-gospodarczym. W kraju dokonano masowej industrializacji. Najważniejszym przedsięwzięciem nowych władz w dziedzinie ekonomii była budowa w płn. - wsch. Estonii olbrzymich zakładów produkujących paliwo, gaz i energię elektryczną z miejscowych pokładów łupków bitumicznych. Do nowo zakładanych fabryk sprowadzano robotników z ZSRR. W efekcie w 1959 r. odsetek Estończyków w ESRR spadł do 74,6%, w 1970 do 68,2%, z kolei w 1980 do 64,5%[3]. W 1989 r. wynosił już tylko 61,3%[4]. Napływowi imigrantów sprzyjał fakt, iż Estońska SRR należała do najlepiej rozwiniętych gospodarczo republik związkowych w ZSRR, miała też relatywnie wysoki poziom życia. ESRR określano mianem najbardziej zachodniej republiki związkowej ZSRR. Estończycy korzystali z bliskości kulturowej sąsiedniej Finlandii. Między Tallinnem a Helsinkami istniało stałe połączenie promowe[2]. W północnej Estonii można nawet było oglądać fińską telewizję. Co więcej aneksja państw nadbałtyckich nigdy nie została uznana przez państwa zachodnie, co w swej działalności wykorzystała opozycja antykomunistyczna. W 1980 roku grupa intelektualistów podpisała tzw. – “List 40”[2], w którym wskazywano na liczne mankamenty polityki państwa radzieckiego. Coraz częściej dochodziło do studenckich demonstracji, kolejną zaś okazją do manifestowania niezadowolenia stały się niezwykle popularne festiwale śpiewacze. W ich trakcie Estończycy wyrażali swoje patriotyczne uczucia i przywiązanie do rodzimej kultury. Domagano się autonomii i demokratyzacji życia politycznego. Wreszcie w 1988 roku wybuchła tzw. śpiewająca rewolucja, która zapoczątkowała przemiany demokratyczne w ESRR[2].
W 1988 powstał umiarkowany Front Ludowy Estonii, a rok później ugrupowania niepodległościowe zainicjowały ruch komitetów obywatelskich. 30 marca 1990 roku Rada Najwyższa Estońskiej SRR ogłosiła okres przejściowy mający doprowadzić do uzyskania niepodległości. 8 maja 1990 roku rada podjęła decyzję o przywróceniu nazwyRepublika Estonii. W maju 1990 roku na wniosek Estonii nastąpiło reaktywowanieRady Bałtyckiej (z udziałem Litwy i Łotwy). Oficjalnie niepodległość proklamowała 20 sierpnia 1991 roku. 17 września 1991 została członkiemONZ. 6 września 1991 roku została uznana przezZSRR. 5 października 1992 prezydentem zostałLennart Meri. Władzę przejął odArnolda Rüütela. Pierwszym premierem Estonii został przywódca Frontu LudowegoEdgar Savisaar. 3 lipca 1992 weszła w życienowa konstytucja[5].Riigikogu stało się wielopartyjne. W 1992 Estonia jako pierwsze państwo zbloku wschodniego, wprowadziła własną walutę,koronę estońską[6]. Przyjęto także ustawę o obywatelstwie estońskim[7]. W latach 1992–1995, po sukcesie w wyborach do nowego parlamentu, rządy sprawowała koalicja prawicowo-niepodległościowa, a w latach 1992–2001 prezydent wywodził się także z obozu prawicowego. W latach 1992–1994 Estonię opuściły wojska rosyjskie. W tych samych latach wprowadzono większość reform wolnorynkowych. Po krótkim okresie kryzysu spowodowanego reformami wolnorynkowymi nastąpił szybki wzrost gospodarczy. Od 1995 do 1999 roku Estonią rządziła koalicja postkomunistyczna z premieramiTiitem Vähim iMartem Laarem. Kolejnewybory parlamentarne wygrała koalicja złożona zPartii Centrum Isamaaliit iPartii Socjaldemokratycznej. Koalicja kontynuowała politykę liberalizacji gospodarki. Szefem rządu został ponownie Mart Laar. Początek lat 90. to współpraca z państwami regionu. W 1995 roku podpisała układ stowarzyszeniowy zeWspólnotami Europejskimi, a w 1998 została oficjalnie zaproszona do negocjacji z Unią Europejską, jednocześnie prowadząc negocjacje zNATO. Przystąpienie do Unii Europejskiej poprzedziłoreferendum, w którym 66,8 procent obywateli opowiedziało się za integracją z UE. W 2004 roku Estonia przystąpiła zarówno do NATO, jak i do Unii Europejskiej. Podczaswyborów parlamentarnych w 2003 i2007 roku wygrała liberalna Partia Reform, a premierem zostałAndrus Ansip.
Prezydentem państwa w latach 2006–2016 byłToomas Hendrik Ilves. Przed nim urząd ten sprawowaliArnold Rüütel orazLennart Meri, przedstawiciel centrystycznego blokuIsamaa, tworzącego z socjaldemokratami większość w parlamencie aż do zwycięstwa postkomunistów w wyborach w 1995 r.
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Historia Estonii |
