Hirobumi Itō (jap. 伊藤 博文 Itō Hirobumi; ur.16 października1841 w Tsukari w prowincji Suō (dzisiejszeHikari), zm.26 października1909 wHarbinie) – pierwszypremier Japonii, zwolennik modernizacji kraju w oparciu o wzorce Zachodu, główny autorKonstytucji Meiji (weszła w życie 29 listopada 1890 roku).
Hirobumi Itō pochodził z rodziny chłopskiej, ale wychowany został w rodzinie samurajskiej[1]. Jego ojciec, Jūzō Hayashi w 1846 opuścił rodzinną wieś Tsukari, aby szukać szczęścia wstolicyhanu Chōshū, Hagi, dokąd w 1849 roku sprowadził rodzinę. Hirobumi miał wówczas osiem lat i nosił imię Risuke. Później nosił jeszcze wiele innych imion, m.in. Shunsuke, a imieniem Hirobumi zaczął się posługiwać od września 1868.
W 1854 roku ubogisamuraj o nazwisku Naoemon Itō, nie mając naturalnego dziedzica usynowił Hayashiego, który dzięki temu mógł zostaćadiutantemTakayoshiego Kido, studentemShōina Yoshidy i przez kilka miesięcy (1863–1864) studiować także naUniversity College London wAnglii. Wykazywał wyraźne tendencjeksenofobiczne – w 1863 roku uczestniczył w ataku na brytyjską placówkę w Japonii[2]. Na wieść o blokadzie cieśninyShimonoseki Itō wrócił doJaponii i w dowód uznania za prowadzoną wówczas działalność dyplomatyczną znalazł się w nowym rządzie centralnym po przywróceniu władzy cesarskiej 3 stycznia 1868 w okresierestauracji Meiji.
Hirobumi Itō byłgubernatoremprefektury Hyōgo (1868–1869), posłem podczasmisji Iwakury doUSA iEuropy (1872–1873), radcą stanu (1873–1885) i ministrem przemysłu (1873–1878). Był także przeciwnikiem inwazji naKoreę w 1873 roku iFormozę w 1875 roku. Popierał teorię głoszącą, że Japończycy powinni przez mieszane małżeństwa zapewnić swojej rasie dopływ nowej, wyższej jakościowo, krwi z Zachodu[3]. Jako zaufanyToshimichiego Ōkubo został ministrem spraw wewnętrznych (1878–1882). Był twórcą japońskiego systemu gabinetowego i w 1885 roku został pierwszym premierem Japonii. Funkcję tę pełnił czterokrotnie:
- od 22 grudnia 1885 do 30 kwietnia 1888;
- od 8 sierpnia 1892 do 31 sierpnia 1896;
- od 12 stycznia 1898 do 30 czerwca 1898;
- od 19 października 1900 do 10 maja 1901.
Pełnił również funkcję przewodniczącego Tajnej Rady (Sūmitsu-in) w latach: 1888–1890, 1891–1892, 1903–1905 oraz 1909. Był głównym autoremkonstytucji Meiji, przewodniczącym Izby Arystokracji (Kizoku-in, inaczej Izba Parów) w latach 1890–1891,genrō, organizatorem i pierwszym przewodniczącym partiiRikken Seiyūkai (1900–1903)[4].
Hirobumi Itō usiłował zapobiecwojnie japońsko-rosyjskiej, jednak po jej zakończeniu został pierwszym gubernatorem generalnym Korei (1905–1909). W 1907 roku otrzymał tytuł książęcy. Zginął w Harbinie zastrzelony przez koreańskiego działacza niepodległościowego,An Jung-geuna. Wraz z jego śmiercią przestała istnieć w najwyższych sferach rządowych Japonii jakakolwiek opozycja wobec planówaneksji Korei. Pół roku później gubernatorem generalnym Korei został protegowanyAritomo Yamagaty, minister sił lądowychMasatake Terauchi, który 22 sierpnia 1910 zmusił rząd koreański do podpisania traktatu o aneksji Korei przez Japonię.
Hirobumi Itō, ok. 1905 r.
Hirobumi Itō jako gubernator Korei (w środku, żona Umeko druga od lewej)
Itō tuż przed zamachem na dworcu w Harbinie
- Mirosław Łuczko: Itō Hirobumi i Yamagata Aritomo – Czołowi politycy Japonii okresu Meiji (1868–1912). Warszawa: Wydawnictwo TRIO Biblioteka Fundacji im. Takashimy, 2006.ISBN 83-7436-051-8. Brak numerów stron w książce
- Alan Palmer: Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998.ISBN 83-85852-28-X.
