Helsinki (fiń.Helsinki,szw.Helsingfors,ros.Хельсинки,lap.Helsset) –stolica i największe pod względem liczby ludności (największym pod względem powierzchni miastem w Finlandii jest Rovaniemi) miastoFinlandii oraz regionuUusimaa. W skład aglomeracji wchodzą:Espoo,Vantaa iKauniainen. Są głównym ośrodkiem przemysłu, kultury i administracji. Port nadZatoką Fińską. Uniwersytet założony w 1828 roku. W aglomeracji znajduje się główny fiński port lotniczyHelsinki-Vantaa.
Pierwotną nazwą miasta była szwedzka nazwaHelsingfors. Jest ona złożona z dwóch członów:Helsing, który jest nazwą rzeki nazywającej się obecnieVantaa, orazfors – wodospad, kaskada. Nazwa rzeki pochodzi prawdopodobnie od szwedzkiego słowahals oznaczającego miejsce, stądhälsing to „mieszkaniec tego miejsca”[2]. Nazwa fińskojęzyczna obowiązuje na całym świecie oprócz krajów skandynawskich, gdzie używa się obu form. Po raz pierwszy pojawiła się w druku prawdopodobnie w 1786, w słowniku Kristfrida Ganandera, pisana jeszczeHelsingi. W powszechnym użyciu znalazła się w XIX w., a senat zatwierdził ją w 1819 r.[3]
W helsińskim slangu miejskim Helsinki nazywane sąHesa iStadi, zarówno przez fińskojęzycznych, jak iszwedzkojęzycznych Finów[4].
Na terenie dzisiejszych Helsinek już w XV wieku istniała niewielka osada. Teren ten znajdował się na obszarze państwa szwedzkiego.
Właściwe miasto zostało założone w 1550 roku przez królaGustawa Wazę. Stało się ono ważnym ośrodkiem handlu. W 1640 roku główne centrum miasta zostało przeniesione na obecne miejsce. Często niszczone przez Rosjan w czasie wojen ze Szwecją. W 1710 roku wybuchła niewielka epidemia. W XVIII wieku nastąpił przyspieszony rozwój miasta. W 1748 roku wybudowano twierdzęSuomenlinna.
W 1809 Finlandia ze stolicą wTurku stała się częściąRosji. W celu zmniejszenia wpływów szwedzkich w Finlandii car zdecydował przenieść stolicę zTurku do Helsinek i po wielkim pożarze w 1812 roku miasto zostało stolicą kraju. Helsinki zaczęto rozbudowywać na wzór rosyjskiegoPetersburga. Wtedy powstało mnóstwo instytucji i budynków klasycystycznych, rozwinął się przemysł. W 1870 roku zbudowano pierwszą linię kolejową.
W 1918 roku Helsinki stały się miejscem starćfińskiej wojny domowej pomiędzy komunistami i ich przeciwnikami. W tym samym roku Finlandia uzyskała niepodległość i Helsinki stały się jej stolicą. PoII wojnie światowej nastąpił bardzo szybki rozwój miasta. W 1952 roku było gospodarzemletnich igrzysk olimpijskich. W 1972 roku podpisano tam traktatKBWE. Po krótkim kryzysie gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, miasto powtórnie zaczęło się rozwijać.
Podział Helsinek jest wielostopniowy i stosunkowo mało stabilny. Obecnie istniejący powstał w roku 1982 i ze zmianami obowiązuje do dziś. Miasto dzieli się na 8 dystryktów[6], które dzielą się na 34 okręgi podstawowe (peruspiirit)[7]. Następnym szczeblem podziału są dzielnice (osa-alueet), których jest 137. Najmniejszą jednostką administracyjną jest osiedle (pienalue) – w Helsinkach jest ich 369.
Senaatintori (plac Senacki), z pomnikiem cara Rosji Aleksandra II w centralnej części, zaprojektowany przez C.L. Engela w 1820 roku. Plac otacza mnóstwo budynków klasycystycznych,
Muzeum Narodowe (Kansallismuseo) z połowy XIX wieku – największe zbiory historyczne w Finlandii,
Ateneum – największe muzeum sztuki w Finlandii. Zobaczyć tam można m.in. obrazy Gallena-Kalleli, Järnefelta, Sallinena, van Gogha, Cezanne’a, Chagalla i wiele innych,
Muzeum Sztuki Współczesnej Kiasma,
Muzeum im. Sinebrychoffa – zbiory starej sztuki Finlandii i Europy,
Dom Stanów (Säätytalo) – miejsce zgromadzeń parlamentu stanowego (1891),
Ritarihuone – budynek z ok. 1890 roku w którym zbierała się szlachta,
Willa Hakasalmi, obecnie Muzeum Miasta Helsinki, wybudowana w 1843 roku,
Kamienica Sederholma – wybudowana w 1757 roku przez przemysłowcaJohana Sederholma, najstarsza kamienica Helsinek, obecnie oddział Muzeum miasta Helsinki,
Dom mieszczański (Ruiskumestarin talo) przy ul. Kristianinkatu z ok. 1818 r., oddział Muzeum miasta Helsinki,Wejście dodworca kolejowego
Helsinki z racji swej roli są największym węzłem transportowym kraju i jednym z największych w tej części świata. Jest ośrodkiem zarówno transportu dalekobieżnego, jak i miejskiego. Miasto posiada rozwiniętą komunikację miejską, zarówno szynową, jak i autobusową. Transportem miejskim zawiadujeHelsingin kaupungin liikennelaitos.
Metro w Helsinkach, najbardziej na północ wysunięty system miejskiej kolei podziemnej na świecie[8] zostało oddane do użytku w roku 1982 i początkowo łączyłoDworzec Centralny zHakaniemi. Kilkakrotnie wydłużane, dziś łączy stolicę zVantaa. Całkowita długość linii metra wynosi 21 km a rocznie przewozi ono 56 mln pasażerów[9]. Obecnie trwają prace nad drugim odcinkiem, doEspoo.
Elementem uzupełniającym szybki miejski transport szynowy jestkolej aglomeracyjna. Jest to sieć aglomeracyjna, składająca się z czterech linii i służy mieszkańcom północnych i zachodnich okolic miasta, łącząc Helsinki zEspoo,Vantaa,Keravą,Riihimäki iLahti[10]. Obecnie w budowie jest kolej obwodowaKehärata o długości 18 km, przebiegająca częściowo pod ziemią, a mająca połączyć centrum miasta m.in. z Vantaa iportem lotniczym. Koszt projektu to 600 mln euro[11]. Planuje się oddanie trasy do użytku w 2014[12].
Centrum Helsinek obsługiwane jest przeztramwaje. Obecnie miejska sieć składa się z dwunastu linii[13] a kilka innych odcinków jest w budowie.
Helsinki mają ponadto rozbudowaną sieć przewozów autobusowych.
Helsinki są największym w Finlandii węzłem kolejowym, z którego wyjeżdżają pociągi we wszystkie strony Finlandii i doRosji. Miasto jest połączone koleją dużych prędkości zPetersburgiem (pociągAllegro kursuje cztery razy dziennie)[14] oraz codziennym połączeniem zMoskwą. ZDworca Centralnego, największego w Finlandii, dziennie korzysta 200 000 podróżnych[15].
Helsinki mają również największy w Finlandiiport pasażerski, z którego wypływają regularnie promy pasażerskie doSztokholmu,Tallinna (17 rejsów dziennie),Gdyni,Rostocku,Travemünde iPetersburga. W sezonie letnim do portu wpływa 300 statków pasażerskich, które przywożą 300 000 pasażerów[16].
.svg)
.jpg)
