Rossini urodził się w Pesaro, mieście położonym nadMorzem Adriatyckim w środkowychWłoszech. Jego ojciec Giuseppe był trębaczem miejskim, a matka Anna – śpiewaczką. Edukację muzyczną Rossini rozpoczął bardzo wcześnie, w wieku sześciu lat grał już natrójkącie w kapeli swojego ojca. W roku 1796, po uwięzieniu Giuseppe z powodów politycznych, Anna zabrała syna doBolonii. Giuseppe dołączył do rodziny po wyjściu z więzienia.
W roku 1807 Gioacchino rozpoczął naukękontrapunktu u kompozytora-zakonnikaStanislao Matteiego, a jakiś czas potem naukę gry nawiolonczeli wKonserwatorium Bolońskim. W wieku 16 lat zdobył nagrodę Konserwatorium zakantatęIl piantô d’armonia per la morte d’Orfeo. Dwa lata później ukończył i wystawił wWenecji swoją pierwszą operęLa Cambiale di Matrimonio. Do roku 1813 skomponował jeszcze kilka oper dla teatrów wRzymie, Bolonii, Wenecji iMediolanie. Upragnioną sławę przyniósł mu jednak dopieroTankred, którego premiera wTeatro La Fenice w Wenecji 6 lutego 1813 była oszałamiającym sukcesem.
Opery pisane dla teatrów w Wenecji i Mediolanie w latach 1813–1815 nie powtórzyły sukcesuTankreda (choćWłoszka w Algierze wciąż cieszy się sporą popularnością). W roku 1815 Rossini pojawił się w Bolonii, gdzie impresarioneapolitańskich teatrówSan Carlo iDel Fondo,Domenico Barbaja, zaoferował mu posadę dyrektora artystycznego obu teatrów. Artysta zobowiązał się również pisać po jednej operze rocznie dla każdego z nich.
20 lutego 1816 r. wTeatro Argentina w Rzymie odbyła się premieraCyrulika sewilskiego –opery komicznej na podstawie dramatuPierre’a Beaumarchais’go – uznawanej za jedno z najwybitniejszych dzieł w historii muzyki operowej. Według niektórych źródeł napisanieCyrulika zajęło Rossiniemu 8 dni, on sam twierdził, że było to 12–13 dni – najprawdopodobniej trwało to jednak około 25 dni. PrapremieraCyrulika okazała się największą klęską w dziejach opery – na scenę wbiegł kot, na kompozytora wylano kubeł zielonej farby, a hrabiemu Almavivie rozstrojono gitarę. Była to zmowa osób, które zazdrościły mu sławy. Kolejne przedstawienie (na którym sam kompozytor się nie pojawił, symulując chorobę) spotkało się już jednak z entuzjastycznym przyjęciem.Cyrulik sewilski jest najczęściej wykonywaną operą Rossiniego.
W latach 1815–1823 Rossini napisał 20 oper. W 1821 poślubił śpiewaczkęIsabellę Colbran. W roku 1822 wybrał się doWiednia, gdzie dyrygował wykonaniem operKopciuszek iZelmira. Z Wiednia wrócił do Bolonii i jeszcze w tym samym roku stawił się na kongresie wWeronie na zaproszenie księcia Metternicha.
W roku 1823 odwiedziłParyż iLondyn. W roku 1824 został dyrektorem Théatre Italien w Paryżu, a po wygaśnięciu kontraktu zostałpierwszym kompozytorem króla orazgłównym inspektorem do spraw śpiewu we Francji. W 1829 powstała jedna z najważniejszych oper w karierze Rossiniego –Wilhelm Tell (o którejGaetano Donizetti powiedział:Pierwszy i trzeci akt opery z pewnością napisał Rossini, ale drugi musi być dziełem Boga!) – była to jednocześnie jego ostatnia opera.
Od prapremieryWilhelma Tella Rossini zaprzestał pisania oper. Tłumaczył to w następujący sposób:
Wszyscy pracują dla trzech rzeczy: sławy, złota i przyjemności. Sławę już mam, złota mi nie trzeba, a przyjemności już dawno mnie znudziły...
Tego samego roku kompozytor wyjechał do Bolonii, zaniepokojony stanem zdrowia ojca po śmierci matki. Powrót do Paryża został opóźniony przez Rewolucję Lipcową w 1830 roku i kompozytor znalazł się w stolicy Francji dopiero w listopadzie. W roku 1832 napisał pierwszych 6 częściStabat Mater. Resztę dopisał dopiero w roku śmierci swojego ojca (1839). Od roku 1832 do śmierci w roku 1868 komponował już bardzo niewiele. Na przestrzeni lat stworzył luźny zbiór utworów kameralnych i wokalnychGrzechy starości, a pod koniec życia, w roku 1863, swoje ostatnie wielkie dzieło lub, jak je sam nazywał, swójostatni grzech śmiertelny –Petite Messe Solennelle(inne języki) (Mała Msza Uroczysta) na 4 śpiewaków (sopran,alt,tenor ibas), chór, 2 fortepiany oraz organy.
Biografowie przedstawiają go w tym okresie jako człowieka obdarzonego błyskotliwym, choć nieco cynicznym poczuciem humoru i jednocześnie zakompleksionego, upokorzonego i przekonanego o zmarnowaniu swojego talentu. To wszystko widoczne jest w dedykacjiMszy:
Drogi Boże, oto jest, ukończona, moja mała Msza. Czy to, co stworzyłem, to na pewno święta muzyka (musique sacrée), czy może raczej muzyka potępiona (sacrée musique)? Dobrze wiesz, że urodziłem się dla opery buffa! Trochę umiejętności, trochę serca, to wszystko. Bądź więc błogosławiony i przyjmij mnie do Raju.
Grób Rossiniego na Cmentarzu Père-Lachaise
Zmarł w 1868 r. w swojej willi w Passy koło Paryża, pochowany został nacmentarzu Père-Lachaise. W kwietniu 1887 ekshumowano jego zwłoki i po 3 dniach uroczyście pochowano wKościele Santa Croce weFlorencji. W grobie na Père-Lachaise spoczywa jego druga żona, Olympe Pélissier (zmarła w 1878 roku).
Soirées musicales (1830–1835) – 12 pieśni na głos i fortepian zawierający, między innymi jedną z najpopularniejszych kompozycji Rossiniego – neapolitańską tarantellęLa Danza
Muzyka instrumentalna
Sei sonate a quattro (1804)
Sinfonia di Bologna (1807)
Sinfonia al Conventello (1808)
Variazzioni di clarinetto (Wariacje na klarnet i orkiestrę kameralną) (1809)
Introduzione, tema e variazioni (1819)
Duet na wiolonczelę i kontrabas (1824)
Le rendez-vous de chasse (1828)
Sonata na harfę (1837)
Utwory fortepianowe: Péchés de vieillesse (Grzechy starości)
↑W akcie chrztu imię brzmi „Giovacchino Antonio” (informacja wg Giuseppe Radiciotti – Encyklopedia Muzyczna), ale Rossini wolał pisownię „Gioachino”, rzadziej „Gioacchino”. Prawie zawsze podpisywał się „G. Rossini”. W Polsce w XIX wieku i jeszcze w latach 60 wieku XX używano spolszczonej formy imienia Rossiniego – Joachim. W światowej literaturze, najczęściej używa się imienia „Gioachino”. Takie imię używane jest przez Fundację G. Rossiniego w Pesaro, która jest instytucją powołaną przez bezpośredniego spadkobiercę Rossiniego – Gminę Pesaro.Fondazione G. Rossini.
