Gotowie wyszedłszy z łona wyspy Skandii ze swoim królem imieniem Berig, na w sumie trzech okrętach przybili do brzegu z tej strony Oceanu, to znaczy od Gothiskandii. Spośród trzech okrętów jeden zawijając do przystani później od dwu pozostałych, co nieraz się zdarza, miał nadać nazwę ludowi. W ich języku bowiem „leniwy” brzmi gepanta. Ze zniekształconego przezwiska powoli narodziło się przezwisko „Gepidowie”. Bez wątpienia również Gepidowie pochodzą z pokolenia Gotów, lecz ponieważ, jak powiedziałem, gepanta określa coś leniwego i opieszałego, z przypadkowo rzuconego przezwiska wzięło początek miano „Gepidowie”. Nie sądzę, by wprowadziło w błąd, gdyż Gepidowie w rzeczywistości są opieszali z charakteru i ociężali w ruchach ciała.
W III wieku n.e. siły zbrojne i część cywili Gepidów przybyli doDacji (według Jordanesa ziemie opuszczane przez Gepidów w III w. zostały zajęte przez ludWinidariów). Od IV wieku do połowy V wieku znajdowali się pod zwierzchnictwemHunów. Po śmierciAttyli przenieśli się doPanonii, gdzie wbitwie nad rzeką Nedao pokonali Hunów i wywalczyli sobie miejsce do zamieszkania na wschód od rzekiCisy. Paradoksalnie okres królestwa Gepidów (454-567) jest stosunkowo słabo udokumentowany. W 504 roku państwo otrzymuje decydujący cios, gdy Ostrogoci we Włoszech odcięli ekspansję Gepidów na równiny naddunajskie. Mniej więcej w tym samym czasie szlachta Gepidów przechodzi na chrześcijaństwo ariańskie, podczas gdy większość ludności pozostaje pogańska. Do upadku Królestwa Gepidów znacząco przyczyniły się działania cesarzaJustyniana. W Panonii toczyli nieustanne walki zLongobardami, którzy działali z polecenia Bizantyjczyków[1]. W 567 Longobardowie sprzymierzyli się z koczowniczymiAwarami przeciwko Gepidom i pokonali ich, rozbijając ich państwo[3].Gepidowie weszli od tej pory w składkaganatu awarskiego, powstałego na dawnym terytorium gepidzkim[potrzebny przypis].
Inni przyłączyli się do Longobardów i wyruszyli na podbój półwyspu Apenińskiego. Kolejna grupa wolała oddać się pod opiekę Bizantyjczyków, był wśród nichariański biskup Thrasaryk, który w 572 r. wraz z krewnym zmarłego króla Reptilą, miał zabrać skarbiec królewski do Konstantynopola i przekazać gocesarzowi[4].
Jedynym śladem istnienia języka gepidzkiego są wymienione wGetice imiona gepidzkich władców. Uważane są za językowo zbliżone do imion innych władców regionu Germanii Wschodniej[potrzebny przypis].
Gepidowie, w przeciwieństwie doGotów, mieli w zwyczaju pochówek wojowników wraz z bronią. Od czasów powstania gepidzkiego państwa, nadCisą zaczęły powstawać duże cmentarze, podobne do tych państwieMerowingów, gdzie chowano zmarłych z większych ośrodków osadniczych oraz mniejsze cmentarze gdzie zazwyczaj chowano zmarłych z pojedynczych obejść[10].
Elitarny gepidzki wojownik uzbrojony był we włócznię, długi dwusieczny mecz oraz drewnianą tarczę wzmocnioną żelaznym okuciem. Wojownicy z niższych warstw społecznych wyposażeni byli tylko we włócznię lub łuk. Ekwipunek był silnie związany ze statusem społecznym wojowników, których można podzielić na arystokrację, ludzi wolnych i półwolnych[11].
Gepidowie zamieszkiwali drewniane chaty częściowo zagłębione w ziemię. Domostwa były małe i położone dość blisko siebie. Siedziby arystokracji i książąt z Apahidy były znacznie bardziej okazałe. Pochówki i znaleziska w grobach świadczą o bogactwie i potędze władców umożliwiającej im tworzenie dynastii[12].
Badania genetyczne z trzech stanowisk wTransylwanii wykazały głównie obecność północno-zachodnioeuropejskich mitochondrialnych haplogrup wśród Gepidów. Wyniki te są zgodne z możliwymwielbarskim pochodzeniem tego germańskiego ludu, który mógł przybyć do Siedmiogrodu z północnego regionu Europy środkowo-wschodniej, dzisiejszej północnej i centralnej Polski. Najczęstszą makrohaplogrupą była H, a następnie T, U, I i HV. Wykryto tylko jedną linię azjatycką, co dowodzi, że tamtejsza populacja nie mieszała się znacząco z przybyszami z Azji[13].
StefanS.GrabowskiStefanS.,Kronika Jana z Biclair, „Warszawskie Studia Teologiczne”, 8, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, 1995,ISSN0209-3782 [dostęp 2024-11-03].
MagdalenaM.MączyńskaMagdalenaM.,Światło z popiołu. Wędrówki ludów w Europie w IV i V wieku, Warszawa: TRIO, 2013.
MarekM.OlędzkiMarekM.,Plemienny świat Germanów, Chrzan: Stara Szuflada, 2022,ISBN 978-83-959480-9-1.
MonikaM.OżógMonikaM.,Inter duas potestates. Polityka religijna Teoderyka Wielkiego, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2012,ISBN 978-83-7767-817-6.
MariuszM.PanduraMariuszM.,„Ardarici Gladius”. Historia Królestwa Gepidów (454–567), „Slavia antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim”, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004,ISSN0080-9993,OCLC999008471.
HenrykH.SamsonowiczHenrykH.,Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990.
