Gardariki[1] (nor.Garðaríki,krajgrodów) – nazwa pojawiająca się w źródłach skandynawskich, oznaczająca w X–XI wieku łańcuch fortów ciągnący się wzdłużrzeki Wołchow doŁadogi. Z czasem nazwa ta przeszła na całąRuś[2].
Analogicznie tym samym terminem można na podstawieGeografa Bawarskiego i źródeł archeologicznych nazwać krajSłowian zachodnich[potrzebny przypis].
Rdzeń wyrazugród był wspólny w językachgermańskich isłowiańskich[3]. Dziś tkwi on zarówno wpolskich wyrazachgród iogród, jak i wangielskimgarden.
Początkowo słowem tymNormanowie określali krajFinów. Wedługsagikról Ivar Vidfadme (Ívarr inn víðfaðmi) zdobył w VII wieku„Kurland, ok. Eastland ok. all Austriki til gardarikis tj.Kurlandię i ziemięEstów i wszystką ziemię wschodnią aż do Gardariki”. Ekspansję tę potwierdzają groby szwedzkie w Kurlandii z VII i VIII w. Współczesny historykOmeljan Pritsak zauważa jednak, że terminem tym mogli się również posługiwać Normanowie dla określenia ziemFryzji[4] w VIII w.
Państwo staroruskie wzięło tę nazwę od kupców i wojowników, głównie normańskiego pochodzenia zwanychWaregami[1].Najazd Normanów na „ruską” Gardarikę znalazł odbicie w sagachOlafa Tryggvasona iOlafa Świętego opowiadających o wyprawach Eirika na Ładogę oraz Swenda na Gardarikę.
Oddziały te miały dokonać gwałtów na jego mieszkańcach. Odnaleziono nawet napis na kamieniu runicznym o nabyciu wSzwecji majątku ziemskiego za środki osiągnięte w Gardarice[5].Oddziałami najemnych Waregów posługiwał się równieżJarosław Mądry w czasie swoich podbojów.
Latopisy ruskie wspominają o 25 znaczniejszych grodach ciągnących się na szlakuod Waregów do Greków, oraz w kierunku doBiarmii. Do najważniejszych należałNowogród Wielki (Holmgard) orazKijów (Kaenugard).
W Europiewczesnośredniowiecznej technika budowy takich obronnych umocnień była znana od dawna, ponieważ nie znano miast otwartych czy pozbawionych osłony w postaci grodu, muru lub ostrokołu. Na całej przestrzeni wczesnosłowiańskiej rozpoczyna się ona ok. VII w. Ostatnie grody jako zalążek systemu organizacji osadnictwa powstają naDzikich Polach w XVI wieku.